هەشت ساڵ بەبێ شكۆی نەتەوەو نیشتمان

PUKMEDIA

سەرۆك مام جەلال

پاشنیوەڕۆی رۆژی 3ی10ی2017 لە وڵاتی ئەڵمانیا سەرۆك مام جەلال كۆچی دوایی كرد و ساڵانەش لە شارو شارۆچکەکانی کوردستان یادی ئەو کۆستە گەورەیە دەكرێتەوە.

مام جەلال كە یەكەم سەرۆك كۆماری عیراق و سكرتێری گشتی یەكێتیی نیشتمایی كوردستان بوو، رۆژی 17-12-2012 بەهۆی تێكچوونی باری تەندروستییەوە لە بەغداوە رەوانەی ئەڵمانیا كرا بەمەبەستی وەرگرتنی چارەسەری پزیشیكی، بەداخەوە رۆژی 3-10-2017 دڵە گەورەكەی لەلێدان كەوت و كۆچی دوایی كرد.

ئەمڕۆ هەشت ساڵ تێپەڕدەبێت بەسەر دوا كۆچی سەرۆك مام جەلالدا.

ژیاننامەی سەرۆك مام جەلال ...

مام جەلال كوڕ‌ی شێخ حیسامەدین كوڕ‌ی شێخ نوری كوڕ‌ی شێخ غە فوور، هاوینی ساڵی 1932 لە گوندی (كەلكان)ی قەتپاڵی چیای كۆسرەت لەدایكبووە، كە دەڕ‌وانێتە دەریاچەی دوكان، چەند ساڵێك تەمەنی منداڵی لەو گوندە بەسەر بردووەو دواتر باوكی بووە بەرێبەری تەكیەی تاڵەبانی لە كۆیە. لەوێ چووەتە قوتابخانەی سەرەتایی و بە سەركەوتوویی خوێندنی تەواو كردووە، خوێندكارێكی زیرەك لێهاتوو بووە، هەر لە تەمەنی منداڵییەوە نیشانەكانی سەركردایەتی بە جۆرێ‌ لێدەركەوتووە كە پێش هاوڕ‌ێكانی دەكەوت بۆ كۆڕ‌ی پرسەو ئەو بۆنانەی لەو سەردەمەدا بەڕ‌ێوە دەچوون، بەیانیان لە كاتی ریزبوونی قوتابیاندا، مامۆستاكان پێش هەمووان ئەویان هەڵدەبژارد بۆ خوێندنەوەی شیعری نیشتمانیی و نەتەوەیی.

 
لەوێوە بیرۆكەی نەتەوایەتی لای ئەو چەكەرەی كرد تا وای لێهات وردە وردە بەسەریدا زاڵ بوو، كە گەیشتە پۆلی چوارەمی سەرەتایی یەكێكبوو لە پێشەنگەكانی خوێندكاران كە بە پەرۆشەوە بەشداری لە چالاكییەكانی قوتابخانە دەكردو بەشداری لە وتار خوێندنەوەو شانۆدا دەكرد.

 
ئەگەرچی جەژنی نەورۆز لەلایەن حكومەتە یەك لەدوای یەكەكانی عیراقەوە یاساخ بوو، بەڵام لەگە‌ڵ ئەوەشدا گەلی كوردستان لە 21 ی ئاداری هەموو ساڵێك بە ئاهەنگ یادیان دەكردەووە، ئەویش بەهۆی پیرۆزیی ئەم جەژنە لای كورد كە بە رۆژی سەركەوتنی گەلی كورد دادەنێن بەسەر ئەو زاڵمانەی دەیچەوساندنەوە.


* ساڵی 1945: ئاهەنگێكی میللـی لە كۆیە بۆ نەورۆز سازكرا، سەرۆك تاڵەبانی كە لە تەمەنی 13 ساڵیدا بوو بەشداری تێدا كردو وتەی حەماس ئامێزی خوێندەوە، بووە مایەی سەرسۆڕ‌مانی مامۆستاو بەشداربووان.

 
* لە ساڵی 1946 دا لەگە‌ڵ چەند هاوڕ‌ێیەكی خوێندكارو بە ئامۆژگاری یەكێك لە مامۆستاكانی كۆمەڵەیەكی فێركاری نهێنی دامەزراند بە ناوی كۆمەڵەی پێشخستنی خوێندنەوە  (k.p.x) و مام جەلال بە سكرتێری هەڵبژاردرا، ئامانجێكی كۆمەڵەكە هاندانی خوێندكاران بوو بۆ خوێندنەوەی دەرەكی.

 
* لەهەمان ساڵداو دوای دامەزراندنی پارتی دیموكراتی كورد لە 16 ی ئابی 1946 كەوتە ژێر كاریگەری بەرنامەی پارتی و لە چوارچێوەی رێكخستنەكانیدا كەوتە چالاكی خوێندكارانە.


* دوای چوونە ناو كاری سیاسییەوە، رۆژنامەی (رزگاری) كە پارتی دیموكراتی كورد بەنهێنی دەریدەكرد، كورتە وتاری لەژێر نازناوی (ئاگر)دا بۆ بڵاو دەكردەوە.


* ساڵی 1947 بوو بە ئەندام لە پارتی دیموكراتی كوردو چالاك و لێهاتوو بوو لەو ئەرك و فەرمانە حزبیانەی پێی دەسپێردران.


* ساڵی 1948 خوێندنی سەرەتایی تەواو كردو لە ناوەندی كۆیە بوو بە خوێندكار، ئەو ساڵە بە ساڵی (وەسبە) (راپەڕ‌ین) ناسرابوو، كە گەلی عیراق توانی پەیماننامەی (پۆرتسماوس) هەڵبووەشێنێتەوەو حكومەتی ساڵح جەبر بڕ‌وخێنێ و حكومەتی محەمەد سەدر دابمەزرێنێت و لەو كەشوهەوا ئازادییەدا كە لە سایەی ئەم (راپەڕ‌ینە) هاتەكایەوە، هەڵبژاردنێكی گشتی خوێندكاران ئەنجامدرا بۆ هەڵبژادنی نوێنەرانی كۆنگرەی گشتی.
ئەوە بوو سەرۆم مام جەلال تاڵەبانی بە نوێنەری خوێندكارانی كۆیە هەڵبژێردراو بەشداری لە یەكەمین كۆنگرەی خوێندكارانی عیراقدا كرد كە لە نیسانی 1948 لە گۆڕ‌ەپانی (السباع) ی شاری بەغدا بەسترا.

 
* لەم كۆنگرەیەدا بۆ یەكەمینجار گوێی لە شاعیری مەزن (محەمەد مەهدی جەواهیری) بوو، كە شیعرە بەناوبانگەكەی (رۆژی شەهید)ی خوێندەوە، كە بۆ جەع فەری برای و بۆ شەهیدانی وەسبە وتبووی. ئەو ساتانە لە ژیانی سەرۆك تاڵەبانیدا مێژوویی بوون و وایكرد ببێتە یەكێك لە مریدەكانی شیعری ئەو و دواتریش بوو بە ئازیزترین دۆستی و ئەو دۆستایەتییە تا دواساتەكانی ژیانی شاعیر بەردەوام بوو.

 
* ساڵی 1949 و لە سایەی حوكمی عورفی و تۆقاندن كە كوردستان و عیراقی گرتەوە، سەرۆك تاڵەبانی لە حزبدا سەركەوت و بووە ئەندامی لیژنەی ناوچەی كۆیە.

 
* لە شوباتی 1951 دا و لە كۆنگرەی دووەمی پارتی دیموكراتی كورد، بە ئەندامی لیژنەی ناوەندی هەڵبژێردرا، بەڵام لەبەر پاراستنی ریزەكانی پارتی پلەكەی خۆی بە هەڤاڵێكی خۆی بەخشی كە دوای دەرچوونی لە زیندانی بەشداری لە كۆنگرەدا كردبوو.

 
* لە ساڵی 1951 دا لەگە‌ڵ چەند هەڤاڵێكدا گیراو بۆ شاری موسڵ دوورخرایەوە، لەوێش لە خەباتی سیاسیدا بەردەوامبوو و دواتر چووە كەركوك بۆ تەواوكردنی خوێندن و سەرلەنوێ دامەزراندنەوەی رێكخستنەكانی حزب و بووە بەرپرسی رێكخستنەكانی كەركوك. لەهەمان ساڵیشدا ئەركی چاپ و بڵاوكردنەوەی بڵاوكراوەكانی بە شێوەیەكی نهێنی گرتە ئەستۆ تا ئەو رۆژەی گیرایەوە.

 
* ساڵی 1952 چووە كۆلیژی ماف (حقوق) لە بەغدا كە ئەو دەمە رێكخستنەكانی پارتی دیموكراتی كورد پەرتەوازە بوو، بەڵام مام جەلال توانیی رێكخستنەكانی حزب تۆكمە بكاتەوە.


* لە كانوونی دووەمی 1953 دا بەشداریی كۆنگرەی سێیەمی پارتی دیموكراتی كوردستانی كردو بە ئەندامی كۆمیتەی ناوەندی هەڵبژێردراو لە مانگی شوباتدا سەرپەرشتی یەكەمین كۆنگرەی یەكێتی قوتابیانی كوردستانی كردو لە كۆنگرەیەدا بە سكرتێری گشتی قوتابیانی كوردستان هەڵبژێردراو لەهەمان ساڵیشدا یەكێكبوو لە دامەزرێنەرانی (یەكێتی لاوانی دیموكراتی كوردستان)، هەر لەو كاتانەدا نوێنەری پارتی بوو لای زۆربەی حزبە نهێنێ و ئاشكراكانی عیراقی.


* ساڵی 1954 بە ئەندامی مەكتەبی سیاسی هەڵبژێردرا.

 

* ساڵی 1955 سەفەری دەرەوەی عیراقی كردو لە فێستیڤاڵی لاوان و قوتابیانی جیهانی لە وارشۆ بەشداری كردو لەوێوە سەردانی یەكێتی شوورەوی ئەوساو چینی كرد.

 
* ساڵی 1956 لەبەرچاوان ونبوو، كەوتە خەباتی ژێرزەمینی و ناچاربوو لە قۆناغی چوارەمی مافدا خوێندن بەجێبهێڵێت.

 
* ساڵی 1957 سەفەری سوریاو مۆسكۆی كردو لە فێستیڤاڵی لاوان و قوتابیانی مۆسكۆ بەشداری كردو هاتنی بۆ سوریا بە فرسەت زانی بۆ پەیوەندی بە كوردەكانی ئەوێوەو پەیوەندیەكی سیاسی دروستبوو. لەهەمان ساڵیشدا گەڕ‌ایەوە عیراق و بەشداری لە كارەكانی مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستانی یەكگرتوو كردو بوو بە بەرپرسی رۆژنامەی (خەباتی كوردستان) كە لە سلێمانی بەنهێنی دەریان دەكرد.

* لە یەكەمین رۆژی سەركەوتنی شۆڕ‌شی 14 ی گەلاوێژی ساڵی 1958، سەرپەرشتی رێكخستنی خۆپێشاندانی جەماوەری سلێمانی كردو بە هاوكاری هەڤاڵانی حزب لەنێو شاردا، پاشان چووە بەغداو بەشداری لە كاروباری مەكتەبی سیاسی و دەركردنی گۆڤاری (رزگاری) (التحریر)دا كرد، هەروەها ئەركی ئەو خەباتەی لەئەستۆ گرت كە لەنێو ریزەكانی حزبدا فراوان دەبوو، وەك پێویستییەكی بوونی حزبێكی پێشڕ‌ەوی كوردستانی و رێكخراوە پێشەییەكان بەرهەڵستكاری كردنی ئەو هەوڵانەی كە دەیانویست پارتی دیموكراتی كوردستان بكەنە پاشكۆی حزبێكی عیراقی.

* ساڵی 1959 جارێكیتر بە ئەندامی كۆمیتەی ناوەندی پارتی دیموكراتی كوردستان و مەكتەبی سیاسی هەڵبژێردرا و لەهەمانكاتدا ئەفسەری یەدەكی كەتیبەی چوارەمی تانك بوو، هەروەها بەشداری لە دەركردنی رۆژنامەی (خەبات)دا دەكرد كە بە زمانی عەرەبی دەردەچوو و بە ناوی (پیرۆت)ەوە وتاری تێدا بڵاودەكردەوە.

 
* ساڵی 1960 بەرپرسی لقی سلێمانی و ئەندامی مەكتەبی سیاسی بوو كە خولێكی هۆشیاری بۆ كادێرەكان كردەوە.

 
* ساڵی 1961 بووە سەرنووسەری رۆژنامەی (كوردستان) و دوای داخستنی رۆژنامەی خەبات دووچاری راونان بوو لە بەغدا، بەڵام لە شەوی نەورۆزی هەمان ساڵدا وتارێكی دژی دیكتاتۆرییەت خوێندەوەو بەرگری لە بارزانی كرد كە ئەو سەردەمە قاسم كۆمەڵێك تاوانی دابووە پاڵ لە ئەنجامی ئەوەدا فەرمانی گرتنی دەرچوو و بەنهێنی گەڕ‌ایەوە سلێمانی و خۆی شاردەوەو بەشداری لە رێكخستنی مانگرتنی گشتیدا كرد كە لە شەشەی ئەیلولدا كرا.


* لە ئەیلولی 1961 دا كە شۆڕ‌ش هەڵگیرسا، لێپرسراوی ناوچەی سلێمانی بوو، یەكەمین بنكەی شۆڕ‌شی لە چەمی رێزان كردەوەو سەرپەرشتی كردو فەرماندەیی هێزی پێشمەرگەی لیوای سلێمانی كرد تا وای لێهات زۆر فراوان بوو و بووە هێزێكی گەورە، ئەوە بوو كرا بە لێپرسراوی هێزی پێشمەرگەی كوردستان.

 
* لە نەورۆزی 1962 دا، سەركردایەتی ئەو هێر‌شە بەرفراوانەی كرد بۆسەر ناوچەی شارباژێڕ‌و لە ماوەی چەند رۆژێكدا دەست بەسەر هەموو بنكەی پۆلیسی ناحیەی بناوەسووتەو چوارتادا گیراو هێزەكانی بەرەو‌ قەزای پێنجوێن بردو تەواو ناوچەكەیان ئازاد كرد.

 
بەمشێوەیە هەردوو ناوچەی شارباژێڕ‌و پێنجوێن بوونە دوو ناوەندی شۆڕ‌ش و سەركردایەتی، لە 1962 ـ 1963 زۆربەی ناوچەكانی قەرەداغ و قەڵاسێوكەو گەرمیان و سەنگاو ئازادكران. ئەو دەمە مام جەلال فەرماندەی هێزی رزگاری بوو، لەهەمانكاتیشدا سەرپەرشتی دامەزراندنی ناوەندەكانی بەمۆ و هەڵەبجەو تەوێڵەو بیارەی دەكرد.

* ساڵی 1963 و دوای كودەتا رەشەكەی شوبات، مام جەلال بە سەرۆكی وەفدی كوردی دەستنیشان كرا بۆ گفتوگۆ لەگە‌ڵ حكومەتی تازەدا كە لەسەرتادا رەزامەندیان لەسەر گفتوگۆو چارەسەری ئاشتیانەی كێشەی رەوای كورد نیشاندا، هەروەها سەردانی كۆماری میسری و جەزائیری كردو چاوی بە عەبدولناسرو بن بێلا كەوت و لەهەمان ساڵیشدا سەردانی ئەوروپای كردو نوێنەرایەتی شۆڕ‌شی كوردستانی كردو سەركەوتوو بوو بۆ ناساندنی كێشەی كوردو ئاشكراكردنی بارودۆخی كوردستان و كۆكردنەوەی یارمەتی و هاوكاری بۆ شۆڕ‌ش لە وڵاتانی فەرەنسا، ئەڵمانیا، روسیا، چیكسلۆ فاكیا و نەمسا.


* ساڵی 1964 گەڕ‌ایەوە كوردستان و ئەركی خۆی لە فەرماندەیی كردنی هێزی رزگاری گرتەوە ئەستۆ.


* ساڵی 1967 بەشداری لە كۆڕ‌ی (ئیشتراكیەكانی عەرەب) كرد لە جەزائیرو لێكۆڵینەوەیەكی زۆر بەپێزی دەربارەی كێشەی كوردو شەرعیەتی بزووتنەوەی رزگاریخوازی گەلی كوردو دۆستایەتی نێوان كورد و عەرەب پێشكەشكرد.


* ساڵی 1970 رۆڵی كاریگەری خۆی بینی لە یەكگرتنەوەی هەردوو باڵی پارتی دیموكراتی كوردستان كە پێشتر ببوونە دوو باڵ و ناكۆكییەكی تاڵ و خوێناوی لە نێوانیاندا هەبوو.

 
* ساڵی 1972 سەفەری دەرەوەی عیراقی كردو ماوەیەك لە لوبنان و میسرو سوریا مایەوەو دوای رووخاندنی شۆڕ‌شی كورد كە لە ئەنجامی رێكەوتننامەی نێوان سەدام و شای ئێران لە ئاداری 1975 لە جەزائیر ئیمزاكرا، سەرۆك تاڵەبانی هەر لەو ناوچانەدا مایەوە.

 
* لە 1-6-1975 لە دیمەشق لەگە‌ڵ دەستەیەك لە هەڤاڵانیدا یەكێتیی نیشتمانیی كوردستانی دامەزراندو نەخشەی بۆ هەڵگیرسانەوەی شۆڕ‌شی نوێ دانا كە لە 1 ی حوزەیرانی 1976 راگەیەنراو بووە سكرتێری گشتی یەكێتی.


* لە ساڵانی دوای دامەزراندنی یەكێتی لەسەر چالاكی سیاسی و سەركردایەتی حزب و شۆڕ‌ش بەردەوام بوو لەگە‌ڵ هەڤاڵەكانی لە چیاو ئەشكەوتەكانی كوردستاندا دەژیا.

 
* بە گەواهی زۆر لە چاودێرە سیاسییەكان یەكێك بووە لە بزوێنەری سەرەكی بۆ لێك نزیككردنەوەی بۆچوونەكان لەنێو ریزی ئۆپۆزسیۆنی عیراقی لە كۆنگرەكانی نیویۆرك و لەندەن و سەڵاحەدین و هەموو دانیشتنەكانی دوای ئەوانەش كە پەیوەندی بە رێكخستن و نزیكبوونەوەی ماڵی عیراقییەوە هەبوو، میوانداری زۆربەی زۆری هێزە عیراقییەكانی كردەوە لە كوردستان و پشتگیری هەمە جۆرەی كردوون.

* لەسەر گۆڕ‌ەپانی نێودەوڵەتیش، سەرۆك تاڵەبانی بەشداری چەندین كۆنگرەو كۆبوونەوەی ئیشتراكی نێودەوڵەتی كردەوەو چاوی بە سەركردە سیاسییە نێودەوڵە‌تییەكانی زۆر وڵاتانی جیهانی كەوتووە.

 
* جگەلەوەی كە كەسایەتییەكی سیاسییە خەباتگێرێكی هۆشمەندو نووسەرو یاساناس بوو، وەك رۆژنامەنووسێكیش لە رۆژنامەی نهێنی و ئاشكرادا نووسیویەتی و لەساڵی 1959 بە ئەندامی ئەنجومەنی سەندیكای رۆژنامەنووسانی عیراقی هەڵبژێردرا كە شاعیری مەزن محەمەد مەهدی جەواهیری نەقیبی بوو.


* سەرۆك تاڵەبانی جگەلەوەی یەكێكە لەسیاسی و دیپلۆماسی و رۆژنامەنووسەرە دیارەكان، نووسەرێكی ناوداریشەو بە شێوەیەكی كاریگەر بەشداری لەتیشك خستەسەر تێكڕ‌ای بزووتنەوەی سیاسی عیراق و ناوچەكەو بزووتنەوەی سیاسی كوردی كردەوە، لەم بوارەشدا چەندین كتێبی لە سەردەمی جیاجیادا نووسیوە كە كتێبخانەی عەرەبی و كوردی دەوڵەمەند كردەوەو بوونەتە سەرچاوەیەكی گرنگ بۆ لێكۆڵینەوە لە بواری مێژووی جوڵانەوەی سیاسی كوردی و عیراقیدا.


* دوای ئازادكردنی عیراق بە ئەندامی ئەنجوومەنی حوكم هەڵبژێردراو لە مانگی نۆڤەمبەری 2003 دا سەرۆكایەتی ئەنجوومەنی كردو لەم ماوەیەدا كارامەیی خۆی لە هەڵسوڕ‌اندنی كاروباری حوكم نیشاندا.

 
* لە 6 ی نیسانی 2005 مام جەلال 227 دەنگی لە كۆی 248 دەنگی ئەندامانی كۆمەڵەی نیشتمانی عیراقی بەدەستهێناو بە هەڵبژاردنێكی راستەوخۆ بە یەكەمین سەرۆكی هەڵبژێراوی عیراق هەڵبژێردرا، بەمجۆرە سەرۆك تاڵەبانی لە فراوانترین دەروازەكانەوە چووە ناو مێژووی كوردو هەروەها لە جوانترین دەروازەشەوە چووە ناو مێژووی عیراق و لە ناودارترین دەروازەشەوە چووە نێو مێژووی سیاسی و دیموكراسی جیهانەوە.


*لەساڵی 2005  تا ساڵی 2014 بۆ دوو خول وەك سەرۆك كۆماری عیراق هەڵبژێردراوە.

 
*لە 17-12-2012 لە بەغدا توشی جەڵدەی مێشك بوو، پاشان بۆ چارەسەر گەیەنرایە نەخۆشخانەیەك لە وڵاتی ئەڵمانیا و پاش ماوەیەك بە تەندروستیەكی باشەوە گەڕایەوە شاری سلێمانی.

*لەو كاتەشەوە تا كۆچی دوایی كرد، چەند جارێك بۆ مەبەستی چارەسەر سەردانی وڵاتی ئەڵمانیای كردو لە رۆژی 3-10-2017  دڵە گەروەكەی لە لێدان و كەوتوو و كۆچی دوایی كرد.

یەكێتی هەواڵی كۆچی دوایی مامی راگەیاند

سەعدی ئەحمەد پیرە وتەبێژی رەسمی ئەوكاتەی مەكتەبی سیاسی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لەكۆنفراسێكی رۆژنامەوانیدا لەشاری هەولێر هەواڵی كۆچی دوایی سەرۆك مام جەلال سكرتێری گشتی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستانی راگەیاند. 

هاووڵاتیان پرسەی ماتەمیان گێڕا

 دواتر لە سلێمانی و هەولێرو هەڵەبجە بادینان و جەلەولا و گەرمیان و خورماتوو رۆژئاوا و خانەقین و كەلار و دهۆك و زۆرینەی شارو شارۆچكەكانی كوردستان لەچەندین شوێنی جیاجیا هاووڵاتیان پرسەی ماتەمیان بۆ سەرۆك مام جەلال گێڕا.هاوكات چەند گەنجێك لە پێنجوێنەوە بەپێ بەڕێكەوتن بۆ بەشداری لەپرسەی مام لە شاری سلێمانی. 

عیراق ماتەمینی سەرتاسەری بۆ كۆچی دوایی سەرۆك مام جەلال راگەیاند

 
 حكومەتی عیراقییش بۆ كۆچی دوایی سەرۆك مام جەلال سكرتێری گشتی ی.ن.ك و سەرۆك كۆماری پێشووی عیراق بەرەسمی سێ رۆژ پرسەی لەسەرتاسەری عیراقدا راگەیاند.هیچ سەركردەیەكی كورد هێندەی مام جەلال لەناو میدیاكانی جیهاندا نەناسراوە، هەر‌ئەمەش وایكردووە كە میدیاكانی جیهان، بەگرنگییەوە باس لە ماڵئاواییكردنی سەرۆك مام جەلال بكەن و پانتاییەكی باش بۆ ئەم هەواڵە ناخۆشە تەرخانبكەن. 

حكومەتی هەرێم هەفتەیەك ماتەمی راگەیاندو ئاڵا داگیرا

وتەبێژی ئەوكاتەی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە رۆژی كۆچیی دوایی سەرۆك مام جەلال هەفتەیەك ماتەمی لەسەرجەم دام و دەزگاكانی حكومەتی هەرێم راگەیاند و فەرمانیشكرا لەهەموو وەزارەت و دام و دەزگاكانی هەرێم ئاڵای كورستان و عیراق بۆ ماوەی هەفتەیەك هەتا نیوە دابگیرێت. 

تەرمی سەرۆك مام جەلال هێنرایەوە سلێمانی

سەعات 7:00ی بەیانی رۆژی 6-10-2017 لە فڕۆكەخانەی بەرلینەوە تەرمی سەرۆك مام جەلال بە فڕۆكەیەكی تایبەت بەڕێكەوت بۆ سلێمانی، هاوكات سەعات 11:30 ی پێش نیوەڕۆ ئەو فڕۆكە تایبەتەی تەرمی سەرۆك مام جەلالی هەڵگرتبوو گەیشتە فڕۆكەخانەی سلێمانی و بەپێی پرۆتۆكۆڵێكی جیهانی و لە مەڕاسیمێكی سەربازیدا و بە وتنەوەی مارشی نیشتمانی عیراق و مارشی نەتەوەیی كورد و تەقاندنی 21 تۆپ و رێرۆشتنی پاسەوانانی شەرەف بە ئامادەبوونی فوئاد مەعسوم سەرۆككۆماری عیراق و مەسعود بارزانی  و كۆسرەت رەسوڵ عەلی  و هێرۆ خان و نێچیرڤان بارزانی و قوباد تاڵەبانی و بەرپرسانی باڵای حكومەت و پەرلەمانی عیراق و باڵوێزانی وڵاتان و وەفدی باڵای ئێران و وەفدی باڵای نەتەوە یەكگرتوەكان و حزب و لایەنە سیاسیە عیراقی و كوردستانیەكان، لە فرۆكەخانەی نێودەوڵەتی سلێمانی پێشوازی لە تەرمی پیرۆزی مام جەلال كرا.

دوای رێوڕەسمی پێشوازیكردن لە تەرمی سەرۆك مام جەلال بەپڕۆتۆكۆڵی سەربازی لە فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی،  رێوڕەسمی دانانی تاجەگوڵینە لەسەر تەرمی سەرۆك مام جەلال بەڕێوەچوو، لە رێوڕەسمەكەدا هەریەك لە د.فوئاد مەعسوم سەرۆك كۆماری ئەوكاتەی عیراق و مەسعود بارزانی و محەمەد جەواد زەریف وەزیری دەرەوەی ئێران مەعروف بەخیت نوێنەری شا عەبدوڵڵای دووەم پاشای ئوردن‌و قاسم ئەعرەجی وەزیری ناوخۆی عیراق بەنوێنەرایەتی حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عیراق و د.سەلیم جبوری سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق و نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی ئەوكاتەی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان و یان كۆبیچ نوێنەری سكرتێری گشتی نەتەوەیەكگرتوەكان و دۆگڵاس سیلیمان باڵیۆزی ئەمریكا لە عیراق و نوێنەر یەكێتیی ئەوروپا دیگری ئیستیری باڵیۆزی ئیتاڵیا لە عیراق و یوسف محەمەدو جەعفەر ئیمنیكی و بێگەرد تاڵەبانی بەنوێنەرایەتی سەرۆكایەتی پەرلەمانی كوردستان و عوسمان بایدەمیر جێگری پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەبەپە) و ئەنوەر موسلم سەرۆكی كانتۆنی كۆبانێ و نوێنەری رۆژئاوای كوردستان و نوێنەرانی كونسوڵخانەكانی وڵاتان لەهەولێر و شێخ جەعفەر شێخ مستەفا فەرماندەی هێزەكانی 70، بە نوێنەرایەتی هێزەكانی پێشمەرگە و كۆسرەت رەسوڵ عەلی و مەلا بەختیار و بنەماڵەی سەرۆك مام جەلال تاجەگوڵینەی رێزلێنانیان لەسەر تەرمی پیرۆزی سەرۆك مام جەلال دانا.

لە پاش دانانی تاجە گوڵینە لەسەر تەرمی پیرۆزی دوای سێ سەعات لەفڕۆكەخانەی سلێمانی كەژاوەی تەرمی سەرۆك مام جەلال بە ئاپۆڕایەكی جەماوەری گەورە لە هاووڵاتیان و ئامادەبووانی مەراسیمەكە بەشەقامی سالمدا بەرەو‌ مزگەوتی گەورەی شاری سلێمانی بەڕێكرا .


دوای گەیشتنی بەئامادەبوونی دەیان هەزار كەس، لەسەر تەرمی پیرۆزی لە مزگەوتی گەورە نوێژی مردووی لەسەر ئەنجامدراو پاشانیش بەرەو دوامەنزڵی خۆی لە دەباشان بەڕێكرا.

دواتر لەنێو شیوەن و ئاپۆرای جەماوەریداو بەبەشداری سەدان هەزار كەس و بەرپرس و كەسایەتی نێوخۆیی و بییانی تەرمی پیرۆزی گەیەنرایە گردی دەباشان و لەدوامەنزڵی خۆی و لە بەرزترین شوێنی شاردا بەخاك سپێردرا.

 

قوبادی مام وتاری بنەماڵەی خوێندەوە

دوای بەخاكسپاردنی تەرمی پیرۆزی سەرۆك مام جەلال قوباد تاڵەبانی وتاری بنەماڵەی تاڵەبانی خوێندەوە و رایگەیاند: "راستە مام جەلال باوكی من وبافل بوو، بەڵام مامی هەمووتان بوو".

قوباد تاڵەبانی وێڕای سوپاس و پێزانینی بنەماڵەی تاڵەبانی بۆ هاوسۆزی و پەرۆشی و هاوخەمی كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان بۆ كۆچی جەنابی سەرۆك مام جەلال راشیگەیاند: "پرسەكانتان لەچوار پارچەی كوردستانەوە بە دەستمان گەیشت، بەڵام پێویستە بۆ ئاسوودەیی رۆحی پاكی مام یەكڕیزی و یەكێتی نێوان كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان بپارێزین، تا بتوانین پەیامە پیرۆزەكەی مام بگەیەنین كە هەمیشە ئەو هەوڵی بۆ دەدا".

وتیشی: "سەرۆك مام جەلال خەبات و رەنجیدا بۆ كوردستان، ئەو لە ژیانیدا كوردستانی هەڵبژارد لەبری ژیانی ئاسایی، خەباتی كرد بۆ هەموو گەلانی عیراق و لەو رێگایەش ماندوو بوو، ئەو هەوڵی تەواوی دەدا بۆ سەرخستنی كوردستان و پارٍاستنی گەلی كورد، بۆیە ئێمەش وەك وەفایەك بۆ رۆحی پاكی مام بەدەر لە حزبایەتی و رای جیاوازو دەنگی جیاواز پێویستمان بەیەكڕیزییە لە پێناو خزمەتكردنی كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان.

 

پرسەی سەرۆك مام جەلال بەڕێوەچوو

دوایی كۆچی دوایی سەرۆك مام جەلال و بەخاكسپاردنی لەگردی دەباشانی شاری سلێمانی، لەرۆژانی شەممەو یەكشەممە ( 7 و 8ی تشرینی یەكەمی 2017) مەراسیمی پرسەی مام جەلال، لەشارو شارۆچكەكانی كوردستان و‌ شارەكانی (سلێمانی، هەولێر، كەركوك، بەغدا، ئەمریكا/داڵاس، بەریتانیا، نەمسا، سوید، فینلاند، هۆڵەندا، ئیتاڵا، سویسرا، یۆنان، نەرویج، ئەڵمانیا، پاریس) بەڕێوەچوو.

 

ماڵئاوایی سەرۆك مام جەلال لە دیدی میدیاكانی جیهانەوە

بی بی سی: مام جەلال كاریگەری گەورەی لەسەر مێژووی سیاسی مۆدێرنی عیراقدا هەبووە

ئاژانسی بی بی سی بەریتانیا كە یەكێكە لە ئاژانسە گەورەو‌ ناسراوەكانی بەریتانیا و جیهان، بە زۆربەی زمانەكانی جیهان هەواڵی كۆچی دوایی مام جەلال بڵاوكردووەتەوە‌و راپۆرتی لەسەر ژیان و خەباتی سیاسی بڵاوكردووەتەوە و دەڵێت: "مام جەلال سیاسییەكی بەتوانا و رێزدار بوو، خاوەنی ئەزموونێكی درێژی سیاسی بووە و كاریگەری گەورەی لەناو مێژووی سیاسی مۆدێرنی عیراق گێڕاوەو لەسەردەمی حوكمی شانشینی و كۆماریدا لەعیراق ژیاوەو خەباتی كردووه".



گاردیان: تاڵەبانی كلیلی قۆناغی تێپەڕاندنی پێكهێنان و دووبارە داڕشتنەوەی عیراقبوو
رۆژنامەی گاردیانی بەریتانیاش، كە ناسراوترین رۆژنامەی بەریتانیاو جیهانیشە، راپۆرتێكی لەمبارەیەوە بڵاوكردۆتەوە و تیشكی خستۆتە سەر ژیانی سیاسی و تایبەتی مام جەلال و دەڵێت:  "تاڵەبانی دەرچووی بەشی یاسا، كلیلی قۆناغی تێپەڕاندنی پێكهێنان و دووبارە داڕشتنەوەی عیراقبوو دوای لەناوچوونی سەدام لە ٢٠٠٣، پاش هەڵبژاردنەكان راسپێردرا بۆ سەرۆك كۆماری عیراق كە پۆستێكی گەورەی تەشریفاتی بوو، لەلایەن پەرلەمانی تازە پێكهاتووی عیراق لەساڵی ٢٠٠٥".


گۆڤاری شپیگڵی ئەڵمانیا
 
گۆڤاری شپیگڵی ئەڵمانیا كە ناسراوترین گۆڤاری ئەڵمانیایە، لەسەر سایتەكەی خۆی راپۆرتێكی بڵاوكردووەتەوەو دەڵێت: "مام جەلال یەكەمین سیاسەتمەداری كورده، كە دەبێتە سەرۆكی عیراق"، دواتریش لەبارەی رەوشی تەندروستییەوە‌ قسە دەكات و‌ دەڵێت: "مام جەلال تەمەنی 83 ساڵە ماوەی پێنچ ساڵە نەخۆشەو‌ لە نەخۆشخانەی (چاریتە) لە بەرلین چارەسەر وەردەگرێت".


خودا حافیزی لە مام جەلال
 
كەناڵی یەكی ئەڵمانیا كە بەربڵاوترین كەناڵی تیڤی ئەڵمانیایەو كەناڵێكی رەسمییە، راپۆرتێكی چوار دەقیقەیی لەبارەی ژیاننامەو خەبات و كاری سیاسی مام جەلال لەژێرناوی (خودا حافیزی لە مام جەلال) بڵاوكردووەتەوە، لەو راپۆرتەدا تیشكی خستۆتە سەر زۆر خاڵی گرنگی ژیانی مام جەلال.

دژی حوكمی سێدارەدان و سەربەخۆیی بووە

لە درێژەی راپۆرتەكەیدا هاتووە: "مام جەلال ناسراوترین كەسایەتی سیاسیی كوردبووە، پیاوێكی دەوڵەتمەداری رێزدار و سەنگین و دووربین بووە، ئەو یەكەمین سیاسیی كوردو عیراقی بووە كەدژی حوكمی سێدارە وەستاوەتە‌وە، جگەلەوەش لەگەڵ جیابوونەوەی كوردەكانی عیراق نەبووە".



یەكەم سەرۆكی ناعەرەب
 
رۆژنامەی سوید دۆیتچە تسایتوونگ، كە رۆژنامەیەكی ناسراوی ئەڵمانیاییه ‌و زیاتر مەیلی موحافیزكەرانەی هەیە، راپۆرتێكی لەبارەی كۆچیی دوایی مام جەلال بڵاوكردۆتەوەو دەڵێت: مام جەلال یەكەمین سەرۆكی عیراقی بووە كە عەرەب نەبووەو سیاسەتەمدارێكی ناسراوی كورد بووە كە هەتاوەكو ساڵی 2014 سەرۆكی عیراق بووە.


سەمامی ئەمان
كەناڵی دۆیتچە ڤێلە كە كەناڵێكی نێودەوڵەتیی ئەڵمانیایەوە لەلایەن حكومەتەوە پشتگیری دەكرێت و به زیاتر لە 30 زمان ، بەرنامەكانی پەخش و بڵاودەكاتەوە، راپۆرتێكی درێژی لەبارەی كۆچی دوایی مام جەلال ئامادەكردووە و لە سایت و‌ تەلەفزیۆنەكەی بڵاویكردووەتەوە و تێیدا دەڵێت: كوردەكان پێیاندەوت مام جەلال، عیراقییەكانیش زۆر رێزیان لێدەگرت و پێیاندەوت، (سەمامی ئەمان).
هەوڵی كەمكردنەوەی كێشەكانی نێوان كورد و عەرەبی دەدا، لەدرێژەی راپۆر‌تەكەی كەناڵی دۆیتچە ڤێلەدا هاتووە: هەمیشە مام جەلال رۆڵی هێوركردنەوەی كێشەكانی نێوان كورد و عەرەبی دەدا، هەر‌ئەمەش وایكرد كە عەرەبەكانیش رێزی لێبگرن و نازناوی سەمامی ئەمانی پێبدەدەن. جگەلەوەش هەمیشە مام جەلال هەوڵیداوە لەگەڵ دەوڵەتانی دراوسێ، پەیوەندی دۆستانە و باشی هەبێت.

 
گۆڕینی نەهجی سیاسی
لەبارەی تێڕوانین و ئەندێشەی سیاسیی مام جەلالەوە ئەو كەناڵه ‌ئەڵمانییە دەڵێت: هەمیشە مام جەلال  لەكاتی دروستبوونی تەنگەژەكاندا، دەیتوانی تێڕوانین و رێبازی سیاسی خۆی بگۆڕێت، كەئەمەش زۆرجار دەبووە مایەی ئەوەی، كە رووبەروی رەخنە و لۆمەی زۆركەس و لایەن  بێتەوە.


نیۆرك تایمز
رۆژنامەی نیو یۆرك تایمز، كەیەكێكە لە رۆژنامە ناسراوەكانی ئەمریكا و جیهان، راپۆرتێكی لەبارەی كۆچی دوایی سەرۆك مام جەلالەوە بڵاوكردووەتەوەو‌ تێیدا هاتووە:  سەرۆكایەتی كۆماری عیراق بەپێی دەستوور تەشریفاتییە، بەڵام تاڵەبانی بەهۆی لێهاتوویی خۆیەوە توانیبووی پردێكی پەیوەندی دروست بكات و خۆی خاوەنی پێگەكەیبێت، لە ٢٠٠٥ بۆ ٢٠١٢ وەك سەركردەیەكی پایە بەرزی بێ سنوورو بەهێز و كاریگەر سەرۆكایەتی كرد.


لۆس ئەنجلیس تایمز
رۆژنامەی لۆس ئەنجلۆس تایمزیش كە ئەویش رۆژنامەیەكی لیبڕاڵی ناسراوی ئەمریكایە، راپۆرتێكی لەمبارەیەوە بڵاوكردووەتەوەو دەڵێت:  تاڵەبانی سەرۆكی یەكێك لە سەرەكیترین پارتی كوردی عیراقە، لە دوای ٢٠٠٣و روخانی سەدام حسێن بوو بە سەرۆك كۆماری ئەو وڵاتە، هەمیشە وەك كۆكەرەوەی سیاسی و سیاسەتمەدارەكان بینراوە، توانیویەتی بە نەرمی كوردو شیعەو سوننەی كورد رێكبخات و كۆبكاتەوە.


سی ئێن ئێن
كەناڵی تەلەفزیۆنی سی ئێن ئێن كە ناسراوترین و بەربڵاوترین كەناڵی تیڤی ئەمریكاو جیهانیشە، راپۆرتێكی لەمبارەیەوە بڵاوكردۆتەوەو تیشكی خستۆتە سەر ژیانی سیاسیی و شەخسی سەرۆك مام جەلال، بەتایبەتی لایەنی تەندروستی و  دەڵێت: مام جەلال  سیاسەتمەدارێكی كوردەو‌ لە 12 نۆڤەمبەری 1933 لە پارێزگای سلێمانی لەدایكبووەو لەساڵی 2007 تووشی نەخۆشی بووەو سەردانی نەخۆشخانەی  (الحسین)ی لە ئوردون كردووەو دواتریش لەساڵی 2008 چووەتە ئەمریكا بۆ چارەسەركردنی نەخۆشیەكەی، دواتریش لەساڵی 2012 ەوە رەوشی تەندروستی تەواو خراپبووه و چۆتە ئەڵمانیا‌، لەلایەكی ترەوە  ئەویش باس لەوە دەكات، كە سەرۆك مام جەلال، یەكەمین سەرۆكی عیراقی بووە كە عەرەب نەبووە.

 
جێگەی رەزامەندی هەمووان بووە
كەناڵی (روسیا تودەی) كە كەناڵێكی روسییە و بەچەندین زمانی جیهانی بەرنامەكانی پەخش دەكات، لەمبارەیەوە راپۆرتێكی بڵاوكردۆتەوەو دەڵێت:  جەلال تاڵەبانی ناسراوترین سەركردەی كورد بووە لەجیهاندا،هەروەها كەسێكی بەئەزموون و سەنگین بووەو لەلای هەموو لایەنە سیاسییەكانی عیراق ، مایەی رێز و حورمەت بووە.


حەوت وێزگەی ژیانی
ئاژانسی سپوتنیكی روسیا كە یەكێكە لە ئاژانسە ناسراوەكانی روسیاو بە چەندین زمانی جیهانی هەواڵەكانی بڵاودەكاتەوە، راپۆرتێكی گرنگی لەمبارەیەوە بڵاوكردووەتەوەو تێیدا باسی لە حەوت وێزگەی گرنگی ژیانی سیاسی مام جەلال باسكردووە، تێیدا خەباتی مام جەلال لەسەردەمی شانشینی و كۆماری باسكردووە.

كەسایەتییەكی تەوافقی

لەدرێژەی راپۆرتەكەدا هاتووە: لەپاش رووخانی رژێمی سەدام حسێن لەساڵی 2003ەوە، جەلال تاڵەبانی، لەمەیدانی سیاسی عیراقدا، باشترین كەسایەتی تەوافقی بووە، كەدەیتوانی هەموو لایەنە سیاسییە ناكۆكەكانی عیراق كۆبكاتەوە.

دۆستی ئێران وئەمریكاش بووە

دواتریش باسی حیكمەتی مام جەلال دەكات و دەڵێت: جەلال تاڵەبانی لەیەك كاتدا دەیتوانی دۆستی ئەمریكا و ئێرانیش بێت، ئەمە لەكاتێكدا ئەو دوو دەوڵەتە زۆر دوژمنی یەكترین.

رۆیتەرز

ئاژانسی رۆیتەرز كەناسراوترین ئاژانسی هەواڵییە لەجیهاندا، راپۆرتێكی درێژی لەبارەی ژیانی سیاسی وشەخسی سەرۆك مام جەلالەوە بڵاوكردۆتەوەو دواتریش باسی لە ئەندێشەی سیاسی دەكات و دەڵێت: مام جەلال پەیوەندیەكی زۆر باشی لەگەڵ ئێران‌و لایەنە سیاسییە شیعەكانی عیراقدا هەبوو، كەلە راستیشدا هەرئەوانەش دەسەڵاتداری راستەقینەی عیراقن.

دانوساتكارێكی زیرەك بوو

كەناڵی فرانس 24ی فەرەنساش كەبەچەندین زمانی جیهانی بەرنامەكانی پەخش دەكات، راپۆرتێكی درێژی لەبارەی ژیانی سیاسی و شەخسی سەرۆك مام جەلال بڵاوكردۆتەوەو دەڵێت:  جەلال تاڵەبانی سیاسییەكی  سەنگین و ناسراو بوو، جگەلەوەش دانوسانكارێكی زۆر زیرەك بوو، لەلای زۆربەی لایەنە سیاسیەكانی عیراق، رێزی لێدەگیرا و جگەلەوەش دەیتوانی هەموو لایەنە ناكۆكەكان لەسەر مێزی گفتوگۆ كۆبكاتەوە.

رۆژنامەی گەلی چینی

رۆژنامەی گەلی چینی كە ناسراوترین رۆژنامەی كۆماری چینەو لەلایەن دەوڵەتەوە پشتگیری دەكرێت و بە چەندین زمانی جیهانی پەخش دەكرێت، راپۆرتێكی لەبارەی كۆچی دوایی مام جە‌لالەوە ئامادەكردووە و تێیدا تیشكی خستۆتە سەر ژیانی سیاسی مام جەلال و دەڵێت: لەساڵی 1975 ەوە پارتی یەكێتی نیشتمانی كوردستانی دروستكرووەو لەساڵی 2005 ەوه ‌بۆتە سەرۆكی عیراق و ‌یەكەمین كورد بووە و بگاتە ئەو پۆستە.

فرانس پرێس

ئاژانسی فرانس پرێس كەیەكێكە لە ئاژاسنە ناسراوەكانی  فەرەنسا و جیهان، راپۆرتێكی لەمبارەیەوە بڵاوكردۆتەوە و تێیدا تیشكی خستۆتە سەر ژیانی سیاسی مام جەلال و دواتریش لەناو راپۆرتەكەیدا لێدوانی كۆمەڵێك سەركردە و بەرپرسی كوردستانیی و عیراقی لەبارەی مام جەلالەوە  بڵاوكردۆتەوە و دەشڵێت: مام جەلال دوژمنی سەرسەختی  رژێمی سەدام حسێن بووە.

ئەمڕۆش 3-10-2025دوای هەشت ساڵ بەسەر كۆچی دوایی سەرۆك مام جەلال دا، ئەو یادە كرایەوەو ژمارەیەكی زۆر لەئەندامانی مەكتەبی سیاسی و سەركردایەتی و هاووڵاتیەكی زۆر سەردانی مەزاری سەرۆك مام جەلالیان كرد و ماتەمینی خۆیان دووپاتكردەوە.

PUKMEDIA