ئەمڕۆ لە مێژوودا

ئەمڕۆ لە مێژوودا

رووداوه‌كان
1520: مارتن لۆسه‌ر هه‌ستا به‌ سوتاندنی نوسراوێكی كه‌نیسه‌ به‌ ده‌ركردنی له‌ به‌زه‌یی وه‌ك سزادانی نه‌یاربوونی له‌ ده‌سه‌ڵاتی كه‌نیسه‌، و ئه‌و هه‌نگاوه‌ دانرا به‌ هه‌نگاوێكی مه‌ترسیدار كه‌ هۆكار بوو بۆ دورخستنه‌وه‌ی له‌ كه‌نیسه‌ی كاسۆلیكی.
1880: هه‌مزه‌ ئاغای سه‌ره‌ك هۆزی مه‌نگوڕی ناسراوی كورد به‌ خێڵی (حه‌سه‌ن عه‌لی خان) له‌ پارێزگای سنه‌ ده‌ستگیركرا.
1901: ده‌ستپێكی به‌خشینی خه‌ڵاته‌كانی نۆبڵ بۆ یه‌كه‌مین جار.
1902: كردنه‌وه‌ی ئه‌مباری سه‌ر به‌ به‌نداوی ئه‌سوان له‌ میسر.
1948: كۆمه‌ڵه‌ی گشتی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان په‌یماننامه‌ی جیهانی بۆ مافه‌كانی مرۆڤی ده‌ركرد.
1949: سوپای رزگاریخوازی میللی چینی ده‌ستیكرد به‌ ئابلوقه‌ی شاری (چنگدو) له‌ (چین) كه‌ سه‌رۆكی چین (شیانج كای شیك) و حكومه‌ته‌كه‌ی ناچاركرد كه‌ پاشه‌كشه‌ بكات له‌ دوورگه‌ی تایوان، ئه‌وه‌ش له‌ كاتی جه‌نگی ئه‌هلی چیندا.
1953: سه‌ره‌ك وه‌زیرانی به‌ریتانیا (ونستۆن چرچل) خه‌ڵاتی نۆبڵی ئه‌ده‌بی وه‌رگرت.
1970: ده‌رچوونی یه‌كه‌م ژماره‌ی رۆژنامه‌ی (ژین).
1984: كۆمه‌ڵه‌ی گشتی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان دانی نا به‌ رێكه‌وتننامه‌ی به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی سزادان .
1990: كورده‌ ئاواره‌كانی پاكستان به‌ مه‌به‌ستی باشكردنی گوزه‌رانیان خۆپیشاندانیان سازدا له‌به‌رده‌م باره‌گای رێكخراوی جیهانی په‌نابه‌ران، كارمه‌ندانی ئه‌و باره‌گا له‌گه‌ڵ پۆلیس بڵاوه‌یان پێكردن و 88 كه‌سیان ده‌ستگیركردن بۆ ماوه‌ی 6 رۆژ.
1991: دامه‌زراندنی رێكخراوی مافی مرۆڤ له‌ كوردستان.
1992: هه‌ڵبژارده‌ی تۆپی پێی قه‌ته‌ر جامی كه‌نداوی برده‌وه‌ كه‌ له‌ وڵاتی قه‌ته‌ر ئه‌نجامدرابوو.
1995: پاشه‌كشه‌ی سوڵای ئیسرائیلی له‌ نابلس تا به‌نده‌كانی رێكه‌وتننامه‌ی ئۆسلۆ جێبه‌جی بكرێت.
2000: هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكی ئه‌مریكا یه‌كلا ده‌بێته‌وه‌ و به‌ بڕیاری دادگای باڵای فیدراڵی (جۆرج بۆش) ده‌بێته‌ سه‌رۆكی ئه‌مریكا.
2000: جكومه‌تی سوریا هه‌ستا به‌ ئازادكردنی ژماره‌یه‌ك له‌ لوبنانیه‌كان كه‌ له‌ زیندانه‌كانی دیمه‌شق بۆ ماوه‌ی 10 ساڵ هێڵدرابوونه‌وه‌.
2000: (ئیهود باراك)ی سه‌ره‌ك وه‌زیرانی ئیسرائیل وازنامه‌ی خۆی دا، تا له‌ ماوه‌ی 60 رۆژدا هه‌ڵبژاردن سازبكرێت.
2002: خۆپیشاندانی كوردانی سوریا له‌به‌رده‌م په‌رله‌مانی سوریا له‌ دیمه‌شق، داوای ره‌گه‌زنامه‌ی سوری و مافه‌كانی تریان ده‌كرد.
2006: ئۆپۆزسیۆنی لوبنانی گه‌وره‌ترین خۆپیشاندانی میللی دژ به‌ حكومه‌ت رێكخست كه‌ گه‌وره‌ترین بوو له‌ مێژووی لوبناندا له‌ ناوه‌ڕاستی به‌یروت و ئاژانسه‌ فه‌رمیه‌كان ژماره‌ی خۆپیشانده‌رانیان مه‌زه‌نده‌كرد به‌ ملیۆنێك كه‌س.

له‌دایكبوون
1394: مه‌لیك جیمسی دووه‌م، مه‌لیكی ئوسكوتله‌نده‌.
1815: ئادا لوفلایس، ژنه‌ زانای بیركاری ئینگلیزی.
1830: ئیمیلی دیكنسۆن، ژنه‌ شاعیری ئه‌مریكی.
1851: ملفل دیوی، خاوه‌نی رێكخستنی سیسته‌می دیوی ده‌یی بۆ كتێبخانه‌كان.
1870: ئه‌دۆلف لوس، ته‌لارسازی نه‌مساوی.
1891:نیلی زاكس، ژنه‌ شاعیری ئه‌ڵمانی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی ئه‌ده‌بی ساڵی 1966ز.
1907: لوسیان لوران، یاریزانی تۆڵی ڵێی فه‌ره‌نسی.
1914: دوروسی لامور، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1934: هوارد تیمن، زانای ئه‌مریكی له‌ زانستی بۆماوه‌یی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1975ز.
1938: فاروق ئه‌لشه‌رع، جێگری سه‌رۆكی سوریا.
1941: ساكاموتو كیو، گۆرانیبێژی یابانی.
1948: ئه‌بولعه‌باس، سه‌ركرده‌ی سیاسه‌تمه‌داری فه‌له‌ستینی.
1957: مایكل كلارك دانكن، ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1967: ماجدی كدوانی، ئه‌كته‌ری میسری.
1977: ئیمانویل شریكی، ژنه‌ ئه‌كته‌ری كه‌نه‌دی.
1980: حه‌لیمه‌ بولند، ژنه‌ په‌خشكاری كوێتی.
1980: مساری، گۆرانیبێژی كه‌نه‌دی به‌ نه‌ژاد لوبنانی.
1981: فابیو روچیمباك، یاریزانی تۆپی پێی به‌رازیلی.
1983: مه‌هدی كه‌ریم، یاریزانی تۆپی پێی عێراقی.
1985: تریسور موبوتو، یاریزانی تۆپی پێی كۆنگۆلی.
1987: فه‌یسه‌ل ده‌شتی، یاریزانی تۆپی پێی كوێتی.

وه‌فات
861: ئه‌بولفه‌زل جه‌عفه‌ر موته‌وه‌كیل عه‌له‌ڵڵا، خه‌لیفه‌ی عه‌باس.
1198: ئیبن روشد، فه‌یله‌سوفی ئه‌نده‌لوسی.
1624: ئیمامی ره‌ببانی(سه‌رهه‌ندی)، نوێخوازی هه‌زاره‌ی دووه‌م.
1865: مه‌لیك لیوبولدی یه‌كه‌م، مه‌لیكی به‌لجیكا.
1867: ساكاموتو ریوما، شۆڕشگێڕی یابانی.
1896: ئه‌لفرد نۆبڵ، ئه‌ندازیار و زانانی كیمیای سویدی و دۆزه‌ره‌وه‌ی باروت و خاوه‌نی خه‌ڵاتی نۆبڵ.
1936: لویجی بیراندیلۆ، نوسه‌ری ئیتالی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی ئه‌ده‌بی ساڵی 1934ز.
1946: ئه‌حمه‌د عوسمان، نوێنه‌ری پارێزگای هه‌ولێر له‌ شاری به‌غداد له‌ نوێنه‌ری شانشینی عێراق.
1996: فارون یونگ، گۆرانیبێژی ئه‌مریكی.
2005: ریچارد بریور، ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
2006: غه‌ریب مه‌حمود، ئه‌كته‌ری میسری.
2010: جون فین، زانای كیمیای ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی كیمیای ساڵی 2002ز.
2012: عیازه‌دین ئه‌حمه‌د، سه‌رۆكی به‌نگلادش.

جه‌ژن و بۆنه‌كان
رۆژی جیهانی مافه‌كانی مرۆڤ.
رۆژی ده‌ستور له‌ تایلاند.
رۆژی پێشكه‌شكردنی خه‌ڵاتی نۆبڵ بۆ براوه‌كان.

PUKmedia ئا/ حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یی