ئه‌مڕۆ له‌مێژوودا

له‌رۆژێكی وه‌ك ئه‌مڕۆدا

20 ئۆكتۆبه‌ر

رووداوه‌كان..
1569: تیرۆركردنی سه‌ركرده‌ی ئه‌نده‌لوسی محه‌مه‌د بن ئومه‌ییه‌، سه‌ركرده‌ی مورسكیه‌كان له‌ جه‌نگی (بشرات).
1587: شه‌ڕی هه‌شته‌می نێو هه‌ردوو مه‌زهه‌بی كاسۆلیك و پرۆتستانت به‌ سه‌ركه‌وتنی پرۆتستانته‌كان به‌ سه‌ركردایه‌تی (هنری دۆناڤار) و كوژرانی دۆق (دوجوابوز) سه‌ركرده‌ی كاسۆلیك.
1740: ئیمبراتۆری نه‌مسا ( شارلی شه‌شه‌م) كۆچی دوایی كردو (ماریه‌ تریزه‌)ی كچی جێی گرته‌وه‌.
1798: هه‌ڵگیرسانی شۆڕشی یه‌كه‌می قاهیره‌ دژی هێرشی فه‌ره‌نسا بۆ میسر، كه‌ بووه‌ هۆی قوربانی 2500 میسری و له‌ نێویاندا ته‌نها 116 فه‌ره‌نسی كوژران و ته‌نها یه‌كێكیان جه‌نه‌رال بوو.
1827: روودانی شه‌ڕی نافارینی ده‌ریایی له‌نێوان كه‌شتی میسری به‌ سه‌رۆكایه‌تی ئیبراهیم پاشا به‌ پاڵپشتی كه‌شتی عوسمانی و كه‌شتی جه‌زائیری له‌ لایه‌ك و كه‌شتیه‌كانی به‌ریتانیا و فه‌ره‌نسا و روسیا له‌ لایه‌كی تر.
1919: كۆنگرسی ئه‌مریكی پاڵپشتی یاسایه‌كی كرد كه‌ هه‌موو خواردنه‌وه‌ سه‌رخۆشكه‌ره‌كان قه‌ده‌غه‌ بكرێت له‌ ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان.
1920: رزگاركردنی هه‌ردوو ناوچه‌ی فانگای و دیڤریك له‌ لایه‌ن هێزه‌ چه‌كداره‌كانی كورد له‌ ژێر ده‌ستی هێزه‌كانی سوپای به‌ریتانیا.
1921: دیاریكردنی سنوری نێوان سوریا و توركیا له‌سه‌ر رۆژهه‌ڵاتی خاكی كوردستان.
1921: مۆركردنی رێكه‌وتننامه‌ی (فرنكین بون) له‌ نێوان فه‌ره‌نسا و توركیا كه‌ كاردانه‌وه‌ی خرپی هه‌بوو بۆ سه‌ر كێشه‌ی داهاتووی كورد.
1941: دامه‌زراندنی پارتی توده‌(پارتی كۆمۆنیستی ئێران) له‌ لایه‌ن خه‌لیل ملكی و ئیحسان تیری و ته‌قی تارانی.
1941: قه‌سابخانه‌ی كراگویفاتس كه‌ سه‌ربازه‌كانی ئه‌ڵمانیا ئه‌نجامیاندا له‌ سربیا.
1960: دامه‌زراندنی یانه‌ی قادسیه‌ی كوێتی، كه‌ داده‌نرا به‌ به‌هێزترین یانه‌ی كوێتی له‌ هه‌موو یاریه‌ وه‌رزشیه‌كاندا.
1969: ده‌رچوونی یه‌كه‌م ژماره‌ی رۆژنامه‌ی (ئه‌لئیتیحاد)ی ئیماراتی.
1973: شاژن ئه‌لیزابیسی دووه‌م خانه‌ی ئۆبرا سیدنی كرده‌وه‌ و ئه‌وه‌ش دوای 15 ساڵ له‌ ده‌ستپێكی دروستكردنیه‌وه‌، كه‌ بیناكه‌ 80 ملیۆن دۆلاری ئه‌مریكی تێچوو، دیزاین كرابوو له‌ لایه‌ن دیزاینه‌ری دانیماركی یورن ئوتسۆن.
1977: كۆده‌تای سه‌ربازی له‌ تایلاند كه‌ هه‌ره‌سی به‌ حكومه‌تی مه‌ده‌نی هێنا.
1979: به‌ستنی یه‌كه‌مین كۆبوونه‌وه‌ی كۆمكاری وڵاتانی عه‌ره‌بی له‌ تونس دوای گواستنه‌وه‌ی باره‌گاكه‌ی له‌ قاهیره‌وه‌ به‌هۆی مۆركردنی رێكه‌وتننامه‌ی ئاشتی نێوان میسر و ئیسرائیل، و به‌شداربوانی كۆبوونه‌وه‌كه‌ جه‌ختیان له‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌ سزای سیاسی و ئابووری بسه‌پێنن به‌سه‌ر میسردا، و هه‌روه‌ها ئه‌ندام بوونیشی له‌ كۆمكاره‌كه‌ هه‌ڵپه‌سێرا.
1981: یه‌كیه‌تی سۆڤیه‌ت سیفه‌تی دیبلۆماتی به‌خشی به‌ تیمێكی نێردراوی رێكخراوی رزگاریخوازی فه‌له‌ستینی له‌ مۆسكۆ.
1989: بردنه‌وه‌ی نوسه‌ری ئیسپانی خۆسیه‌ سیلا به‌ خه‌ڵاتی نۆبڵ له‌ ئه‌ده‌ب.
1996: ئه‌مریكا نزیكه‌ی 600 تا 650 كوردی سه‌ر به‌ رێكخراوه‌ ئه‌مریكیه‌كان له‌ باشوری كوردستان برد بۆ سلوپی، تا له‌ داهاتوودا ره‌وانه‌ی ئه‌مریكایان بكات.
2002: عێراق لێبووردنی گشتی بۆ زیندانیان ده‌ركرد، ژماره‌یه‌ك كوردیشی به‌ركه‌وت.
2004: لێپرسراوی پارتی كۆنگره‌ی نیشتمانی عیراقی به‌ ناوی (مازن ئه‌لسامه‌رائی) له‌ به‌غدا تیرۆركرا.
2008: به‌رازیل نازناوی پاڵه‌وانی مۆندیالی فوتساڵی ده‌سته‌به‌ر كرد.
2010: بڕیاردرا كه‌ ناوی كوردی بۆ ناوچه‌ دابڕێنراوه‌كان بگه‌ڕێنرێته‌وه‌.
2011: ئه‌نجومه‌نی نیشتمانی ئینتیقالی له‌ لیبیا كوژرانی موعه‌مه‌ر قه‌زافی راگه‌یاند.

له‌دایكبوون...
1632: كریستۆفه‌ر رن، ئه‌ندازیار و ته‌لارسازی ئینگلیزی.
1780: پولین پۆناپارت، دۆقه‌ی غواستالای یه‌كه‌م.
1784: هنری جون تیمبل، سه‌ره‌ك وه‌زیرانی شانشینی یه‌كگرتوو.
1819: عه‌لی محه‌مه‌د ره‌زای شیرازی، دامه‌زرێنه‌ری ئاینی به‌هائی كه‌ ناسراوه‌ به‌ (باب).
1854: ئارسه‌ر رامبۆ، شاعیری فه‌ره‌نسی.
1859: جون دیوی، فه‌یله‌سوف و زانای ده‌رونزانی ئه‌مریكی.
1864: جیمس ئه‌ف.هینكل، سیاسه‌تمه‌داری ئه‌مریكی.
1882: بیلا لوگوسی، ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1891: جیمس چادویك، زانای فیزیای ئینگلیزی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 1935ز.
1894: جومو كینیاتا، سه‌رۆكی كینیا.
1897: كامیل گه‌یلانی، نوسه‌ری میسری.
1901: ئیسماعیل ئه‌زهه‌ری، سه‌رۆكی سودان.
1910: شێخ محه‌مه‌د عه‌بدولره‌حمان بیسار، شێخی مزگه‌وتی گه‌وره‌ی ئه‌زهه‌ر.
1918: له‌یلا فه‌وزی، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1930: فه‌دوا موحسین، ژنه‌ ئه‌كته‌ری سوری.
1934: ژنه‌ ئیمبراتۆر میچیكۆ، ژنی ئیمبراتۆر ئه‌كیهیتۆ ئیمبراتۆری یابان.
1942: كریستیانه‌ نوسلاین فولهارد، ژنه‌ زانای ئه‌ڵمانی له‌ زینده‌وه‌رزانی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1995ز.
1944: راوول لامبورت، یاریزانی تۆپی پێی به‌لجیكی.
1946: ئیلفریدی یلینیك، ژنه‌ رۆماننوسی نه‌مساوی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی ئه‌ده‌بی ساڵی 2004ز.
1951: كلاودیو رانییری، یاریزان و راهێنه‌ری تۆپی پێی ئیتالی.
1955: تۆماس نیومان، مۆسیقاری ئه‌مریكی.
1956: دانی بویل، ده‌رهێنه‌ری ئینگلیزی.
1957: سه‌لوا جه‌سسار، سیاسه‌تمه‌داری كوێتی.
1958: فیجو مورتینسین، ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1961: ئیان راش، یاریزان و راهێنه‌ری تۆپی پێی ویلزی.
1966: سومه‌ییه‌ خه‌شاب، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1969: هیلمان میكالیلی، یاریزانی تۆپی پێی باشوری ئه‌فریقیا.
1970: ساندرو بوشكه‌ر، یاریزانی تۆپی پێی هۆڵه‌ندی.
1970: چاڤو گوریرو، زۆرانبازی مه‌كسیكی.
1971: دانی مینوگ، ژنه‌ گۆرانیبێژی ئوسترالی.
1971: سنوب دوغ، گۆرانیبێژی ئه‌مریكی.
1976: نیكۆلا لیگروتالی، یاریزانی تۆپی پێی ئیتالی.
1978: نه‌دا فازیل، ژنه‌ ئه‌كته‌رو په‌خشكاری لوبنانی.
1978: عه‌بیر ئه‌لوه‌زان، ژنه‌ په‌خشكاری كوێتی.
1980: ئه‌میره‌ نایف، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1980: نایل ماتر، ئه‌كته‌ری كه‌نه‌دی.
1981: فرانشیسكۆ خافێر رودریگیز، یاریزانی تۆپی پێی مه‌كسیكی.
1983: دانیه‌ شافیعی، ژنه‌ په‌خشكاری سعودی.
1984: فلۆرینت سیناما بونگول، یاریزانی تۆپی پێی فه‌ره‌نسی.
1988: كاندیس سوانبول، ژنه‌ ئه‌كته‌ری باشوری ئه‌فریقا و نمایشكاری جلوبه‌رگ.
1988: به‌ڵقیس، ژنه‌ گۆرانیبێژی ئیماراتی.
1988: ریسا نیگامی، ژنه‌ گۆرانیبێژی یابانی.

وه‌فات...
732: عه‌بدول ره‌حمان غافیقی، سه‌ركرده‌ی عه‌ره‌بی موسڵمان و یه‌كێك له‌حاكمانی ئه‌نده‌لوس.
1139: هاینریشی ده‌یه‌م، دۆقی بافاریا.
1569: محه‌مه‌د بن ئومه‌ییه‌، سه‌ركرده‌ی ئه‌نده‌لوس.
1740: ئیمبراتۆر شارلی شه‌شه‌م، ئیمبراتۆری ئیمبراتۆریه‌تی رۆمانیای پیرۆز.
1890: ریچارد فرانسیس برتون، دۆزه‌ره‌وه‌ و نوسه‌ر و وه‌رگێڕی ئینگلیزی.
1935: ئارسه‌ر هندرسۆن، سیاسه‌تمه‌داری به‌ریتانی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی ئاشتی ساڵی 1934ز.
1939: ئان سولیفان، ئه‌و خاتونه‌ی كه‌ مامۆستای (هیلین كیله‌ر) بوو.
1964: هربه‌رت هۆفه‌ر، سه‌رۆكی ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا.
1966: محه‌مه‌د فه‌وزی، ئاوازدانه‌ر و گۆرانیبێژ و ئه‌كته‌ری میسری.
1967: یوشیدا شیغه‌-رو، سه‌ره‌ك وه‌زیرانی یابان.
1972: هارلو شابلی، زانای ئه‌مریكی زانستی فه‌له‌ك.
1977: رونی فان زانت، گۆرانیبێژی ئه‌مریكی.
1984: كارل كوری، پزیشكی ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1947ز.
1984: بول دیراك، زانای فیزیای ئینگلیزی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 1933ز.
1986: نیازی مسته‌فا، ده‌رهێنه‌ری میسری.
1987: تایه‌ر تۆفیق، هونه‌رمه‌ندی گۆرانیبێژی كورد.
1987: ئه‌ندریه‌ كولوموگوروف، زانای بیركاری روسی.
1991: نه‌عیمه‌ سه‌غیر، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1994: برت لانكسته‌ر، ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1995: عیماد عه‌بدولحه‌لیم، گۆرانیبێژی میسری.
2004: مازن ئه‌لسامه‌رائی، لێپرسراوی پارتی كۆنگره‌ی نیشتمانی عیراقی.
2007: دڵشاد ساحێبقران، هونه‌رمه‌ندی شێوه‌كاری كورد، له‌ ساڵی 1941 له‌سلێمانی له‌دایك بووه‌.
2011: موعه‌ممه‌ر قه‌زافی، سه‌ركرده‌ی كۆده‌تای ساڵآ 1969ز له‌ لیبیا.
2011: ئه‌بو به‌كر یونس، وه‌زیری به‌رگری لیبیا.
2011: موعته‌سه‌م قه‌زافی، راوێژكاری ئاسایشی نیشتمانی لیبیا.
2012: ئیدوارد دونال تۆماس، پزیشكی ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1990ز.
2012: جه‌واد ئه‌قده‌ر، یاریزانی تۆپی پێی مه‌غریبی.

جه‌ژن و بۆنه‌كان...
رۆژی جیهانی فشه‌ڵبوونی ئێسكه‌كان
جه‌ژنی له‌دایكبوونی باب لای به‌هائیه‌كان

PUKmedia ئا/ حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یی