لەبەر چاوی بەد

PUKMEDIA

مامۆستا برایم ئەحمەد

نووسینی... ستران عەبدوڵڵا

١- لەبەرچاوی بەد و لەترسی رۆژگاری ناجۆر نەبێ بە ئاب و ئاشکرا دەمگوت زۆر بەسەرهاتی ئەم رۆژگارە و زۆر هەرزان فرۆشی ئەم دەورانە هەیە کە ڕاستی پێویستی هەڵسەنگاندنی چەند دەیەی رابردووی ژیانی میللەتەکەمان دووپات دەکاتەوە.
یادی بیستوسێ ساڵەی ماڵئاوایی مامۆستا برایم ئەحمەد وێستگەیەکە بۆ ئەوەی ئەم پێویستییە باس بکەینەوە.
وەک لە کەرکوک دەڵێن (لەسەنەوە) پێویستە ئەوی بۆتە چەسپاو و باو سەیرێکی رەخنەگرانە بکرێتەوە و بە تیلەی چاو لە  گێڕانەوەکان وردبینەوە و پارچەی میکانۆکە بە پێی خەریتەی یارییەکە ریزبەند بکرێتەوە.
ئەم روناکبیرە گەورەیە و ئەم بیرمەندە لێهاتووە. ئەوەی بەسەرمانەوە هەیە هەقی مۆڕاڵی و ئەدەبی شایانی بدەینەوە.
نزیکەی حەوت دەیەیە نرخی هەڵنەسەنگاندنی ئەو دەورانە و زاڵکردنی تێرمی ناکۆکی ناوخۆیی و عەبدولکەریم قاسم وتەنی؛ (عەفەڵاهو عماسەلەف) دەدەینەوە.

٢- وا ئێستا وەبەرچاومانەوە رووداو دەستکاری دەکرێ و ڕاستی بە دیمەن لۆچی و قۆپاوی کۆلاج دەکرێ و دەویسترێ وەک فەیسی جوان دانی پیابنرێ .
وەبەرچاومانەوە دەویسترێ ئەشهەدومابیللا بۆ هەڵگێرانەوەی زانیارییەکان بکرێت ، ئەی داخۆ بۆ رۆژگارانی دێرین و بەسەرهاتانی وەغر کراو چۆن بێت؟

( لەسەنەوە) سەیرکردنمان گەرەکە، ئاخر ئابووری خۆی سەربەخۆکرد کەچی بە پاشکەوت پاداشت کراین، عێراقمان تەلاق دا کەچی دێینەوە سەر سفرەی سۆمۆ. خەڵک بە عێراقچی دەناسێنین کەچی شەڕی خاچپەرستی و جەنگی مەغلوبە لەسەر رەئیسی وەحدەیەک لە بەغدای دراوسێ دەکەین. گوتمان داعش دراوسێیەکی باشتر لە فیدراڵی کەچی چوینە سەنگەری زۆرینەی دژی تەوافوقی دەستورییەوە. هەموو شتێک بە ناوی خۆنان یان هەمووشتێک قابیلی فرۆشتنە. ئەم کەلتورەی لێدە شەفیق  برای پەندی عیراقی (عوافي اللي يجيب نقش)ە.

٣- سەیری ئەلبومی یادگارییەکان بکەن: لە کونجێک گۆڤاری (هاوار)ی شام دەبینین کە سکێچی سەرەتایی یادگار و هیوای لە خۆگرتووە. برایم ئەحمەد و عەبدوڵلا گۆران لە ناردنی دەقی سۆرانی و ئەبجەدی عەرەبی کۆڵنادەن تا ئەوەی وەزارەتی ناوخۆی عێراق بە سەرداری ماڵی بەدرخان ،جەلادت ،دەڵێن چیتر گۆڤارتان بۆ عێراق مەنێرن. ئیتر سلێمانی کەگۆشکراوی کوردایەتییە و کەماڵ مەزهەر دەڵێ لقی (خۆیبوون)ی تیا چالاک بووە ناچار دەبێ ئابوونەی ئەو گۆڤارەی نەمێنێ.

دڵی (بلە) بە دیاری لاوان و یادگاری لاوان ئاو ناخواتەوە تا ساڵی ١٩٣٧ (ئەکراد و عەرەب) دەکاتە مانفیستۆی پەیوەندییەکی هاوسەنگی دوو نەتەوە لە عێراق کە لە زنجیر و پیوەندی عوسمانلی نەجاتیان بووە و دەرفەتە لە  بەهاری بەکر سدقی و ئەهالی و حکومەتی کەمێک پێشکەوتنخوازدا یەکسانی و هاوبەشێتی بینابکەن .پیرۆت(مام جەلال) لە پێشەکی ناساندنی دووەم چاپی ئەو مانفێستۆیەدا دەڵێ لای کۆنەپەرستانی عێراقی پادشایی( فریق من الشبان الكرد) وا لێکدرایەوە کە مەبەست لێی فەریق بەکر سدقی بوو.

لەسروشی ئەدەبی گەلاوێژەوە (بیلە) ،بەوەسفی قازی محەمەدی شەهید ، پیەسی شانۆیی (دایکی نیشتمان) دەنێرێتە مهاباد تا هونەرە جوانەکان ببێتە باعیسی یەک رابوونی نیشتمانی و گەڵاڵەی فیکری و رۆحی کۆماری کورستان . ئێمە تا ئەو دەمانەی دواییش وامان دەزانی مامۆستا هەر ئەوە پەیوەندی بوو کە سەرپەرشتی لقی سلێمانی ژێکاف و دیموکراتی دەکرد. کەچی لێکۆلیاری وردبینی کایەی رۆژنامەوانی رۆژهەڵات ، کاک جوتیاری حاجی تۆفیق ، ساغیکردۆتەوە کە تێکستی دایکی نیشتمان هی مامۆستا برایم ئەحمەدە.
ئەندێشە هەدادانی نییە تا دوایی لە عێراقی کۆماریدا تیوری ئەکراد و عەرەب وا گەشە دەکات لە سەروتاری خەباتدا بڵێ کورد و عەرەب هاوبەشن و هەردووک دوو ئوممە جیاوازن. لەسەر ئەمە دادگایی دەکرێ و تۆڵەی ئەوەشی لێ دەکەنەوە لە نامیلکەی سەردەمی بەکر سدقی( ئەکراد و عەرەب) لە سزا و تۆڵە نەجاتی بوو.

تا کاغەز و ئەندێشە سەروەری کوردایەتییە سیاسەت لە سەردەمی قەڵەم و موراجەعتدایە. برایم ئەحمەد لە خەبات بەعەرەبی لەسەر ئەزموونی وڵاتان  و مافی نەتەوەکان دەنووسێ و حافز قازی لە گۆڤاری دیاری جەمهوریەتی قاسمدا ( روناکی ) بە بادینی تەرجەمەی دەکات .
ئاخر ئەو دەم روناکبیری و سیاسەت لە بۆتەقەی کوردستاندا یەکتریان تەواو دەکرد نەک لە ناو دەبرد.
ئالۆزی لەوە بەدوا تەشەنەی سەند. شار کە لە راپەڕینی بەردەرکی سەرای سلێمانییەوە- ئەیلولی ساڵی ١٩٣٠-  رێبەرایەتی بزووتنەوەکەی گرتە دەست ( سەیری کتێبەکەی مام جەلال بەناوی بزووتنەوەی رزگاریخوازی کورد بکەن )گەمارۆی کۆنەپەرستی درا و پاشەکشێی تووش بوو، چەکیش کە هەر دەبێ بۆ دەفعی بەڵای هێرش و پەلاماری نەیارانی کوردستان بێت، دوو لولەی لێ بوو و بەرامبەری یەکی کرد.

ئەم خەمە هی ئەمرۆ نییە و هی دوێنێی نزیک نییە، مامۆستا رەفیق حلمیش تا فیکر فیکری دەکردەوە (هیوا) بە پێشکەوتن و بردنەوە مابوو، کە دەنگی تفەنگ بەسەر تێفکرین زاڵبوو سیاسەت پاشەکشێی کرد و تەکبیر و دەف لێدان جێی تەگبیر و هۆنینەوەی سیاسەتی گرتەوە.

کە شۆرشی نوێ هات دەرفەتی زێرینی کوردایەتی بوو تا جامانەی پێشمەرگەی هوشیار  و کلێتەی کادێر و رابەر سیاسیی ئازا و بە جەرگ ببنە هەوێنی  بزووتنەوەیەکی هەمەلایەنی نەتەوەیی ، نیشتمانی و دیموکراتی پێشکەوتنخواز . یانی وەک مام دەیگوت ؛ رەنجدەرانی بیر و بازوو.، بەڵام گەلەکۆمەی (هەکاری)و  پیلانی سەد سەرەی نەیارانی کوردایەتی پێشکەوتنخواز سەری کێشا تا سیویەکی ئاب و دەیان وێستگەی تری کەینوبەینی گەمارۆدان.

بە دیتنی شەخسی و موتەوازعی بەندە وەک نووسەرێکی کورد هێشتا داستانەکە کۆتایی نەهاتووە و لەم رێگا دوور و درێژەدا زۆر ئەفەندی و لۆمپۆن روناکبیر لە نیوەی رێ هیلاکبوون و بە ناوی پشووەوە برتەوبۆڵەیان لە کۆشش و کرداریان زیاتر بوو.. ئاخر هێشتا لە کوردستان هەن و یەکجار زۆرن ، لە ئیلهامی شیعری هێمنەوە ،کە بە بیانووی ناکرێ و نابێ تیورزەی (ترس و تەسلیم) دەکەن بەتایبەتی لە دۆسێی کورد لە عێراقدا کە فەرهەنگی (عوافی اللی یجیب نقش) فەرهەنگی زاڵی سیاسەتی بێ مۆڕاڵ و بێبارە.

سەرەڕاش هێشتا داستانەکە کۆتایی نەهاتووە و هەر سیاسەت و قەڵەمی گیرفانی لای شانی کادێر و روناکبیر کارا و کاریگەرە. هێشتا(هاوار)ی شام و (گەلاوێژ)ی ریێنسانسی تەئلیف و تەرجەمە، هێشتا (خەبات)ی راستەقینەی شەش ژمارەکەی ( کوردستان) و روناکی و نور و رزگاری تیشک داوێژن و ( چریکەی کوردستان)ن ئەگەر لە مەنفاش بن. ئەگەر تەکنیکی نووسین و پەخشین گۆرانیشیان بەسەردا هاتبێ.
(لەسەنەوە) لێی بڕوانن و لەبەرچاوی بەد لێی مەترسن ئاخر ( پێوەند بۆ لەشە، نەوەک بۆ گیان).