یه‌كێتی و ژماره‌یه‌ك حزبی كوردستانی شه‌ڕی ناسنامه‌ی كه‌ركوك ده‌كه‌ن

PUKMEDIA

نەخشەی كەركوك لە ساڵی 1957 پێش پڕۆسەی تەعریب

یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستان له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی كه‌ ده‌نگی به‌هه‌مواری سێهه‌می یاسای هه‌ڵبژاردن نه‌دا، چونكه‌ پێوابوو مافی كوردی له‌كه‌ركوك تێدا پێشێلكراوه‌، به‌ڵام یه‌كده‌نگی كورد له‌ كه‌ركوك و ناوچه‌ جێناكۆكه‌كان به‌گرنگ ده‌زانێت و بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش چه‌ندینجار هه‌نگاوی كرداری ناوه‌، جگه‌ له‌پارتی دیموكراتی كوردستان لایه‌نه‌ كوردستانییه‌كانی كه‌ركوك له‌سه‌ر ئه‌و پرسه‌ له‌گه‌ڵ یه‌كێتی هاوڕ‌ان و پێشنیاره‌كانیان له‌سه‌ر ئه‌و پرسه‌ ده‌گه‌یه‌ننه‌ یۆنامی و داواده‌كه‌ن كه‌ركوك له‌پارێزگاكانی دیكه‌ی عیراق به‌یاسا جیانه‌كرێته‌وه‌ و مافی سه‌رجه‌م پێكهاته‌كان پارێزراو بێت.

پارێزگاری كه‌ركوك ده‌سه‌ڵاتی ئه‌نجومه‌نی شاره‌كه‌ی قۆرغ كردووه‌

حه‌سیبه‌ عه‌بدوڵڵا ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی له‌ كه‌ركوك به‌ سایتی ره‌سمی یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستان PUKMEDIA ی راگه‌یاند: "نه‌بوونی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا چه‌ند گرنگ بێت، له‌ كه‌ركوك دوو ئه‌وه‌نده‌ گرنگه‌، چونكه‌ ئێستا پارێزگاری به‌وه‌كاله‌تی كه‌ركوك ئه‌و ده‌سه‌ڵاته‌شی بۆ خۆی قۆستووه‌ته‌وه‌ و خراپ به‌كاری ده‌هێنێت".

"یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستان له‌ كاته‌ هه‌ستیاره‌كاندا هه‌رگیز كه‌ركوكی جێنه‌هێشتووه‌، هه‌ربۆیه‌ كه‌ركوكییه‌كانیش ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ی یه‌كێتییان له‌به‌رچاوه‌ و له‌ سه‌رجه‌م پرسه‌ نیشتمانییه‌كاندا پشتگیری یه‌كێتی ده‌كه‌ن، ئه‌مه‌ش وایكردوه‌ كه‌ركوك یه‌كێتی بێت و یه‌كێتیش كه‌ركوك بێت" حه‌سیبه‌ عه‌بدوڵڵا واده‌ڵێت.

هه‌وڵی سڕینه‌وه‌ی ناسنامه‌ی كه‌ركوك ده‌درێت

هه‌وڵی ژێربه‌ژێری زۆر هه‌یه‌ كه‌ ناسنامه‌ی كوردبوونی كه‌ركوك بسڕدرێته‌وه‌، جیاكردنه‌وه‌ی كه‌ركوك له‌ پارێزگاكانی دیكه‌ی عیراق له‌ پڕ‌ۆژه‌یاسای هه‌ڵبژاردنی پارێزگاكاندا یه‌كێكه‌ له‌و هه‌وڵانه‌.

ئه‌و ئه‌ندامه‌ی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی راشیگه‌یاند: "هه‌وڵی ژێربه‌ژێر و رێككه‌وتنی لابه‌لای زۆر هه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی كوردبوونی ئه‌و شاره‌ بسڕ‌نه‌وه‌، به‌ڵام یه‌كێتی هه‌رگیز رێگا به‌وه‌ نادات و بۆ رێگری له‌و پڕ‌ۆژه‌یاسایه‌ش هه‌موو هه‌وڵێك ده‌دات".

"له‌ پڕ‌ۆژه‌یاساكه‌دا مافی كورد پێشێلكراوه‌ به‌وه‌ی ده‌نگی چه‌مچه‌ماڵ و خورماتوو و چه‌ندین قه‌زا و ناحیه‌ی دیكه‌ی كورد نشین له‌ كه‌ركوك جیاكراوه‌ته‌وه‌، ئه‌مه‌ش له‌پێناو ئه‌وه‌ی كورد ده‌نگی یه‌كه‌م نه‌بێت له‌و شاره‌، ئه‌مه‌ش له‌ كاتێكدایه‌ مافی پێكهاته‌كانی دیكه‌ی ئه‌و شاره‌ له‌ پڕ‌ۆژه‌یاساكه‌دا پێشێلكراوه‌، بۆیه‌ كورد و توركمانه‌كان دژی پڕ‌ۆژه‌ یاساكه‌ وه‌ستاونه‌ته‌وه‌ و داوایان له‌ یۆنامی كردووه‌ هاوكاریانبێت له‌ گه‌ڕ‌اندنه‌وه‌ی مافه‌كانیان" حه‌سیبه‌ عه‌بدوڵڵا.

توركمانه‌كانیش دژی پڕ‌ۆژه‌یاساكه‌ن

پڕ‌ۆژه‌یاسای هه‌ڵبژاردنی پارێزگاكانی عیراق ناده‌ستوورییه‌و رێگه‌ به‌عه‌ره‌بی هاورده‌ ده‌دات له‌سه‌ر پارێزگای كه‌ركوك ده‌نگبده‌ن به‌مه‌ش دیمۆگرافیای شاره‌كه‌ ده‌گۆڕدرێت.

عه‌لی حسێن چاودێری سیاسی له‌ پێكهاته‌ی توركمانی به‌ سایتی ره‌سمی یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستان PUKMEDIA ی راگه‌یاند: "ئه‌و پڕ‌ۆژه‌یاسایه‌ی له‌ ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عیراق ده‌نگی له‌سه‌ردرا چه‌ند بڕ‌گه‌ و مادده‌یه‌ك له‌ خۆده‌گرێت كه‌ پێچه‌وانه‌ی بنه‌ماكانی ده‌ستووری هه‌میشه‌یی عیراقه‌، بۆیه‌ ئێمه‌ وه‌ك پێكهاته‌ی توركمان ره‌تیده‌كه‌ینه‌وه‌، چونكه‌ پێمانوایه‌ مافه‌كانی ئێمه‌ و پێكهاته‌كانی دیكه‌شی تێدا پێشێلكراوه‌".

"ئه‌م پڕ‌ۆژه‌یاسایه‌ رێگا به‌و عه‌ره‌به‌ هاوردانه‌ ده‌دات كه‌ له‌ چوارچێوه‌ی پڕ‌ۆسه‌ی ته‌عریب له‌ سه‌رده‌می رژێمی به‌عسدا هێنراونه‌ته‌ پارێزگای كه‌ركوك و كۆبوونی خۆراكیان بۆكرا به‌بێ هیچ كێشه‌یه‌ك ده‌نگبده‌ن، له‌ كاتێكدا مافی ده‌نگدان له‌كورد و توركمان ده‌سه‌ندرێته‌وه‌ كه‌ خه‌ڵكی ره‌سه‌نی شاره‌كه‌ن و به‌هۆی سیاسه‌تی به‌عسه‌وه‌ ئاواره‌ بوون" عه‌لی حسێن واده‌ڵێت.

لایه‌نه‌كانی كه‌ركوك جیاكردنه‌وه‌ی شاره‌كه‌یان ره‌تده‌كه‌نه‌وه‌

لایه‌نه‌كانی كه‌ركوك جگه‌ له‌پارتی دیموكراتی كوردستان جیاكردنه‌وه‌ی شاره‌كه‌یان له‌ پڕ‌ۆژه‌یاسای هه‌ڵبژاردنی پارێزگاكانی عیراق ره‌تده‌كه‌نه‌وه‌و پێشنیاره‌كانیان له‌سه‌ر ئه‌و پرسه‌ ده‌گه‌یه‌ننه‌ یۆنامی، یه‌كێتیش خۆی ئاماده‌كردوه‌ تانه‌ له‌ بڕیاره‌كه‌ بدات.

فریاڵ  عه‌بدوڵڵا ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی له‌ كه‌ركوك به‌ سایتی ره‌سمی یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستان PUKMEDIA ی راگه‌یاند: "كورد و توركمانه‌كانی كه‌ركوك له‌گه‌ڵ جیاكردنه‌وه‌ و ده‌ركردنی یاسایه‌كی تایبه‌ت بۆ هه‌ڵبژاردنی پارێزگاكانی عیراق نین و ره‌تی ده‌كه‌نه‌وه‌، بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش رێكاری یاسایی ده‌گرنه‌به‌ر و داواكارییه‌كانیشیان گه‌یاندووه‌ته‌ یۆنامی".

"ئه‌گه‌ر رێكاره‌ یاساییه‌كان سه‌باره‌ت به‌ پڕ‌ۆژه‌یاساكه‌ ته‌واوكران، یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستان له‌ دادگای فیدراڵی تانه‌ له‌و یاسایه‌ ده‌دات و ره‌تیده‌كاته‌وه‌، چونكه‌ ده‌تواندرێت پێداچوونه‌وه‌ی پێدابكرێت، ئێمه‌ ده‌مانه‌وێت یاساكه‌ به‌شێوه‌یه‌ك بێت كه‌ خزمه‌ت به‌ سه‌رجه‌م پێكهاته‌كانی كه‌ركوك بكات، نه‌ك ته‌نها بۆ خزمه‌تی پێكهاته‌یه‌ك بێت" فریاڵ  عه‌بدوڵڵا واده‌ڵێت.

لایه‌نه‌ كوردستانییه‌كان داواكارییه‌كانیان ده‌گه‌یه‌ننه‌ یۆنامی

ئه‌مڕ‌ۆ لایه‌نه‌ كوردستانییه‌كانی كه‌ركوك جگه‌ له‌پارتی، له‌باره‌ی یاسای هه‌ڵبژاردن له‌شاره‌كه‌ له‌گه‌ڵ یۆنامی كۆبوونه‌وه‌و داوای هاوسه‌نگكردنی یاسای هه‌ڵبژاردنیان له‌ كه‌ركوك كرد، به‌شێوه‌یه‌ك مافی كورد و توركمانی تێدا پێشێل نه‌كرێت.

جه‌نگی عیزه‌دین لێپرسراوی په‌یوه‌ندییه‌كانی مه‌ڵبه‌ندی یه‌كێتی له‌ كه‌ركوك له‌ كۆنگره‌یه‌كی رۆژنامه‌وانیدا به‌ناوی پێكهاته‌كانی به‌شداربووی كۆبوونه‌وه‌كه‌یان له‌گه‌ڵ یۆنامی رایگه‌یاند: "ئه‌وه‌ی له‌ كه‌ركوك بۆ یاسای هه‌ڵبژاردن ده‌كرێت پێشێلكردنی دیموكراسییه‌و ده‌مانه‌وێت هه‌ڵبژاردن له‌م شاره‌ هاوتای شاره‌كانی دیكه‌ بێت و نابێت له‌ كه‌ركوك هیچ تایبه‌تمه‌ندییه‌كی هه‌بێت".

"پێویسته‌ لایه‌نه‌ كوردستانییه‌كان له‌ كه‌ركوك یه‌كهه‌ڵوێستبن تا بتوانن قه‌ره‌بووی ئه‌و ده‌نگانه‌ بكه‌ینه‌وه‌ كه‌ پێشتر له‌ هه‌ڵبژاردنه‌كاندا له‌ده‌ستمانداوه‌"، جه‌نگی عیزه‌دین وایوت.

به‌گوێره‌ی تۆماری ساڵی 1957 كه‌ كۆپیه‌كی له‌لای سایتی  PUKMEDIA یه‌، رێژه‌ی دانیشتوانی كه‌ركوك له‌ ساڵی 1957-1977، به‌رزترین رێژه‌ی دانیشتوانه‌كه‌ی كورده‌ كه‌ 48.3% و دوای ئه‌وه‌ش عه‌ره‌به‌ 28.2% و توركمانیش رێژه‌كه‌ی 21.4% و كلدوئاشوریی 0.4% و ئه‌وانی دیكه‌ش 1.7%ن، به‌ڵام له‌ساڵی 1977 دا رێژه‌ی كورد به‌سیاسیه‌تی ته‌عریب و راگواستن كه‌مده‌كرێته‌وه‌ بۆ 37.6% و رێژه‌ی عه‌ره‌ب بۆ 44.4%.

یه‌كێتی یه‌كده‌نگی و یه‌كه‌می كوردی له‌كه‌ركوك ده‌وێت

PUKMEDIA