لەتیف شێخ عومەر: یەكێك لە ماناكانی نوێبوونەوە گەڕانـەوەیە بۆ باوەڕە نەگۆڕەكانی یەكێتی

.

لەدیدارێكیدا لەگەڵ رادیۆی دەنگی گەلی كوردستاندا بەبۆنەی 45-ەمین ساڵیادی دامەزراندنی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستاندا، هەڤاڵ لەتیف شێخ عومەر ئەندامی مەكتەبی سیاسی ‌و لێپرسراوی مەكتەبی راگەیاندن، شرۆڤە بۆ خاڵە جەوهەرییەكانی پەیامی هاوسەرۆكانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان دەكات ‌و هەڵوێستە لەسەر خاڵ بەخاڵی راگەیەندراوەكەی سەرۆكایەتی دەكات كە تێیدا هێڵی گشتیی سیاسەتی ئەم قۆناغەی یەكێتی لەدوای چوارەمین كۆنگرەیان دیاریكردووە لەسەر ئاستەكانی ناوخۆیی حزب ‌و هەرێمی كوردستان ‌و عیراق ‌و ناوچەكەو جیهان و چۆنێتیی مامەڵەی یەكێتی لەگەڵ رووداو و دۆخی ئێستاو داهاتوو، كوردستانی نوێ-ش لەبەر گرنگیی ئەو شرۆڤەو زانیارییانەی لە چوارچێوەی دیدارەكەدا هاتووە، بەپێویستی زانی دەقی دیدارەكە بڵاوبكاتەوە.


*گرنگی و پێویستیی دروستبوونی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لەچیدا بوو لە (45) ساڵ پێش ئێستا كە خەڵك لەوپەڕی نائۆمێدیدا بوو، شۆڕشی پێشوو هەرەسی هێنابوو، نەیارانی گەلی كورد پێیان وابوو كە جارێكی تر شۆڕش لە كوردستان دروست نابێتەوە. بەڵام یەكێتی لەو كاتەدا گومانەكانی لەناوبرد و شۆڕشی نوێی بەرپاكرد كە ئەزموون و دەستكەوتی گەورەی بۆ خەڵكی كوردستان هێنایە ئاراوە، پێویستی دروستبوونی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لەو سەردەمەدا چی بوو؟

–سەرەتا پیرۆزبایی گەرم لەهەموو لایەنگران، دۆستان و ئەندامانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان دەكەم، هەموو ئەو كەسانە كە بە درێژایی ئەم (45) ساڵە، لە ریزەكانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان خەباتیان كردووە یان ئەو كەسانەی هاوكاریی ئەندامان، لایەنگران، هەڤاڵان و پێشمەرگەكانی یەكێتیی بوون كە بریتین لە سەدان هەزار كەس لە خەڵكی شارەكان و گوندەكان، خەڵكانێكی زۆر كە تووشی ماڵوێرانی، گرتن و كوشتن لەسەر خەباتكردن لە پێناوی ئامانجەكانی (یەكێتی) بوونەتەوە.

كاتێك كە دەگەڕێینەوە بۆ مێژوو، دەتوانین بە ویژدانەوە بڵێین: دروستبوونی یەكێتی و هەڵگیرسانەوەی شۆڕش بەرامبەر بە پلانێكی بەعس بوو كە دواتر ئاماژەكانی لە ئەنفال و كیمیاباراندا دەركەوتن، بەرنامە بۆ داڕێژراو بوو واتا پلاندانان و جێبەجێكردنی پیلان بوو بە هێمنی بۆ تواندنەوەی تەواوەتی كوردستان چ وەكو خاك و چ وەكو نەتەوە. ئەگەر یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لەكاتی خۆیدا دروست نەبوایە و شۆڕشی كوردستان دروست نەبووایەتەوە، ئەوا ئەو پلان و پیلانە بە هێمنی و دەستكراوەیی لەلایەن بەعسەوە جێبەجێ دەكرا و رەنگە ئێستا پرسێك بەناوی نەتەوە و خاكی كوردستانەوە نەبوایە.

دواتر لە ئەنفال و كیمیاباراندا كە بەشێوەیەكی تەواو وەكو جینۆساید دەناسرێت و دەركەوت كە مەرامی حزبی بەعس و سەدام حسێن بەرامبەر بە نەتەوەی كورد و خەڵك و خاكی كوردستان چۆنە. گرنگیی و پێویستیی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان وەكو حزب و هەڵگیرسانەوەی شۆڕش وەكو بزووتنەوەی رزگاریخوازی خەڵكی كوردستان دەردەكەوێت. كاتێك كە بابەتەكە جینۆساید و بەرەنگاریی بەرامبەر بەوەبێت، دەتوانین بەو راستییە بگەین كە گرنگیی مێژوویی دروستبوونی ی.ن.ك و هەڵگیرسانەوەی شۆڕش لەو سەردەمەدا چی بووە؟

*دروستبوونی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بە ڕای ئێوە بابەتێكی گرنگ بووە بۆ پاراستنی گەلی كورد لە نەمان و لەناوچوون؟ (یەكێتی) لە ماوەی ئەم (45) ساڵەدا تاچەند توانیویەتی ئامانجەكانی لەسەرەتانی دروستبوونییەوە تائێستا پڕاكتیزە بكات؟ یان لانیكەم زۆرینەی ئامانجەكانی بهێنێتە دی؟

–یەكێتی تا شوێنێك كە پێویست بوو بۆئەوەی بەرامبەر بە بەعس كە دەیویست كورد لەناوبەرێت و مێژوو و كەلتورەكەی بسڕدرێتەوە، ئەوەی كە كورد وەكو نەتەوە و كوردستان وەكو خاكی ئەو نەتەوەیە لەناوبەرێت، هەماهەنگ لەگەڵ هێزە سیاسییەكانی تردا سەركەوتوو بووە و ئامانجەكانی خۆی هێناوەتە دی.

بەدرێژای چەندین ساڵ، لەسەردەمی هەڵگیرسانەوەی شۆڕشەوە تا راپەڕین، ململانێ لەنێوان ئەو دوو ستراتیژییەدا هەبوو، ستراتیژێك بەرگریی لە بوون و مانەوە دەكات، ستراتیژێكیش دەیەوێت هەمووی لەناو بەرێت. هاوكات لەگەڵ راپەڕیندا ستراتیژی یەكەم سەركەوت و ستراتیژی دووەم شكستی هێنا.

بەرنامەی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان تەنها كاركردن نەبوو لەسەر بابەتە نەتەوایەتییەكان، بەڵكو وەكو بزووتنەوەیەكی سیاسی و كۆمەڵایەتی، چەندین ئامانجی گرنگتر و گەورەتری هەبووە كە پەیوەستە بە ژیان، گوزەران، ئاوەدانی، هەستانەوەی نەتەوەیەك لە دواكەوتوویی و ژێردەستەیی بۆ نەتەوەیەك كە بتوانێت بە فاكتەرەكانی پێشكەوتن لەم سەردەمەدا بگات. تا كاتێك كە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بمێنێت و خەڵك پێویستی بەوەبێت كە خەبات بكرێت لە پێناوی بەرەوپێشەوەچوون، فەراهەمكردنی ژیانێكی شایستە لە هەموو روویەكەوە. بەشێك كە پەیوەندیی بە ژیانی رۆحی خەڵكەوە هەیە، واتا دیموكراسی و ئازادی، بەشێكیش كە پەیوەندیی بە ژیانی ماددییەوە واتا خۆشگوزەرانی خەڵكەوە هەبێت، ئامانجەكانی یەكێتی بە زیندوویی دەمێنێتەوە.

*لە كۆتایی ساڵی رابردوو كۆنگرەی چوارەمی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بەڕێوەچوو، (6) مانگ بەسەر سازدانی كۆنگرەدا تێپەڕدەبێت، یەكێتی لەژێر ناوی نوێبوونەوەدا چ بەرنامەیەكی هەیە؟ هەرچەندە لە بەیاننامەكەیدا نەخشەڕێگایەكی دروستی تێدایە بۆ هەموو بەشەكانی ژیانی سیاسی، ئابووری، حوكمڕانی و پرۆسەی ئازادی و دیموكراسی لە كۆمەڵگەدا. تا چەند ئێوە گەشبینن كە دەتوانن قۆناغی پڕ لە قەیران و كێشەی بارودۆخی سیاسی هەرێمی كوردستان تێپەڕێنن؟ بەوپێیەی كە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان وەكو هێزێكی پێشڕەو دەتوانێت رۆڵێكی بەرچاوی هەبێت لە باشتركردنی ژیان و گوزەرانی سیاسی كادر، حزب، كۆمەڵگە، حوكمڕانی و خەڵك؟

-دروستبوونی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان دیاردەیەكی نوێ بوو، بۆ یەكەمجار لە كوردستاندا یەكێتی بەشێوەیەكی پڕاكتیك، فرەحزبی و فرە دیدگایی وەكو نموونەیەك بۆ چەسپاندنی ژیانی فرەحزبی هێنایە كایەوە، دەستپێشخەر بووە لەچەندین بابەتی تر. شۆڕشی نوێی داگیرساندووە، شۆڕشێك كە نەیتوانییوە بەرگەی نەهامەتی ئەو سەردەمە بگرێت، واتا ساڵی (1975)، بەو واتایە كە شۆڕشێك و حزبێكی نوێ بووە. حزبێك كە (45) ساڵ تەمەنی بێت و بە هەوراز و نشێوی زۆردا رۆیشتبێت، سەرەڕای سەركەوتنەكانی چەندین كارەساتی بەسەردا هاتبێت و لە هەمووی گرنگتر نەخۆشكەوتن و وەفاتی مام جەلال كە بۆ یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان سامانێكی گەورەی نەتەوایەتی بوو كە لەجیاتی هەموو سەركردایەتیی یەكێتی، بەشی گەورەی سەركردایەتیكردنی نەتەوەكەی و یەكێتی گرتبووە ئەستۆ، كارەساتێكی گەورە بوو.

جگە لەوەی چەندین هۆكاری گرنگ هەبووە كە ببێتە هۆی ئەوەی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لە تەمەنی (45) ساڵەی خۆیدا وردە وردە هەست بەوە بكات كە گەنجێتی پێشووی جارانی لە دەست دەدات و تۆزی زەمانە لەسەر ئامانجانەكانی و ئەو پرەنسیپانەی كە مانا دەبەخشێتە یەكێتی دەنیشت و یەكێتی دەچووە قۆناغی پیربوونەوە، بەو مانایەی كە دروشمی ئێمە بۆ ساڵیادی یەكێتی ئەمەیە: نوێ… نوێبوونەوە. ئێمە حزب و شۆڕشێكی نوێ بووین. بەڵام لەماوەی ئەم (45) ساڵەدا خەریكبوو نوێبوونەوەمان لەدەست بدەین.

لەزۆربەی مەیدانەكانی خەباتدا ئەو دەستپێشخەرییەی كە یەكێتیی پێی ناسراوە، خەریك بوو لەدەست دەچوو. نوێبوونەوە كە دروشمی كۆنگرەی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بوو، تەنها دروشمێكی زەقی بێ مانا نەبوو، بەڵكو كۆمەڵێك مانا و رێگای نوێی سیاسی بۆ كاركردن بوو. یەكێك لەوانە گەڕانەوەیە بۆ پرەنسیپە نەگۆڕەكانی خۆمان، بەرنامە و سیاسەتی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بەپێی كۆمەڵێك پڕەنسیپ كە هۆكاری جیاوازییەتی لەگەڵ حزبەكانی تر، واتا بڕوابوونی بە ئاشتی و دیموكراسی ‌و ئازادیی و مافی مرۆڤ ‌و مافی چارەی خۆنووسین. دوای راپەڕین وازهێنان لە ئامانجی ئۆتۆنۆمی، هێنانەكایەی فیدرالیی و پابەندبوون پێی، لەسەر دەستی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستانەوە بووە.

بڕوابوون بە دیموكراسی، مافی مرۆڤ و دادپەروەریی كۆمەڵایەتی وەكو بنەمای سەرەكیی سۆسیال دیموكرات لە پڕەنسیپە سەرەكییەكانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستانە. گەڕانەوە بۆ ئەم چەمكانە بۆ یەكێتی بەشێكە لە پڕۆسەی نوێبوونەوە، چونكە لایەنگران و ئەندامانی خۆمان رەخنەی زۆریان لێ دەگرتین كە یەكێتی لە هەندێك لە قۆناغەكاندا بە وەفا نەبووە بۆ هەموو ئامانجەكانی. یەكێتی لەم قۆناغەدا پێویستی بەوەیە كە دەست بگرێت بە پرەنسیپە سەرەكییەكانی كە مانا دەبەخشنە یەكێتی بوون، یەكێتی حزبێكی سیاسییە، بەهەموو بەرنامە و ئامانجەكانییەوە، بە ڕای من حزب واتا بەرنامە. بەرنامە و ئامانجەكانی حزبێك دەتوانێت رەوایی و پێویستی بوونی ئەو حزبە دیاری بكات. یەكێك لە ماناكانی نوێبوونەوە گەڕانەوەیە بۆ ئوسوڵییەت و باوەڕە نەگۆڕەكانی یەكێتی. دادپەروەریی كۆمەڵایەتی بۆ یەكێتی وەكو ئامانجێكی كۆمەڵایەتییە كە تێیدا تاكەكان ژیانێكی ئازاد، سەرفراز و خۆشگوزەران بەسەردەبەن و لەگەڵ رەوتی پێشكەوتنی جیهاندا هاوتەریبن.

*لە قسەكانتدا ئۆمێد و وزەیەكی باش بەدیدەكرێت كە دوای چوارەمین كۆنگرە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان دەیەوێت بە كرداری كاری لەسەر بكات، غیابی مام جەلال چەندە بە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستانەوە دیارە؟ هەموو حزبەكان لەهەرچوار پارچەی كوردستان شایەتیی ئەوە دەدەن كە غیابی مام جەلال، تەنها غیابی كەسایەتی یا زیانێك نییە كە بەر یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان كەوتبێت، بەڵكو زیان بەر پڕۆسەی دیموكراسی، پرسی كورد و فەراهەمكردنی ئازادیی لە ناوچەكە كەوتووە، یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان چۆن دەتوانێت قەرەبووی غیابی مام جەلال بكاتەوە؟ بە رای من بەردەوامبوون لەسەر ئامانجەكانی مام جەلال باشترین وەفایە بۆ مام جەلال. سەرنجی ئێوە بۆ ئەم بابەتە چۆنە؟

-هەر كەسێك لە دەرەوەی باشووری كوردستان و یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان كاتێك باسی گەورەیی مام جەلال دەكات، ئەو كات دەزانین چ زیانێك بەر یەكێتی كەوتووە و چ كەسایەتییەكی لەدەست داوە. دۆخی عیراق لە غیابی مام جەلال زۆر ئاڵۆز بوو، ئەمە تەنها قسەی ئێمە نییە، بەڵكو زۆربەی نەیارەكانیشمان دەڵین: ئەوەی كە ئێستا بەسەر كوردستان هاتووە بەهۆی غیابی حیكمەت و سیاسەتەكانی مام جەلالەوەیە. ئێمە نامانەوێت بەم قسانە گەورەیی مام جەلال دووبارە بسەلمێنینەوە، بەڵكو بۆ ئەوەشە كە چەندە پێویستە هەموومان پێكەوە هەوڵ بدەین و خەبات بكەین:

یەكەم: بۆ زیندووكردنەوەی دیدگا و تێڕوانینەكانی لە سیاسەت كردندا.

دووەم: بۆ پڕكردنەوەی بەشیك لەو بۆشاییە كە هیچ كەسێك ناتوانێت پڕی بكاتەوە، بەڵام ئەمانە نابێت هۆكاری وەستان و كۆتایی هێنان بێت بە بەرنامە و ئامانجەكانمان، بەڵكو زیاتر هاندەرمان دەبێت بۆئەوەی بتوانین بە بەردوامبوون لەسەر رێبازی مام جەلال، بەشێك لە غیابی ئەم كەسایەتییە گەورەیە پڕ بكەینەوە.
بەخۆشحاڵییەوە چوارەمین كۆنگرەی یەكێتی، بەشێكی زۆری لەسەر ئەوە بوو كە دەبێت چی بكەین دوای كۆنگرە، ئەو رێڕەوانەی كە رێبازی مام جەلال بە زیندوویی رادەگرێت، كاری لەسەر بكرێت. لە دۆخی كارەساتباری ئێستای كوردستان كە هەم لە رووی سیاسی، كۆمەڵایەتی و گوزەرانی خەڵك پێویستمان بەوەیە كە هیوایەك دروست ببێتەوە كە لە پشتییەوە، ستراتیژێكی ئاشكرا هەیە لەپێناوی چارەسەریی و رزگاربوون لەم دۆخە.

*لە بەیاننامەی سەرۆكایەتیی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستاندا ئاماژە بەو بابەتانە دراوە كە باست لێوەكرد، بەڵام بۆ دەربازبوون لەو قەیرانە و دۆزینەوەی ئاڵتەرناتیڤێك بۆ ئێستای كوردستان، نەخشەڕێگای ئێوە چییە؟ واتا بۆ دۆخی ناوخۆیی هەرێمی كوردستان، پەیوەندیی لەگەڵ بەغدا و لەڕووی هەرێمایەتییەوە كە كاریگەریی لەسەر هەموو كۆمەڵگە داناوە، یەكێتی نیشتمانیی كوردستان چۆن دەتوانێت وەكو حزبێكی پێشڕەو و جەماوەریی ئۆمێد و هیوا بۆ خەڵك بگەڕێنێتەوە؟

–ئێمە وەكو یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان دان بەوەدا دەنێین كە ئەم شێوە لە حوكمڕانییە لە دوای راپەڕینەوە كە بەشدار بووین تێیدا، چی تر كاریگەر نییە. ناتوانێت لە بەردەوامی خۆیدا بەم شێوەیە ئامانجەكانی خەڵكی كوردستان بەدی بهێنێت.

دەبێت دان بەوەدا بنێین كە راستە دەستی دوژمنەكانمان، دەستی دەرەكی و دۆخی نالەبار كاریگەریی لەسەر ئەوە داناوە كە ئێمە بە هەموو ئامانجەكانمان بگەین، بەڵام دەبێت بەشێك لە هۆكارەكەشی بگەڕێنینەوە بۆ شێوازی حوكمڕانی خۆمان كە نەمانتوانیووە بە شێوەیەكی گونجاو، ئەو سامانی مرۆیی، سروشتی و تەكنیكییە كە لەبەر دەستماندایە لە پێناوی خزمەتكردنی خەڵك بەشێوەیەكی نموونەیی بەكاری بهێنین.

داننان بەمە بەو واتایەیە كە دەبێت گۆڕانكاری بكرێت، ئێمە لەو باوەڕەداین كە دەبێت شێوازی حوكمڕانی لە كوردستاندا بگۆڕدرێت، هەموو حزبە سیاسییەكان دەبێت بەو قەناعەتە بگەن كە ئەم شێوازە لە بەردەوامی خۆیدا ناتوانێت لە ئاستی چاوەڕوانی خەڵكدا خزمەت بە گەلی كوردستان بكات، كەواتە بەشێك لە گوزەرانی نالەباری خەڵكی كوردستان لە ئێستادا دەگەڕێتەوە بۆ شێوازی حوكمرانی لە كوردستان. ئێمە داوای گۆڕانكاری دەكەین و بەشێكین لەم پڕۆسەیە. هۆكارێكی تری ئەم دۆخە دەگەڕێتەوە بۆ پەیوەندیی ئێمە وەكو بەشێك لە عیراق لەگەڵ عیراق، وڵاتانی دراوسێ و نەتەوەكەمان وەكو سیستمێكی حوكمڕانی دەبێت پێداچوونەوەی پێدابكرێت.

*تێڕوانین و ئەجێندای سەركردایەتیی یەكێتی بۆ دروستكردنی پەیوەندیی و وتاری بەردەوام، ئەو مانیفێستۆیەی كە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لە پەیوەندیی لەگەڵ هێزەكانی ناوچەكانی تر و وڵاتانی ناوچەكە چۆن دووبارە دایدەڕێژنەوە و دەیخەنە سەر رێچكەی سەرەكیی خۆی؟ بەرنامەی ئێوە بۆ پەیوەندییەكانی یەكێتی بە چ شێوەیەك دەبێت؟

–لە پەیوەندییەكانمان لەگەڵ ئەو دوو بابەتە لەسەر دوو پڕەنسیپی سەرەكی و ئاشكرا مامەڵە دەكەین، یەكەم: ئێمە وەكو كورد، یەك نەتەوەین، پێویستە پشتیوانی لە یەكتر بكەین، یەكێتی نیشتمانی كوردستان بەردەوام پاڵپشتی كردووە و باجی زۆر گەوەرەشی لەم پێناوە داوە، دووەم: ئێمە بەشێكین لە حكومەتێك و دراوسێیەكمان هەیە كە دەبێت بە پێی رێككەوتنە نێودەوڵەتییەكان رەچاوی ئەو هاوسنوورییە بكەین، دەبێت ئەم دوو پڕەنسیپە گرنگە بپارێزین، بەڵام بەرژەوەندیی نەتەوەكەمان لە سەروو هەموویانەوەیە. پێویستمان بەوەیە كە وێنای یەكێتی لەژێر باری پڕوپاگەندە دژەكاندا دەربازبكەین و وێناوی راستەقینەی یەكێتی بۆ هەمووان دەربخەین. ئێمە كە باجێكی گەورەمان لە پێناوی پشتیوانیكردنی خەباتی نەتەوەكەمان لە پارچەكانی تری كوردستان داوە، دۆستەكانمان لە پارچەكانی تری كوردستان دەبێت ئەم مێژووەی یەكێتی بەرز رابگرن.

لە لایەكی ترەوە پەیوەندیمان لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ لە ژێر باری ئەو وەهمە كە دروستكراوە بەرامبەر بە یەكێتی و ئەو پڕوپاگەندانەی كە كاری زۆری لەسەر كراوە، بهێنرێتە دەرەوە. دەبێت بۆ هەمووان ئاشكرا بێت كە هەر پەیوەندییەكی ئێمە لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ تەنها لە بەرژەوەندیی نەتەوەكەماندایە.

*پرسێكی گرنگ لەم سەردەمەدا لە هەموو دنیا لە ئارادایە كە پرسی ئازادیی و دیموكراسییە، كە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لەسەرەتای دروستبوونییەوە باوەڕی بەم پرسە هەبووە و هەوڵی زۆری بۆ داوە، ئازادیی فیكر، سیاسی، چین و توێژەكانی كۆمەڵگە، نووسەران، راگەیاندن، حزبە سیاسییەكان و هەموو ئەو چەمكانەی كە لە چوارچێوەی ئازادیدا جێگایان دەبێتەوە، وەكو سەركردایەتیی نوێ لە دوای كۆنگرە، بە تایبەتی بۆ ئێوە وەكو لێپرسراوی مەكتەبی راگەیاندن كە پێویستی بە فەزایەكی فراوانترە لەڕووی دیموكراسییەوە، چۆن دەتوانن گەشە بەم ئازادییانە بدەن؟ یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان وەكو یەكەمین و باشترین هێزی كوردستان كە داكۆكیی لە ئازادیی خەڵك لە قسەكردن، وتار نووسین، دروستكردنی حزبی سیاسی دەكات، بە چ شێوەیەك سەرلەنوێ خاڵەكانی پڕۆسەی نوێبوونەوە جارێكی تر بەپێی ئاستی چاوەڕوانی خەڵك گەڵاڵەی بكەنەوە؟

–تێزی ئازادی، ئازادیی تاك و بەرگریكردن لە ئازادی بەشێكە لە پڕەنسیپە بنەڕەتییەكانی یەكێتی لە سەرەتای دروستبوونییەوە. ئازادی پڕەنسیپێكە كە یەكێتی لە شاخەوە پێی ناسراوە. بەشێك لە ناسنامەی یەكێتی بەرگریكردنە لە ئازادی و ئازادیی تاكەكان. لە شاخ، گوندەكان و سەركردایەتیی یەكێتی لەسەر سنوور و هەر شوێنێكی تر، بابەتی ئازادی و ئازادیی بیروڕا لەناو یەكێتی، كە بەشێك لە خەڵك بە كێماسی بۆ یەكێتی لێی دەڕوانن، بەڵام ئێمە بە دەوڵەمەندبوونی یەكێتی لەو رووەوە لێی دەڕوانین، جیاوازیی و رێزگرتن لەو جیاوازییانە بووە. كاتێك ئێمە لەناو یەكێتیدا رێز لە جیاوازییەكان بگرین، ریز لە ئازادیی تاكەكانی كۆمەڵگەش دەگرین كە بەشێكە لە بەرپرسیارێتی ئێمە. ئەگەر ئەم پڕەنسیپە لەژێر كاریگەربوون بە دەسەڵاتی ئێمە و بەشداریكردن لە دەسەڵاتی ئێمە، هەندێك گلەیی لەسەربێت، ناسنامەی سەرەكیی ئێمە نییە. ناسنامەی سەرەكی لای یەكێتی بەرگریكردنە لە ئازادیی تاك و بیروڕا.

لەهەر شوێنێك بەرامبەر بەم بابەتە كەموكوڕییەك هەبووبێت، تەجاوز بووە لە پڕەنسیپەكانی یەكێتی و دەبێت پێداچوونەوەی پێدا بكرێت. ناسنامەی یەكێتی لەهەر شوێنێك كە حوكمی كردووە، بوونی ئازادییەكی فراوان و ئازادیی تاكەكان بووە. دەبێت وای لێبكەین ببێت بە ناسنامەی دەسەڵاتدارێتی لەكوردستان و دەبێت ئازادیی تاك، ڕادەڕبڕین، خۆپیشاندان و مانگرتن بە یاسایەك چارەسەر بكرێت كە ئەوپەڕی مافی خەڵك پارێزراو بێت و سنوورداركردنی ئەم مافانە بە تەواوەتی كەم بكرێتەوە. بەم پێیە دەتوانین بە یەكێتی بڵێین حزبێكی سۆشیال دیموكرات و ئازادیخواز.

*قسەیەكی باو هەیە دەڵێت: لەهەر شوێنێك (باشووری كوردستان) ئازادیی هەبوو، یەكێتیی نیشتمانیی كوردستانی لێیە. لەقسەكانتدا زۆر باسی یەكێتی نیشتمانیی كوردستان وەكو حزبێكی سۆشیال دیموكرات دەكەیت، ئەوەی كە ئاماژە بۆ ئەوە دەكەیت حزبایەتی و بەرنامەكانی نابێت تەنها لە چوارچێوەی نووسراوێكدا بمێنێتەوە، بەڵكو دەبێت بچێتە بواری جێبەجێكردنەوە. یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان وەكو حزبێكی سۆشیال دیموكرات دادپەروەریی كۆمەڵایەتی، باشتركردنی ژیانی خەڵك، رێزگرتن لە مافەكانی ژنان، پێكهاتەكان و پێداویستییەكانی خەڵك بەتایبەتی ئازادییەكان، لە ماوەی رابردوودا هەست دەكرێت بە شێوەیەك ئەم چەمكانە تێكبدەن، دوای چوارەمین كۆنگرە چۆن دەكرێت یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بەكرداری ببێت بە حزبێكی سۆشیال دیموكرات؟ پەیوەندییەكانی یەكێتی لەگەڵ هێزە ركابەرەكانی زیاتر تۆخ بكرێتەوە، بۆئەوەی یەكێتیی پێ بناسرێتەوە؟

–نەیارەكانی تێكۆشان و خەباتی حزبێكی سیاسی لەم سەردەمەدا ئاشكرایە، بۆ یەكێتی كە بەشێكە لە پڕۆسەی سیاسیی لە كوردستاندا، مەیدانەكانی خەبات و تێكۆشانی ئاشكرایە.

یەكەم: فراكسیۆنی یەكێتی بە هاوكاریی فراكسیۆنەكانی تر لە پەرلەمانی كوردستان و ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراقدا، دەبێت خەباتگێڕێكی سەرسەخت بن بۆ پێشكەشكردن و سەرخستنی ئەو پڕۆژە یاسایانەی كە لەخزمەتی ژیان، گوزەران، ئاوەدانیی كوردستان و ئامانجەكانی خەڵكدان. واتا فراكسیۆنی یەكێتی دەبێت هەمووكات پێشەنگ بێت لە ئامادەكردنی پڕۆژە یاسایەك كە ئەمڕۆ پەیوەستە بە ژیان و گوزەرانی خەڵك، فراوانكردنی ئازادییەكان و ئاوەدانی لە كوردستان. فراكسیۆنی یەكێتی دەبێت لە هەوڵی دروستكردنی لۆبییەكی بەهێزدا بێت لەناو فراكسیۆنەكانی تردا بۆ ئەوەی ئەم پڕۆژە یاسایانە سەربگرێت و زەمینەی یاسایی بۆ باشتركردنی ژیان و گوزەرانی خەڵك لە پەرلەمانی كوردستان فەراهەم بكرێت.

دووەم: تیمی یەكێتی لە حكومەتی هەرێمی كوردستان دەبێت هاندەر و هاوئاهەنگ لەگەڵ سەرجەم تیمی حزبەكانی تر بێت و دەبێت پێشەنگ بێت لە بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی و ناشەفافییەت و وەزیرەكانی ئێمە دەبێت لە رێگەی خزمەتكردنی خەڵك و بوونی پەیوەندییەكی سیستماتیك لەگەڵ خەڵكدا، درك بە داواكاریی و خواستەكانیان بكەن.
ئۆرگانەكانی یەكێتی نیشتمانیی كوردستان بەو پێیەی كە بەشێكی پێشەنگن لە كۆمەڵانی خەڵك، دەبێت بتوانن بە تێگەیشتن لە داخوازییەكانی خەڵك، رادەستی تیمی یەكێتی لە حكومەت و پەرلەمانی كوردستان بكەن بۆ جێبەجێ كردنیان.

دەبێت ئەو باوەڕە هەڵبوەشێننەوە كە دەسەڵات دیواری پۆڵایین لە خەڵك جیادەكاتەوە. بۆ سەرجەم یەكێتییەكان دەبێت چوونە دەسەڵات، حكومەت و پەرلەمان پێویستی خزمەتكردنی خەڵك پێكی هێنابێت، نەك ئیمتیازات بۆ حزب و ئەندامانی حزب.

دەبێت یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بزانێت بۆ ئەوە لە دەسەڵاتدایە كە بەرگریی و پشتیوانی لە خەڵك و مافەكانیان بكات.
یەكەم: هەر كاتێك تێگەیشت كە مانەوەی لەم دەسەڵاتەدا هیچ مانایەكی نەماوە و پێویستی بەوەیە ببێت بە ئۆپۆزسیۆن، كەواتە دەبێت بەبێ هیچ مەرجێك بچێتە ئەو قۆناغە.

دووەم: دەبێت بزانێت ئەو سنوور و دیوارانەی كە بە بوون لە دەسەڵاتدا بۆی دروست دەبێت، یەك لەدوای یەك بیڕوخێنێت، بەو مانایە كە یەكێتی لە دەسەڵاتدا نییە بۆ ئەوەی بەرگریی لە دەسەڵات بكات، بەڵكو بۆ ئەوەیە كە خزمەتی خەڵك بكات.

سێیەم: بوون لە دەسەڵات رێگر نییە لەوەی كە حزبێكی وەك یەكێتی لە سەنگەری خەڵك و بەرگریی لە ئازادییەكانی خەڵك بهێڵیتەوە. ئێمە وەك یەكێتی ناچینە ژێرباری ئەو چەمكە كە دەڵێت: كاتێك لە دەسەڵاتدایت دەبێت بەرگریی لە دەسەڵات بكەیت، بەڵكو پەیڕەوی لەو چەمكە دەكەین كە بۆئەوە لەدەسەڵاتداین كە بەرگریی لە خەڵك بكەین.

لە ماوەی رابڕدوودا باسی ئەو دەكرا كە یەكێتی لە كوێی ناڕەزایەتییەكانی خەڵكدایە لەبەرامبەر ژیان و گوزەرانیان؟ وتیان مەگەر ئێوە لە دەسەڵات نین و بەشێك نین لەو دەسەڵاتە؟ لە وەڵامدا وتمان: بۆیە ئێمە لە دەسەڵاتداین كە بەشێك لە مافەكانی خەڵك لەوێ جێبەجێ بكەین. لەئێستادا كە مەترسییەكی زۆر لە سەر ژیان و گوزەرانی خەڵك هەیە و تیمی ئێمە لە حكومەت لە هەوڵی زۆردایە بۆ ئەوەی بە باشترین شێوە سوود لە ئیمكانیاتی حكومەتی هەرێمی كوردستان بینێت بۆئەوەی كە بەشێك لە ژیان و گوزەرانی خەڵك باشتر بێت، ئەمە بە هیچ شێوەیەك رێگری لە یەكێتییەكان ناكات كە بەشێك بن لە ناڕەزایەتییەكانی خەڵك.

یەكێتی لەو كاتەدا كە دوو ئیدارەیی هەبوو و ئیدارەی ئەم ناوچەیە كە پێی دەڵێن ناوچەی سەوز لەژێر حوكمڕانی یەكێتیدا بوو، هیچ كاتێك مام جەلال و سەركردایەتی یەكێتی رێگر نەبوون لەوەی كە یەكێتییەكان خۆیان یەكەم كەس بن كە رەخنە لە كەموكوڕییەكانی حوكمڕانی ئەم ناوچەیە بگرن، بۆ نموونە دەتوانم ئاماژە بە بەرنامەی بەرنامە، گۆڤاری سیخورمە و كوردستانی نوێ بدەم كە چەندین جار وتار و شوێنی تایبەتی هەبوو بۆ راو بۆچوون و رەخنەكانی خەڵك.

رەخنە گرتن لە حكومەتێك كە یەكێتی تێیدا بەشدارە، رەخنەیەكە بۆ چاكسازیی لە دەسەڵات.

*لە راگەیاندنی سەرۆكایەتی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان و ئەجێندای نوێ و رابردوو، لەسەرەتای دروستبوونی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستانیشەوە، بە چ شێوەیەك لە داهاتوو، زیاتر لە جاران خزمەتی پێشمەرگەی دێرین، پێشمەرگەی سەنگەر، كەم ئەندامان، زیندانیانی سیاسی، رێكخستنە نهێنییەكان و كەسوكاری شەهیدان دەكەن؟ بەپێی دوایین ئامارەكان لەماوەی ئەم (45) ساڵەدا یەكێتی زیاتر لە (25000) بنەماڵەی شەهیدی هەیە، ئەمە سەرمایەیەكی مەعنەوی، مرۆیی و گەورەیە بۆ یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان. چۆن دەتوانن لەساڵیادی دامەزراندنی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستاندا ئەو بەڵێنە بەخەڵك بدەن كە قوربانیان و بنەماڵەی شەهیدان، ئەو كەسانەی كە هەموو تەمەنی خۆیان لەپێناوی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستاندا خەباتیان كردووە، چی دەكەن بۆ ئەم كەسانە بۆئەوەی زیاتر خزمەتی حزبەكەی خۆیان (یەكێتی) بكەن؟

–بەشێكی پەیوەندیی بە حكومەتەوە هەیە، تائەو شوێنەی كە یەكێتی بەشێكە لە حوكمڕانی، دەبێت یەكێك لە ئامانجە گەورەكانی ئەوەبێت كە خزمەتی شایستەی كەسوكاری شەهیدان و نەوەكانیان بكات. ناڵێم هیچ نەكراوە، بەڵام بەشێكی زۆری پەیوەستە بەوەی كە كەسوكاری سەربەرزی شەهیدان و نەوەكانیان هەست بەوە بكەن كە رەنج و خوێنی باوك و براكانیان بە فیڕۆ نەچووە. دەبێت شانازیی بەوەوە بكەن كە كەسێك یان كەسانێك لە بنەماڵەكەیاندا شەهید بووە و خەڵك لەسایەی ئەوەدا لەئارامیدا دەژین.

یەكەم: دەبێت یەكێتی لەناو حكومەتدا بە یاسایەك جێبەجێی بكات، ئەمە خاڵێكە كە دەگەڕێتەوە بۆ بەرپرسیارێتی حكومەت.

دووەم: پەیوەندیی بە حزبەوە هەیە، بەشێكی زۆری شەهیدانی كوردستان لەژێر رابەرایەتیی یەكێتی و ئامانجەكانی یەكێتیدا كە هەمان ئامانجی خەڵكی كوردستان بووە، ئەو شەهیدانە گیانی خۆیان فیداكردووە. ئەوانەی كە تاوەكو ئێستا لەناو یەكێتیدا ماون، بە وەفابین بۆ هاوڕێیان و كەسوكارەكانیان كە شەهیدبوون و گیانی خۆیان بەختكردووە، دەبێت یەكێتی هەموو هەوڵی خۆی بدات بۆ باشتركردنی ژیان و گوزەرانی كەسوكاری شەهیدان و نەوەكانیان.

بە بڕوای من یەكێك لە خاڵە سەرەكییەكانی گەڕانەوە بۆ باوەڕە نەگۆڕەكانی یەكێتی، ئەوەیەكە دەست بگرین بەو سامانە گەورەیە كە هەمانە، ئەوەش سامانی كەسوكاری شەهیدان و نەوەكانیانە، كە لەوكاتانەی كە یەكێتی لەبەردەم مەترسی لەم (10-15) ساڵەی دواییدا بووە، ئەوەی كە یەكێتی پاراستووە سەركردایەتی و مەكتەبی سیاسییەكی نەبووە، بەڵكو رەگ و ریشە جەماوەرییەكەی و كەسوكاری شەهیدان و پێشمەرگە و لایەنگرانی بووە كە كەمترین سوودیان لە ئیمتیازاتی یەكێتی بینیووە.

ئێمە كێشەی گەورەمان لەناو سەركردایەتی، مەكتەبی سیاسی و نوخبەی سیاسی یەكێتیدا هەبووە، هەندێك جار تا ئاستی جیابوونەوە و هەڵوەشاندنەوە رۆشتووین، بەڵام ئەوەی كە نەیهێشتووە ئەم كارەساتە لەناومان ببات، پێشمەرگە، كەسوكاری شەهیدان، ئەندام و لایەنگرە دڵسۆزەكانی یەكێتی بوون كە خەباتیان كردووە لە پێناوی دروستبوونی یەكێتی، ئێستا كە دوای كۆنگرە سەركردایەتییەكی یەكپارچەمان هەیە قەرزداری ئەو كەسانەین كە نەیانهێشت رۆژێك لە رۆژان لەناو بچین.

PUKmedia كوردستانی نوێ