ئه‌مـڕۆ له‌ مـێـژوودا

31ی ته‌مووز

رووداوه‌كان:
626: پێغه‌مبه‌ر (د.خ) به‌ رێبه‌رایه‌تیكردنی سوپاكه‌ی ده‌رچوو بۆ (دومه‌ الجندل) و ئه‌وه‌ش بۆ دابێنركردنی ئاسایش بۆ رێگای كاروانه‌كان.
634: سه‌ركه‌وتنی موسڵمانان به‌ سه‌رۆكایه‌تی خالیدی كوڕی وه‌لید به‌سه‌ر رۆمه‌كاندا له‌ شه‌ڕی (ئه‌جنادین) نزیك شاری (الرمله‌) له‌ فه‌له‌ستین و 3000 سه‌ربازی رۆمی تێدا كوژرا.
1488: كاسۆلیكه‌كان 16 جوله‌كه‌یان سوتاند دوای به‌ستنه‌وه‌یان به‌ عه‌موده‌وه‌ له‌ شاری به‌رشه‌لۆنه‌ له‌ ئیسپانیا.
1763: شه‌ڕ له‌نێوان هۆزی هیندی (ئوتاوا) به‌ سه‌رۆكایه‌تی سه‌ركرده‌ بونتیاك و هێزه‌كانی به‌ریتانیا به‌سه‌رۆكایه‌تی مه‌لیكی ئینگلته‌ره‌ كه‌ كۆتایی هات به‌ هه‌ره‌سهێنانی ئینگلیزه‌كان و كوژرانی 20 كه‌س لێیان له‌ میانی شه‌ڕی بونتیاك دژی داگیركه‌ری به‌ریتانی.
1790: تۆماركردنی یه‌كه‌مین به‌رائه‌تی داهێنان له‌ ویلایته‌ یه‌كگرتووه‌كان بۆ داهێنه‌ر سامۆئیل هوبكنز.
1830: هه‌ڵبژاردنی لویس فیلیپ به‌ شانشینی فه‌ره‌نسه‌ دوای شارلی ده‌یه‌م.
1859: كاتژمێری (بیگ بن) له‌ له‌نده‌ن كه‌وته‌ كار، درێژی هه‌ر روویه‌كی 9 مه‌تره‌ و كێشه‌كه‌ی 4 ته‌نه‌، ناوه‌كه‌ی واته‌: بنیامینی گه‌وره‌، كه‌ وه‌زیری كاروباری ئه‌و كاته‌ی به‌ریتانیا بووه‌ و سه‌په‌رشتی دانانی ئه‌و كاتژمێره‌ی كردووه‌.
1908: دامه‌زراندنی بزووتنه‌وه‌ی دیده‌وانی (كشافه‌) له‌ لایه‌ن (بادل باول). 
1914: ئه‌ڵمانیا جه‌نگی راگه‌یاند دژ به‌ روسیا له‌ میانی جه‌نگی یه‌كه‌می جیهانی.
1913: دۆقی بلقان هودنه‌ی مۆكرد له‌ بوخارست.
1924: ده‌ستگیركردنی خالید به‌گ له‌ گوندی شیروان له‌گه‌ڵ دوو هاوڕێی دیكه‌ی و به‌ ده‌ستی بۆسه‌ی تورك و له‌ دیاربه‌كر له‌سێداره‌ ده‌درێن.
1932: بڵاوكردنه‌وه‌ی یه‌كه‌م ژماره‌ی رۆژنامه‌ی (زاری كرمانجی) له‌ لایه‌ن حوزنی موكریانی له‌ شارۆچكه‌ی ره‌واندوز.
1938: بولگاریا په‌یماننامه‌ی مۆركرد كه‌ هێرش نه‌كاته‌ سه‌ر یۆنان و وڵاتانی تر له‌ رێكه‌وتننامه‌ی وڵاتانی به‌لقان (توركیا، رۆمانیا، یوگوسلافیا).
1938: شوێنه‌وارناسان له‌ (برسبولیس) نه‌قش و تابلۆی زیو و ئاڵتونیان دۆزیه‌وه‌ كه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ پاشا دارای یه‌كه‌م پاشای فارسه‌كان.
1947: راگه‌یاندنی كۆتایی هێنان به‌ كۆمه‌ڵه‌ی گه‌لان و دامه‌زراندنی رێكخراوی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان.
1954: سه‌ره‌ك وه‌زیرانی فه‌ره‌نسه‌ بییر مندیس فرانس له‌ قرتاج رایگه‌یاند كه‌ وڵاته‌كه‌ی ئاماده‌یه‌ سه‌ربه‌خۆیی ببه‌خشێت به‌ تونس.
1958: هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكی سوپای لوبنانی لیوا فوئاد شه‌هاب به‌ سه‌ركۆماری لوبنان.
1964: گرتنی یه‌كه‌مین وێنه‌ی نزیككراوه‌ی زه‌وی له‌سه‌ر رووی مانگه‌وه‌ كه‌ كه‌شتی ئاسمانی ئه‌مریكی (رینجه‌ر-7) بڵاویكرده‌وه‌.
1971: كوژرانی 162 كه‌س له‌ به‌ركه‌وتنی فڕۆكه‌یه‌كی یابانی له‌ جۆری بیونیگ 727 له‌گه‌ڵ فڕۆكه‌یه‌كی شه‌ڕكه‌ری جۆری (ئێف 86).
1972: ململانی له‌ ئیرله‌نده‌ی باكوور: سوپای به‌ریتانی ناوچه‌ قه‌ده‌غه‌كراوه‌كانی له‌ ئیره‌نده‌ی باكوور گه‌ڕانده‌وه‌ له‌ كرده‌یه‌كی سه‌ربازیدا به‌ ناوی (Motorman) كه‌ گه‌وره‌ترین كرده‌ی سه‌ربازی به‌ریتانی بوو له‌ قه‌یرانی سوێسه‌وه‌ له‌ ساڵی 1956ز، وه‌ هه‌روه‌ها به‌ گه‌وره‌ترین داده‌نرێت له‌ ئیرله‌نده‌ له‌ ساتی جه‌نگی سه‌ربه‌خۆیی ئیرله‌نده‌وه‌، كه‌ تیایدا 9 كه‌سی مه‌ده‌نی كوژران به‌هۆی ئۆتۆمبیلێكی بۆمبڕێژكراو له‌ گوندی (كلودی).
1973: سه‌رۆكی میسری محه‌مه‌د ئه‌نوه‌ر سادات حیزبی نیشتمانی دیموكراتی دامه‌زراند و هه‌ر له‌ ساتی دامه‌زراندنیه‌وه‌ ئه‌ندامانی حیزبی میسری عه‌ره‌بی سۆشیالیستی هاتنه‌ ناویه‌وه‌.
1983: هێرشی هێزه‌كانی سوپای ئێران بۆ سه‌ر به‌سره‌ و حیزبی به‌عسیش تیایدا چه‌كی كیمیایی به‌كارهێنا و بووه‌ هۆی كشانه‌وه‌ی سوپای ئێران.
1983: حیزبی به‌عس هه‌ستا به‌ ئه‌نفالكردنی 8 هه‌زار بارزانی له‌ كۆمه‌ڵگای زۆره‌ملێی ناحیه‌كانی (قوشته‌قه‌9)و (دیانه‌) و (هه‌ریر).
1988: مه‌لیك حسێن پچڕانی په‌یوه‌ندی نێوان ئه‌رده‌ن و به‌ره‌ی خۆرئاوای راگه‌یاند.
1988: كوژرانی 32 كه‌س و برینداربوونی 1674 كه‌س به‌هۆی هه‌ره‌سی وێستگه‌یه‌كی پرد له‌ بترووس، بینانج، مالیزیا.
1990: به‌ستنی كۆنگره‌ی نۆزده‌هه‌می وه‌زیره‌كانی ده‌ره‌وه‌ی وڵاتانی ئیسلامی بۆ یه‌كه‌مین جار له‌ قاهیره‌ له‌ ساتی دامه‌زراندنی رێكخراوی هاوكاری ئیسلامیه‌وه‌.
1991: ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان و یه‌كیه‌تی سۆڤیه‌ت رێكه‌وتننامه‌یه‌كی مێژوویان مۆركرد بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی ژماره‌ی كڵاوه‌ ئه‌تۆمیه‌كان بۆ نزیكه‌ی سێیه‌ك.
1992: جۆرجیا چووه‌ ناو نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كانه‌وه‌.
1992: گه‌شتی ژماره‌ 311 ی هێڵه‌كانی ئاسمانی تایله‌ندی نێوده‌وڵه‌تی تێكشكا له‌ باكوری شاخی كاتماندون نیپاڵ كه‌ بووه‌ هۆی كوژرانی 113 كه‌س كه‌ سه‌رنشینی بوون.
1996: ئیسرائیل به‌ هاوكاری پیاوانی ئاسایشی ده‌سه‌ڵاتی فه‌له‌ستینی ته‌رمی سه‌رباز ئیلان سه‌عدونی وه‌رگرته‌وه‌ دوای ئه‌وه‌ی كه‌ به‌رگریكارانی بزووتنه‌وه‌ی حه‌ماس رفاندبوویان له‌ ساڵی 1989ز.
1999: به‌رنامه‌ی دۆزینه‌وه‌: لونار بروسبكتر- ناس به‌ ئه‌نقه‌ست كه‌شتی ئاسمانی سه‌ر مانگی له‌ كار خست، و هه‌روه‌ها كۆتایی هێنا به‌ ئه‌ركه‌كه‌ی بۆ دۆزینه‌وه‌ی ئاوی به‌ستوو له‌سه‌ر رووی مانگ.
2001: ئیسرائیل دوو سه‌ركرده‌ی بزووتنه‌وه‌ی حه‌ماسی تیرۆركرد (جه‌مال سه‌لیم) و (جه‌مال مه‌نسور) له‌ بۆردومانی نوسینگه‌یه‌ك له‌ نابلس له‌ به‌ره‌ی خۆرئاوا.
2002: كه‌تیبه‌كانی قه‌سام هه‌ستان به‌ ته‌قاندنه‌وه‌ی بۆمبێك له‌ كافتریای زانكۆی عیبری كه‌ بووه‌ هۆی كوژرانی 9 كه‌س.
2012: مایكل فیلبس ژماره‌ی پێوانه‌یی تۆماركرد له‌ ساڵی 1964ز و سه‌ركه‌وت به‌سه‌ر (لاریسا لاتینینا) به‌ شكاندنی ژماره‌ی پێوانه‌یی زۆرترین ژماره‌ی مه‌دالیا له‌ خوله‌كانی یاریه‌ ئۆڵۆمپیه‌كان.
2014: سه‌رۆكی پۆلیڤی (ئیفۆ مورالس) رایگه‌یاند كه‌ ئیسرائیل كیانێكی تیرۆریستیه‌.

له‌دایكبوون:
1912: میلتون فریدمان، ئابوریناسی ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵ له‌ زانسته‌ ئابووریه‌كان له‌ ساڵی 1976ز.
1914: لویس دی فنیس، ئه‌كته‌ری فه‌ره‌نسی.
1918: بول بویر، زانای كیمیای زینده‌یی ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی كیمیای ساڵی 1997ز.
1939: سه‌عید ساڵح، ئه‌كته‌ری میسری.
1944: رۆبه‌رت میرتون، ئابوریناسی ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵ له‌ زانسته‌ ئابووریه‌كان له‌ ساڵی 1997ز.
1956: مایكل بین، ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1962: سفیان الشعری، ئه‌كته‌ری تونسی.
1962: ویسلی سنایبس، ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1965: جوان كاسلین رولینج، ژنه‌ رۆماننوسی به‌ریتانی.
1969: ئه‌نتۆنیۆ كونتی، یاریزان و راهێنه‌ری تۆپی پێی ئیتالی.
1973: مه‌ها سالم، ژنه‌ ئه‌كته‌ری سعودی.
1976: پاولۆ وانشوب، یاریزانی تۆپی پێی كۆستاریكی.
1979: بیر كرولدروب، یاریزانی تۆپی پێی دانیماركی.
1979: كارلۆس مارچینا، یاریزانی تۆپی پێی ئیسپانی.
1983: نجوی الكبیسی، ژنه‌ ئه‌كته‌ری به‌حره‌ینی.
1984: ئیبیك یایلاجی ئوغلی، ژنه‌ ئه‌كته‌ری توركی.
1984: شه‌زا، ژنه‌ گۆرانیبێژ و ئه‌كته‌ری میسری.
1987: میكائیل برادلی، یاریزانی تۆپی پێی ئه‌مریكی.

وه‌فات:
1784: دنیس دیدرو، فه‌یله‌سوفی فه‌ره‌نسی.
1875: ئه‌ندرو جۆنسۆن، سه‌رۆكی ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا.
1914: جان جوریس، سیاسه‌تمه‌داری فه‌ره‌نسی.
1944: ئه‌نتوان دو سانت- ئیكسوبیری، نوسه‌ری فه‌ره‌نسی.
1993: مه‌لیك بودونی یه‌كه‌م، مه‌لیكی به‌لجیكا.
2001: (جه‌مال مه‌نسور) و (جه‌مال سه‌لیم) دوو سیاسه‌تمه‌داری فه‌له‌ستینی، و دوو له‌ سه‌ركرده‌كانی بزووتنه‌وه‌ی حه‌ماسی فه‌له‌ستینی.
2009: بوبی روبسون، یاریزان و راهێنه‌ری تۆپی پێی ئینگلیزی.
2013: فه‌له‌كین كاكه‌یی، نوسه‌ر و رووناكبیر و وه‌زیری پێشووی رۆشنبیری هه‌رێمی كوردستانی عێراق، به‌ نه‌خۆشی كتوپڕ له‌ هاوینه‌هه‌واری پیرمام.

جه‌ژن و بۆنه‌كان:
جه‌ژنی ئاڵا له‌ هاوای.
جه‌ژنی ده‌ریایی روسی.
 
PUKmedia  ئا/ حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یی