چۆن چارەسەری کۆکە مەیموونەکان دەکرێت؟

لەگەڵ بەردەوامی پەرەسەندنی بڵاوبوونەوەی کۆکە مەیموونەکان لە سەرانسەری جیهاندا، زۆرێک لەو کەسانەی کە بە ڤایرۆسەکە نەخۆش کەوتوون، نیشانەیەکی سووکیان هەبووە و توانیویانە بەبێ هیچ چارەسەرێکی تایبەت بە کۆکە مەیموونەکان چاکببنەوە.
دکتۆر ویلیام شافنەر، مامۆستای پزیشکی لە زانکۆی ڤاندەربیڵت دەڵێت: "لە زۆربەی کاتەکاندا، ئەم نەخۆشیانە تاڕادەیەک سووکن، دەتوانن شێوەی شێواندن و یوکی بن، بەڵام بە تەنیا چاک دەبنەوە، هەرچەندە رەنگە هەندێک کات بخایەنێت".
قوتابخانەی پزیشکی بەڕێوەبەرایەتی خۆراک و دەرمانی ئەمریکا هیچ چارەسەرێکی تایبەت بۆ چارەسەرکردنی کۆکە مەیموونەکان پەسەند نەکردووە، بەڵام سەنتەری کۆنترۆڵکردن و خۆپاراستن لە نەخۆشیەکانی ئەمریکا دەرمانی دژە ڤایرۆسی تێکۆڤیریمات لە کاتی بڵاوبوونەوەی نەخۆشییەکەدا بەردەست دەکات و دەڵێ رەنگە بۆ ئەو نەخۆشانەی کۆکە مەیموونەکان لەبەرچاو بگیرێت کە مەترسی تووشبوونیان بە نەخۆشییەکی توندیان هەیە یان مەترسی زۆریان لەسەرە.
زانیارییەکان سەبارەت بە ژمارەی نەخۆشانی کۆکە مەیموونەکان کە دەکەونە ئەم پۆلەوە هێشتا سنووردارە. بەڵام دکتۆر ماری فۆت، بەڕێوەبەری پزیشکی فەرمانگەی ئامادەکاری و وەڵامدانەوە لە وەزارەتی تەندروستی و پاکوخاوێنی شاری نیویۆرک، هەفتەی رابردوو رایگەیاند، رێژەی تووشبوون بە کۆکە توندی مەیموون لە شارەکەدا زیاتر بووە لەوەی چاوەڕوان دەکرا. فۆتێ وتی دابینکەرانی ئەوێ دەستیان بە چارەسەرکردنی دەرمانی تێکۆڤیریمات کردووە بۆ "نزیکەی 70 نەخۆش"، ژمارەی تووشبووانی پشتڕاستکراوە لە شارەکەدا لەو کاتەدا گەیشتووەتە 336 نەخۆش.

رەنگە کوتان رێگری بکات یان کەمی بکاتەوە بەپێی راپۆرتی CDC، کۆکە مەیموونەکان دەتوانێت لە کەسێکەوە بۆ کەسێکی دیکە بە شێوازی جیاواز بڵاوببێتەوە، لەوانە بەرکەوتنی جەستەیی راستەوخۆ لەگەڵ ئەو پەڵەیەی کە بەهۆی هەوکردنی کۆکە مەیموونەوە دروست دەبێت، "دەردانی کۆئەندامی هەناسە" کە دەکرێت لەکاتی بەرکەوتنی رووبەڕوو یان بەرکەوتنی جەستەیی ئینتیمی وەک سێکس بگوازرێتەوە، و دەست لێدان لەو شتانەی وەک جلوبەرگ کە دەستیان لە پەڵەیەکی تووشبوو یان شلەکانی جەستە داوە. دکتۆر ئەنتۆنی فاوچی، پسپۆڕی باڵای نەخۆشییە درمیەکان لە وڵاتەکەدا، ئەمڕۆ دوو شەممە رایگەیاند، بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسەکە "کێشێکی زۆرە" بۆ ئەوەی کاریگەری لەسەر ئەو پیاوانە هەبێت کە سێکس لەگەڵ پیاوان دەکەن. وتیشی: "کاتێک سەیری ئەوە دەکەیت، مانای ئەوەیە تەنها نەخۆشی پیاوێکی هاوڕەگەزبازە؟ نەخێر، وانییە". "بەڵام لە ژێر بارودۆخی هەندێک جۆری رەفتاردا، کە دەتوانرێت بڵاوبێتەوە، ئەمەش هۆکارێکە بۆ ئەوەی -- هەرچەندە تۆ نامەوێت لە هیچ بارودۆخێکدا ئەو کەسانە چەواشە بکەیت کە تووشی نەخۆشییەکی تووشبووی تایبەت دەبن -- دەبێت." با کۆمەڵگا لە مەترسییەکە ئاگادار بکاتەوە، هەروەها دەبێت ئەو پزیشکانەی کە چاودێری ئەم کەسانە دەکەن ئاگاداری ئەوە بن بۆ ئەوەی دەستنیشانکردنەکە لەدەست نەدەن."
کۆکە مەیموونەکان چییە و چۆن دەتوانیت بە سەلامەتی بمێنیتەوە لەگەڵ بڵاوبوونەوەی؟
کۆکە مەیموونەکان چییە و چۆن دەتوانیت بە سەلامەتی بمێنیتەوە لەگەڵ بڵاوبوونەوەی؟
 ڤاکسینی Jynneos تاکە ڤاکسینە کە بە تایبەتی لە ئەمریکا بۆ نەخۆشی کۆکە مەیموونەکان پەسەند کراوە. هەروەها ڤاکسینی کۆکە بە ناوی ACAM2000 پەسەند کراوە و لەوانەیە لەم بڵاوبوونەوەیەدا بەکاربهێنرێت. رێکخراوی CDC دەڵێت رەنگە کوتان بۆ ئەو کەسانە پێشنیار بکرێت کە بەرکەوتەی نزیکن لەگەڵ کەسێکی تووشبوو بە کۆکە مەیموونەکان، ئەو کەسانەی کە رەنگە بەرکەوتەی ڤایرۆسەکە بوون و ئەو کەسانەی کە مەترسی بەرکەوتنی زۆریان لەسەرە، وەک هەندێک لە پسپۆڕانی تەندروستی و کارمەندانی تاقیگە.
 وەزارەتی تەندروستی و خزمەتگوزارییە مرۆییەکانی ئەمریکا لە مانگی حوزەیرانی ئەمساڵدا ڕایگەیاند کە ڤاکسین پێشکەش بەو کەسانە دەکات کە بەرکەوتنیان بە کۆکە مەیموون پشتڕاستکراوەتەوە و گریمانە دەکرێت، لەنێویاندا ئەو پیاوانەی کە زیاتر لە یەک هاوبەشی سێکسی لەم دواییانەدا هەبووە.
 رێکخراوی CDC پێشنیاری کوتان دەکات لە ماوەی چوار ڕۆژدا دوای بەرکەوتنی کۆکە مەیموونەکان و دەڵێت ئەگەر کەسێک دوای بەرکەوتنی چوار بۆ 14 رۆژ ڤاکسینەکە وەربگرێت، رەنگە هێشتا سوودی هەبێت، وەک کەمکردنەوەی نیشانەکانی.
دکتۆر جەی دەڵێت: "سودەکانی کوتان ئەوەیە کە ئەو کەسانەی کە لەوانەیە بەرکەوتەی کۆکە مەیموون بوون -- پێش دەستپێکردنی پەڵە -- لەوانەیە سوود لە کوتانەکە وەربگرن یان لە رێگریکردن لە تەواوی نەخۆشییەکە یان لە کەمکردنەوەی توندی نەخۆشییەکە.
"ڤارما، مامۆستای زانستە تەندروستییەکانی دانیشتووان لە کۆلێژی پزیشکی ویل کۆرنێل. ڤاکسینی Jynneos بە دوو ژەمە دەرمان دەدرێت و چوار هەفتە لە یەکتر جیاوازە. FDA پەسەندی کرد بۆ کۆکە مەیموونەکان بە پشتبەستن بە توێژینەوەکان کە ئاستی دژەتەنەکان لە مرۆڤە کوتراوەکاندا دەپێون و هەروەها توێژینەوەکانی کاریگەری لە ئاژەڵەکاندا.

شافنەر وتی: "رادەی کاریگەری - کە رێگری لە چ ڕێژەیەکی هەوکردن دەکرێت - هێشتا دیاری نەکراوە، بەڵام ئەوەی کە هەندێک سوودیان هەیە، پێموایە، زۆر روونە." ئەگەر تووشی کۆکە مەیموون بوویت چی بکەیت نیشانەکانی تووشبوون بە کۆکە مەیموونەکان بە شێوەیەکی گشتی لە ماوەی سێ هەفتەدا لە بەرکەوتن دەست پێدەکات و بریتین لە نیشانەکانی هاوشێوەی ئەنفلۆنزا وەک تا، سەرئێشە، ئازاری ماسولکەکان، قورگ ئێشە، کۆکە، لەرز و ماندوێتی بەپێی CDC. تایبەتمەندیەکانی کۆکە مەیموونەکان بریتین لە ئاوسانی گرێ لیمفاوییەکان و پەڵە. سی دی سی دەڵێت ئەو پەڵەیە دەتوانێت لە زیپکە یان تاڵە موو دەربکەوێت، هەروەها لەوانەیە لەسەر بەشە جیاوازەکانی دەموچاو و جەستە دەربکەوێت، لەوانەش ناوچەی کۆئەندامی زاوزێ. خواست لەسەر ڤاکسینی کۆکە مەیموونەکان لەگەڵ ژمارەی تووشبووان بەرز دەبێتەوە، بەڵام دابینکردنەکە بە کەمی دەمێنێتەوە خواست لەسەر ڤاکسینی کۆکە مەیموونەکان لەگەڵ ژمارەی تووشبووان بەرز دەبێتەوە، بەڵام دابینکردنەکە بە کەمی دەمێنێتەوە "لە زۆربەی حاڵەتەکاندا، ئێمە لە ئێستادا هانی ئەو کەسانە دەدەین کە مەترسییان لەسەرە کە ئەگەر بە پەڵەیەکەوە خۆیان نیشان بدەن، ئەوا ڕاوێژ بە دابینکەرێکی پزیشکی دەکەن بۆ دەستنیشانکردنی نەخۆشییەکە و رەتکردنەوەی شتە باوەکانی تر، وەک هەوکردنی هێرسیس یان بەکتریا." هەوکردنی پێست"

نوسینی: سابیری سەندیکا