Rêxistina Meteorolojî ya Cîhanî: Kuna Qata Uzun biçûk bûye

Yewm El Sabih

Kuna Qata Uzun

Rêxistina Meteorolojiyê ya Cîhanî li Cinêvê îro roja Sêşemê rêkefta (16-09-2025) an ragihand ku Kuna Uzunê par li gorî salên berê biçûk bûye, ku vê yekê bi başbûna mercên hewayê yên xwezayî û hevkariya navneteweyî ve girê dide.

Li gorî Radyoya Swîsre ( LAC), rêxistinê piştrast kir ku heya sala 2040an an jî nîvê salên 2060 an, li gorî herêmê, Qata Uzun dikare vegere asta salên 1980an, her weha destnîşan kir ku ev yek dê rêjeya Kansera Çerm û ziyana li sîstemên Jîngehê ya ji ber zêderavdana tîrêjên ultraviyole (Li Ser Benfsecî) bi girîngî kêm bike.

Rêxistinê bang li civaka navneteweyî kir ku hewlên xwe bidomîne, ji ber ku vejandina Qata Uzunê dibe alîkar ku gelek armancên pêşkeftina domdar werin bidestxistin, wekî yên derbarê tenduristî, avhewa û xwarinê.

Radyoyê destnîşan kir ku sala borî, Kuna Uzunê li ser Antarktîka di dawiya Îlonê de gihîştiye lûtkeyê û hinekî zêdetirî 46 mîlyon ton e, ku ji navînîya nêzîkî 30 salan kêmtir e her weha di çar salên borî de, kêmasî hîn mezintir bû, destnîşan kir ku nîşaneyên din yên dilxweşker ew in ku windabûna Uzub dereng dest pê kiriye û başbûn bilez bûye.

Sekreterê Giştî yê Neteweyên Yekbûyî António Guterres bi boneya Roja Cîhanî ya Uzun got: Çil sal berê, welatên cîhanê li hev civiyan daku biryarê li ser gava yekem ya ji bo parastina Qata Uzunê bidin, her weha askere kir ku, îro, Qata Uzun baş dibe, ev serkeftin ji me re tîne bîra me ku dema netewe guh bidin hişyariyên zanistî, dikarin pêşketinan bikin.

Radyoyê rave kir ku Protokola Montrealê bûye sedema rawestandina ji %99 zêdetir hilberîn û xerckirina madeyên kontrolkirî yên ku ozonê kêm dikin. Ev made di sarinc, klîmayê, kefên agirkujiyê û spreyê porê de dihatin bikar anîn.

Her weha 164 welatan protokolek ji bo kêmkirina Hîdroflorokarbon (HFC),ku wekî alternatîfên madeyên ku Uzun kêm dikin têne bikar anîn, pejirandine, ev kêmkirin li gorî pîlanê dimeşe û dikare bibe alîkar ku heya sala 2100an guherîna avhewayê heta 0,5 pileya Celsius were astengkirin.

PUKMEDIA