Bernameya lîsteya 129 ya YNKê ji bo hilbijartinên Parlamentoya Herema Kurdistanê

Kurdistan 02:50 PM - 2024-09-27

Logoya YNKê

YNK dê bernameya xwe ya xebatê ya şeşemîn rûniştina hilbijartinên Parlamentoya Kurdistanê pêşkêşî dengderan bike ku tê de hemû aliyên siyasî, dîplomasî, îdarî, aborî, xizmên şehîd û qurbaniyên Enfalê, leşkerên kêmendam, girtiyên siyasî, rêxistinên dêrîn, deverên kurdî yên dervayî îdareya Hikûmeta   Herema Kurdistan, madeya 140, sektora asayîş, pêşmerge,ciwanan , çand, huner, perwerde, xwendina bilind, tenduristî, çandinî, avdanî, sewalkarî, tûrîzm, pîşesazî, enerjî, spor, balkişandina jinan, parastina jîngehê, karker, bazirgan, pispor û pirsgirêkên koçberiyê tê de hene.

Metna bernameya lîsteya YNKê.

Lîsteya bernameya Yekîtiya Niştimanî ya Kurdistanê Hejmar (129) ji bo hilbijartinên 2024ê yên Parlamentoya Kurdistanê Herêma Kurdistanê di warê samanên xwezayî, geştyarî û çandiniyê de xwediyê erdekî bi bereket û zengîn e û ev taybetmendî bingeha avakirina welatekî geş û pêşketî ne,lê di van salên dawî de ji ber dûrketina ji pirensîpên şirîkatiya di hikûmetê de û rêveberiya nebaş, ev herêm di hemû waran de paşve çûye û rûbirûyê metirsiyên cidî bûye, jiyana welatiyan roj bi roj xerabtir dibe û giraniya herêma me lawaz dibe, ji ber wê jî YNK erkê xwe yê dîrokî di parastina pêkhateyên herêmê de bi cih tîne baştirkirina jîyana gelê Kurd û ji bo vê hilbijartinê bernameyeke berfereh ji bo hemû sektoran daniye û dê bi hêz û planeke saxlem bixebite ku:

Yekem, sektora siyasî û dîplomatîk

 
Li pey hev qeyran û metirsiyên li ser saziyên herêmê Kurdistan, encamên referandumê û siwarbûna li destkeftan bi peywendiyên teng yên berjewendîparêz û tevlîbûna rojeva herêmê, bû sedema şikestineke mezin ji bo dîplomasiya Kurdistanê. Siyaseta hizbîkirina nûneratiyan û îstismarkirina qada dîplomasiyê ji bo berjewendiyên şexsî û bikaranîna Ofîsa Têkiliyên Derve weke organeke partiyê, dîplomasiya Kurdan qels kir.

Li ser esasê prensîbên Serok Mam Celal ku endezyarê avakirina peywendiyên bihêz, danîna peywendiyên dîplomatîk û danîna dostên daîmî ye, YNK ji bo vegerandina giraniya peywendiyan ev bername pêşkêş dike:

1. Sererastkirina rêbaza desthilatdariyê li Herêma Kurdistanê û pêkanîna hikûmeteke dadperwer û xizmetguzarî û bidawîkirina desthilata deshilatdar a partiyek.

2. Çêkirina peywendiyên di navbera Herêma Kurdistanê û welatên cîran de li ser bingeha berjewendiyên hevbeş û hevseng, nehiştina kêşeyên ewlehî û leşkerî di navbera sinûrî Herêma Kurdistanê û welatên cîran de û çareserkirina pirsgirêkên di navbera her du aliyan bi rêya danûstandinan.

3. Nûneratiyên Hikûmeta Herêma Kurdistanê li welatên cîran û cîhanê weke saziyeke niştimanî, nûneratiya rasteqîne ya Herêma Kurdistanê be û dûrî destwerdanên partiyan be.

4. Rêkxistina nûneratiya hikûmeta herêma Kurdistanê li Bexdayê wek dezgeheke niştimanî bo xizmetkirina herêma Kurdistanê, ku pilan û rêkarên xwe yên taybet (îdarî, yasayî, dîplomasî) heye û li ser bingeha wan pilan û rêkaran erkên xwe cîbicî bike.

5. Dabînkirina azadiya siyasî û hizbî û pêkanîna sîstemeke piralî li Herêma Kurdistanê.

6. Çêkirina stratejiyeke nû ji bo rêkxistina peywendiyên di navbera Herêma Kurdistanê û hikûmeta federal de bi rêya danûstandinan û di çarçoveya destûrê de ji bo gihiştina rêkeftinekê û çareserkirina pirsa mûçeyên karmendên herêmê û çareserkirina hemû pirsgirêkên din bi awayekî radîkal.

7. Çêkirina jîngeheke guncaw bo parlamentoya Kurdistanê ji bo cîbicîkirina erkên xwe wek dezgeheke yasadanîn û çavdêriyê bê fişarên hizbî.

8. Cîbicîkirina yasayên ku ji aliyê parlamentoya Kurdistanê ve hatine derxistin, dabînkirina jîngeheke guncaw ji bo hemû komîteyên Parlamentoya Kurdistanê ji bo çavdêrîkirin, nirxandin û şopandina karê hemû wezaret û saziyên hikûmetê yên Herêma Kurdistanê.

9. Nivîsandina destûreke pesendkirî ji bo Herêma Kurdistanê.

Duyem: Sektora îdarî û aborî

Îdare û aborî stûnên herî girîng û bibandor ên hikûmraniyê ne û serkeftin û têkçûna her hikûmetekê bi serketina sektorên îdarî û darayî yên welat ve girêdayî ye. Herçend Herêma Kurdistanê welatekî dewlemend e, lê ji ber yekdestdariya û neheqiya ku partiya yakeme deshilatdar dike, rewşa îdarî û darayî ne tenê ne aram e, belkî tûşî xirabtirîn modela hikûmetê jî dibe. Me wek Yekîtiya Niştimanî ya Kurdistanê (YNK) bernameyeke nû ji bo vî warî amade kiriye, ku tê de ev xal tê de hene:

1. Pêşîlêgirtina desteserkirina milkên giştî.

2. Rakirina cudahiyê di navbera bajar û bajarokên Kurdistanê de û rûbirûbûna dorpêçkirina darayî li ser herêman û dabeşkirina bûdce û xerciyên pirojeyan, li gor planeke guncaw li ser bingeha wekhevî û dadperweriyê.

3. Di saziyên hikûmetê yên herêmê de dawî li bêhiqûqî û paqijkirina hizbî bê anîn û di danûstendinê de rêgeza hemwelatîbûnê bişopînin.

4. Pêşîlêgirtina bikaranîna dezgehên hikûmetê ji bo berjewendiyên şexsî, taybet û hizbî.

5. Parvekirina postên îdarî bi awayekî dadperwerane û li ser bingeha şarezayiyek, şirîkatiya rasteqîne û şarezayiya hilbijartinan li seranserê Herêma Kurdistanê û bê cudahî.

6. Zêdetir aktîvkirina sîstema yekpencere ya danûstandinên hemwelatiyan di dezgeh û dezgehên hikûmetê de.

7.Hikûmeta Herêma Kurdistanê bi awayekî sazî û dezgehî li ser bingeha planeke stratejî û zanistî ya demkurt û demdirêj kar bike.

8. Ji bo hemû parêzgeh, rêveberiyên xwecihî, navçe, navçe û gundên herêmê pêwîstiyên îdarî bê cudahî peyda bikin.

9. Xebat ji bo peydakirina derfetên kar ji bo hemû welatiyan li ser bingehê şiyan, pisporî û pêwîstiyan dûrî hizbî be.

10. Sîstema nemerkezîkirina îdarî ji navendê ber bi parêzgeh, rêveberî, navçe û binerdeyên herêmê ve bê berfirehkirin.

11. Cudakirina mûçeyên xelkê ji nakokiyên siyasî û dabînkirina jiyaneke minasib ji bo hemû karmendên mûçe û çareserkirina pirsa mûçeyan bi yekcarî bi rêya wezareta darayî ya hikûmeta federal.

12. Girîngiya zêdetir bi berhemanîna navxwe, ku derfeta karkirina zêdetir bo hevwelatiyên Herêma Kurdistanê çêdike û Herêma Kurdistanê geşbûna zêdetir dibîne.

13- Rêxistin û pêşxistina sîstema bankî li Herêma Kurdistanê.

14. Birêvebirina bac û xercan, kêmkirina nirxê av û kehrebê û wekhevkirina wan bi hikûmeta federal re bi awayekî ku li gor standardên jiyana welatiyan be.

15. Pêdeçûn li siyaseta nefta Herêma Kurdistanê û rêkeftin li gel hikûmeta federal û derxistina yasaya nû ya neft û gazê li gor prensîbên destûrê.

16. Rakirina diyardeya derxistin û qaçaxçîtiya petrolê li herêmê.

17. Derxistina yasayekê derbarê çawaniya parastina maden û samanên xwezayî yên Herêma Kurdistanê.

18.Gumrîg herêmê bi awayekî nûjen û hevseng ji nû ve birêxistin bikin.

 

Sêyem: Xizmên şehîd û qurbaniyên Enfalê, leşkerên kêmendam, girtiyên siyasî û rêxistinên dêrîn.

 

Mafên gelê me û bihêzkirina sîstema federalî berhema qurbanîdana şehîdan, Pêşmergeyên dêrîn, girtiyên siyasî, rêxistinên dêrîn, qurbaniyên enfalkiriyan û kêmendamên li eniyên şer e, ji ber vê yekê ew, malbat û neviyên wan hêjayî jiyaneke hêja û xizmeteke zêdetir in.Yekîtiya Niştimanî ya Kurdistanê (YNK) ku bi Partiya Şehîdan tê naskirin û herî zêde qurbanî dide, kar dike ku:

1. Wekhevkirina mûçe û îmtiyazên malbatên şehîdan û enfalkiriyên Herêma Kurdistanê bi mûçe û îmtiyazên şehîdan li Iraqê.

2. Wekhevkirina mûçe, maf û îmtiyazên girtiyên siyasî yên Herêma Kurdistanê bi girtiyên siyasî yên Iraqê re.

3. Ji bo xizm û neviyên şehîdan, Pêşmergeyên dêrîn, girtiyên siyasî, rêxistinên dêrîn, enfalkiriyan û leşkerên kêmendam, zevî dabîn bikin.

4. Alîkariya diravî bo xizm û neviyên wan di pêvajoya xwendin û zewacê de.

5. Di kar de dayîna pêşîya xizm û neviyên xwe.

6. Ji xizm û neviyên wan re xizmeta tenduristiyê bikin.

7. Çareserkirina pirsgirêkên tenduristiyê yên pêşmergeyên dêrîn, girtiyên siyasî, rêxistinên dêrîn û leşkerên kêmendam di nexweşxaneyên giştî de bê pere û alîkariya wan di rewşa dermankirinê de li nexweşxaneyên taybet û derve de.

Çarem: Deverên kurdî yên dervayî îdareya Hikûmeta  Herema Kurdistan û madeya 140 

YNKê deverên kurdî yên dervayî îdareya Hikûmeta  Herema Kurdistan wek pirseke niştimanî ya stratejîk dibîne. Ji ber wê jî wek berê hemû hewlên siyasî li ser wê yekê bûn ku li gorî destûrê van deveran vegerînin ser desthilata Herêma Kurdistanê û niha jî tekezî li ser çareserkirina vê pirsê dike ji bo vê mebestê;

1. Hewldan bo bibandorkirina maddeya 140 ya destûra herdemî ya Iraqê û cîbicîkirina hemû bendên wê.

2. Asayîkirina rewşa ewlekarî, leşkerî û siyasî li Deverên kurdî yên dervayî îdareya Hikûmeta  Herema Kurdistan ku ji ber encamên referandumê di rewşeke ne siruştî re derbas dibe.

3. Teqezkirin li ser pişk û layiqê kurdan, li gor encamên hilbijartinan, di rêvebirina van deveran de.

4. Alîkariya saziyên xizmetguzariyê yên li Deverên kurdî yên dervayî îdareya Hikûmeta  Herema Kurdistan, bi taybet gelê Kurd ku ji ber xemsariya rêveberiyên ferzkirî rastî gelek pirsgirêkan tên, berdewam bikin.

5. Piştgiriya perwerdeya kurdî li van deveran û tomarkirina hejmareke baş ji xwendekaran li zanîngehên herêmê.

6. Alîkariya saziyên çandî, hunerî û werzişî yên kurdî li Deverên kurdî yên dervayî îdareya Hikûmeta  Herema Kurdistan.

Pêncem: Sektora Asayîş û Pêşmerge

Dabînkirina jîyaneke hêja ji bo Pêşmerge û hemû hêzên din ên emnî hertim karê sereke yê Yekîtiya Niştimanî ya Kurdistanê (YNK) bûye û aramiya siyasî û civakî li Herêma Kurdistanê yek ji stûnên sereke yên berdewamiya sîstema siyasî ye û Herema Kurdistanê ye. Mijara birêxistinkirina hêzên Pêşmerge û projeya hevpeymaniyê bo danîna Pêşmerge di bin yek artêşeke niştimanî de bûye mercê danûstandin û çekdarkirina Hêzên Pêşmerge. Li gor bernameyeke nûjen û hevseng ji bo hemû xalên  girêdayî hêzên Pêşmerge û asayîşê, YNK hewl dide:

1. Pêdaçûn û serastkirina yasayên girêdayî Pêşmerge, ji bo dabînkirina jiyaneke xweştir ji bo Pêşmerge, xanenişîn, kêmendam û kesûkarên şehîdan.

2- Wekhevkirina mûçe, dermale û hemû îmtiyazên Pêşmerge û Pêşmergeyên xanenişînan bi yên hêzên federal re.

3- Erdên niştecihbûnê ji bo Pêşmerge dabîn bikiê û pêşîneyên maddî  xaniyan bidin wan .

4. Girîngî dayîna jib o  neviyên Pêşmerge û hemû hêzên ewlehiyê.

5- Çareserkirina pirsgirêkên tendirûstiyê yên  Pêşmerge û kesûkarên wan di nexweşxaneyên giştî de bê pere û eger pêwîst be alîkariya wan ji bo dermankirinê li nexweşxaneyên taybet û derveyî welat.

6. Parastin û xurtkirina serweriya yasayê (serxwebûna dadgehan) û dûrketina ji destwerdanan.

7. Yekkirin û rêkxistina hemû hêzên pêşmerge di bin sîwana wezareta pêşmerge de li ser bingehê (Sazan-hevseng, hevkarî).

8. Reforma sazî û dezgehên dezgehên wezareta pêşmerge li gor pirensîpên zanistî yên leşkerî yên nûjen û yasaya çaksaziya hevpeymanan.

9. Rêkxistina merasîmên rêzgirtinê yên salane ji bo wan kesên ku bi dilsozî û serkeftî xizmet dikin ji bo parastina ewlehî û aramiyê û parastina can û malê welatiyan.

10. Rakirina aloziyan li navçeyên sînorî û asayîkirina jiyana welatiyên wan deveran.

11. Bihêzkirina peymangehên leşkerî li Herêma Kurdistanê.

12. Xurtkirina peywendiyên di navbera hêzên Pêşmerge û hêzên Iraqê de û hevahengiya zêdetir ji bo tijîkirina valahiya di navbera hêzên Pêşmerge û artêşa Iraqê de.

13. Hevsengî û hemahengî di danîn û cîbicîkirina siyaseta ewlekarî di hemû dezgehên ewlekarî û istixbaratî yên deverê de.

Şeşem: Sektora Ciwan, Çand û Hunerê

Yekîtiya Niştimaniya Kurdistanê (YNK) ji bo ciwan kirina civaka Kurd, parastina nasname û çanda Kurdî, pêşxistina çand û hunerê, nîşandana şiyanên ciwanan û piştgîrî kirina wan bernameyan pêşkêş dike:

1. Çêkirina planeke guncaw ji bo peydakirina derfetên kar ji bo ciwanan di warên cuda de û çareserkirina pirsgirêka bêkariyê.

2. Amadekirina bernameyeke guncaw ji bo rêgirtina li koçberiya ciwanan û çêkirina jîngeheke guncaw ji bo destpêkirina koçberiya berevajî.

3. Lidarxistina festîval û konfiransên salane yên hunerî û werzişî li navendên parêzgehan, rêveberiyên xweser û navçeyên parêzgehên Herêma Kurdistanê.

4. Alîkariya ciwanên jêhatî di warên cuda de ji bo nîşandana şiyan û jêhatîbûna xwe.

5. Xebat ji bo kêmkirina bihayê înternet û dezgehên ragihandinê.

6. Kêmkirina rêjeya perwerdehiya paralel û rastkirina alîkariyên xwendekaran.

7- Vekirina navendên çandî û holên nûjen li bajar û bajarokên çar parêzgehan, rêveberiyên xweser û navçeyên Herêma Kurdistanê.

8. Girîngkirin û avakirina jêrxaneya çandî û hunerî û pêşxistin û bilindkirina asta wan.

9. Zêdetir bala xwe bidin ciwan, xwendekar û rêxistinên civaka sivîl.

10. Girîng kirina jiyana nivîskar û hunermendan, guhdan bi pirojeyên wan û dabînkirina bûdceya pêwîst a salane ji bo vê mebestê.

11. Girîng dayîna çêkirina peykeran ji bo hunermend, helbestvan û werzişvanên nemir yên gelê me, da ku di bîranîna nifşê dahatû de zindî bimînin.

12. Parastin û restorekirina berhemên dîrokî.

13. Çêkirina şanoyên taybet li parêzgehan û zêdetir giringîdan bi şanoya Kurdî.

Heftem: Sektora Perwerde û Xwendina Bilind

Pergala perwerde û xwendina bilind li Herêma Kurdistanê, di warê kalîte û
Pêwîst e sîstema perwerdeyê li Herêma Kurdistanê di warê kalîte , şêwazên xwendinê û îmkanên nûjen ên xwendekaran de zêdetir were pêşxistin, lewra YNKê ji bo vê yekê bernameyeke taybet amade kiriye ku tê de ev xal tê de hene:

1. Ji nû ve dîzaynkirina sîstema perwerdeyê li ser bingeha perwerdehiya nûjen a perwerdehî û zanistî.

2. Rêzkirin û yekkirina yarmetiyên xwendekaran û kêmkirina heqê xwendinê li xwendingeh, zanîngeh û peymangehan taybet, da ku bandoreke nerênî li ser jiyana xwendekaran nebe.

3. Başkirina debara jiyana mamosta û karmendên wezareta perwerde û dabînkirina xaniyan û çareserkirina pirsgirêkên wan.

4. Vekirina navendên lêkolînê û dabînkirina bûdceya pêwîst ji bo lêkolînên zanistî.

5. Çêkirina pireke berfereh di navbera zanîngehên Herêma Kurdistanê û zanîngehên Iraqê û derveyî welat.

6. Di warê kalîte û mufredata xwendinê de cudahiya dibistanên giştî û yên taybet ji holê rabikin.

7. Pêşdebirina şiyanên zanînî û zanistî yên mamostayan bi rêya vekirina kursan, dabînkirina zanyariyên nû, pêşkêşkirina teknolojiya zanyariyan, perwerdekirina salane ya berdewam û lêkolînên nû.

8. Serxwebûna îdarî û darayî ji zanîngeh û peymangehan re dabîn bikin ku ji bo pêşxistin û bilindkirina asta zanistî û nûjeniyê vekirî bin.

9. Danîna deynên mîkro ji bo xwendekarên dibistanên taybet, zanîngeh û peymangehan.

10. Vekirina zarokxaneyeke pêşketî û nûjen ji bo perwerdekirina zarokên Kurd bi şêweyekî nûjen.

11. Zêdekirina hejmara kreşan wek bingehê perwerdeya nûjen.

12. Di hemû qonaxên perwerdeyê de girîngîdana bi zimanê dayikê.

Heştem: Sektora tenduristiyê

Sektora tenduristiyê yek ji sektorên herî girîng e ku rasterast bandorê li hemû ferdên civakê dike.Her welatek xwedî pergalekî  tenduristiyê ya pêşkeftî be, civak jî bi tendirustî dijî.Ji ber wê jî di bernameya YNKê de giringiyeke taybet bi sektora tendirustiyê hatiye dayîn ku ev xal tê de hene:

1. Birêkûpêkkirina sektora tenduristiyê û pêkanîna reformeke radîkal li ser bingeheke zanistî û li ser bingeha yasayên di vî warî de.

2.Parastina mafên nexweşan û pêşkêşkirina xizmetguzariyên taybet ji nexweşan re û dermankirina wan bi kêmtirîn buha û birêxistinkirina malên nexweşan.

3. Zêdetir giringî bi sektora giştî bidin û reforman di vî warî de pêk bînin da ku nexweş neçar bin ku biçin nexweşxaneyên sektora taybet.

4. Pêkanîna alavên pijîşkî yên pêşketî ji nexweşxaneyên herêmê re daku nexweş neçin dervayî Welat.

5. Çêkirina pilaneke guncaw ji bo karkirina derçûyên peymangehên pizîşkî, peymangehên hemşîretî û peymangehên teknîkî yên saxlemiyê, ji bo tijîkirina valahiya di warê kadroyên mirovî de li nexweşxane û navendên tenduristiyê li bajar, bajarok û gundên Herêma Kurdistanê.

6. Çêkirina bernameyeke baştir li ser çawaniya nehiştina hevwelatiyan ji nexweşiyên veguhêz, ku bi bilindkirina asta hişyariya welatiyan di warê tendirustî, xurek û paqijiyê de bê kirin.

7. Şandina bijîşk û xebatkarên tenduristiyê bo derve.

8. Ji holê rakirina yekdestdariya bazara hinartina dermanan û kêmkirina bac û bihayên çîtikan, ku dê nirxê dermanan kêm bike.

9. Tîmên kontrolkirina kalîteyê zêde bikin ji bo pêşîgirtina li diyardeya hinartina dermanên xirab.

10. Lidarxistina konferansan ji bo pêşxistina sektora tenduristiyê.

11. Peydakirina sîstemeke tendirustî ya giştalî û kontrolkirina sîstema hinartina derman û kelûpelên tendirustî û peyrewkirina yeksankirina nirxê dermanan li hemû bajar û bajarokên Kurdistanê.

12. Dabeşkirina bîmeya tenduristiyê ji bo hemû welatiyên Herêma Kurdistanê.

13. Di bernameyên perwerdehiyê de bala xwe bidin hişyariya tenduristiyê.

14. Li her dera Herêma Kurdistanê pêdiviyên tendirustiyê dabîn bikin.

15. Parastin pileya yekem a Silêmaniyê di warê tendirustiyê de li navçe û Iraqê û veguhestina ezmûnê bo bajarên din ên Kurdistanê.

16. Bala xwe bidin tenduristiya malbatê û pêşde bibin.

17. Di warê tendirustiyê de hevahengiyê di navbera parêzgehên Herêma Kurdistanê de çêbike.

18. Çêkirina pilaneke giştalî ji bo jinavbirina kêmxwariniya zarokan li Herêma Kurdistanê.

19. Di asta sektora giştî û taybet de, li gorî plansaziyeke guncaw, sektora tenduristiyê bi pêş bixe.

20. Avakirina nexweşxane û navendên saxlemiyê li hemû parêzgehên Herêma Kurdistanê li gor plana pêwîst.

 21. Koordînasyon bi Hikûmeta Federal re ji bo peydakirina derman û alavên tenduristiyê ji bo hemû herêmên Kurdistanê.

 22. Bala xwe bidin tenduristiya zarokan, bi taybetî jî zarokên bi otîzmê.

Nehem: Sektora Çandinî, Avdanî û Heywandarî

Herêm pêwîstî bi aramî û sîstemeke nû heye, da ku sektora çandinî û sewalkariyê li herêmê bibe alternatîva sektora petrolê, em dikarin xwedî siyaseteke zelal a çandinî û sewalkariyê bin, da ku ev sektor pêşkeftineke baştir û berfirehtir bibîne û bigihêje astekê ku êdî ne tenê hewcedariya me bi berhemên biyanî hebe, belkî berhemên xwe jî derxînin derve.

Bernameya YNKê ya di warê çandinî, avdanî û sewalkariyê de ji van xalan pêk tê:

1. Zêdetir guh bidin sektora çandiniyê û pêdiviyên lojîstîk ji cotkarên herêmê re peyda bikin û vê sektorê vejînin.

2. Dabînkirina derfetên guncaw û peydakirina pêdiviyên cotyaran ji bo vegera gundên xwe û pêşxistina berhemên çandinî û sewalkariyê.

3. Bala xwe bidin pergala kirrûbirra û depokirina mal û berhemên navxweyî, sînordarkirina berhemên çandiniyê yên ji derve tên.

4. Ji bo vejandina projeyên çandiniyê deyn bidin cotkaran.

5. Teşwîqkirin û piştgirîkirina sektora taybet û avakirina kargehên pispor di warê sewalkarî û berhemên çandiniyê de.

6. Pêşîlêgirtina guhertina erdê çandiniyê ji bo projeyên niştecihbûnê.

7- Hişyarkirina cotkarên herêmê û bi berdewamî rênîşandan û şopandina rêbazên nû ji bo bilindkirina asta berhemên wan.

8. Zêdetir bala xwe bidin bendavên bi taybetî (Derbendîxan, Dukan, Duhok) û bendavên din û li deverên cuda bendavên zêdetir ava bikin, ji bo bikaranîna wan di warê embarkirina avê, avdanî û berhemanîna elektirîkê de.

9. Çareserkirina pirsgirêkên avdanê li deverên ku pirsgirêkên avdanê hene.

10. Çêkirina stratejiyeke demdirêj ji bo rêgirtina li hinartina berhemên xurek, tov, kef, dermanên giya û sewalan ku ziyanê digihîne ewlehiya xurek a Herêma Kurdistanê û tenduristiya welatiyan.

11. Çêkirina pilaneke guncaw ji bo parastina teyran û jîngeha kovî li Herêma Kurdistanê.

12. Çandinîkirina festîvala taybet bi pêşkêşkirina berhemên çandiniyê yên Herêma Kurdistanê.

13. Dabînkirina embarên taybet (Brad) ji bo komkirin û depokirina berhemên cotyaran li deverên çandiniyê yên herêmê.

14. Ji bo parastina sewalan zêdetir bala xwe bidin sektora beytar.

15. Rakirina bacên li ser berhemên çandiniyê yên cotkaran.

16. Çêkirina embarên nûjen û kêmkirina bacên embaran.

17. Hemû pêdiviyên çandiniyê bi deynên demdirêj dabîn bikin.

18. Çêkirina Sayîloyên  Genim ji bo deverên çandiniyê li parêzgehên Herêma Kurdistanê.

19. Çareserkirina kêşeyên zevî û baxçeyan bi awayekî ku welatî sûdmend bin.

20. Alîkariya cotkaran di dema rûdana karesatên xwezayî û ji destdana berhemên wan.

21. Xebat ji bo ku welatiyên navçeyên sînorî yên parêzgeha Duhok û Hewlêrê vegerin gundên xwe û giringiyê bidin sektora çandiniyê.

22. Zêdetir bala xwe bidin mêşvaniyêa Hingiv û pêdiviyên mêşvanan dabîn bikin.

Dehem: Sektora Tûrîzmê

Herêma Kurdistanê herêmeke gelek girîng e ji bo geşepêdana sektora geştiyariyê, ku dê bibe sedema pêşxistina jêrxana aborî û peydakirina derfetên kar û dikare bibe pira peywendiyên civakî, hunerî û çandî li gel gel û neteweyên navçe û cîhanê, bi taybetî li gel parêzgehên naverast û başûrê Iraqê. Ji bo vê mebestê me ev bername ku ji xalên jêrîn pêk tê amade kir;

1. Herêma Kurdistanê ji bo geştiyariyên curbicur gelek guncaw e, ji ber ku li hemû parêzgehan bi dehan cihên balkêş (tûrîzm, seyrangeh, berhemên dîrokî yên weke keleh, şikeftên dîrokî, çiya, şûnwar û perestgehên olî) hene. Ji ber wê jî em plan dikin ku Herêma Kurdistanê weke navçeyeke geştiyariyê ya girîng bidin nasîn, daku zêdetir geştyaran bikşînin Herêma Kurdistanê.

2. Çêkirina pilaneke berfireh ji bo xwediyên cihên geştiyariyê da ku hişyariya geştiyariyê zêde bikin û karibin baştir pêşwaziya geştiyaran bikin.

3. Bi hemahengî li gel zanîngeh û peymangehan û Desteya Geştûguzariya Herêma Kurdistanê pilanek ji bo karkirina derçûyên beşên geştyarî di hotêl û cihên geştyarî de çêbike.

4. Teşwîqkirin û peydakirina derfetên zêdetir ji bo sermayedarên ku dixwazin di sektora geştiyariyê de veberhênanê bikin.

5. Li navçeyên geştyarî yên Herêma Kurdistanê zêdetir giringî bi werzîş, çiyagerî, avjenî û werzişên din bidin.

6. Çêkirina çalakiyên hunerî, şahî, konsert û festîvalan, bi vî awayî geştyaran bo serdana navçeyên geştiyarî yên Herêma Kurdistanê.

7. Çêkirina yarîgeh, werzîşxane, hotêlên pêşketî li deverên geştyarî û pêşkêşkirina xizmetên pêwîst.
8. Bala xwe bidin seyrangehên geştyarî, da ku bibin çavkaniyek girîng a dahatê û derfetên kar ji bo ciwanan peyda bikin.

9. Nûjenkirina ûçêkirina  bîr û cihên geştyarî bi şêweyekî nûjen û pêşketî.

10. Biha û kirêya plaj, otêl û xwaringehan li deverên geştyarî birêkûpêk bikin.

11. Parastina maf û ewlekariya geştiyaran.

12 - Girîng dayîna tûrîzma olî, arkeolojî, werzîş û hwd.

13. Bala xwe bidin tûrîzma zivistanê.

14. Zêdetir danasîna deverên geştyarî bi rêya medya û medyaya civakî.

Yazdehan: Sektora Pîşesazî û Enerjiyê

Pirsa enerjiyê li Herêma Kurdistanê bûye cihê balkişandina navxwe, navçeyî û navdewletî û bi salan e bûye pişta aboriya herêmê, lê muameleya ne tendurist û siyaseteke xirab li hember enerjî û çavkaniyên xwezayî rastî gelek pirsgirêk û metirsiyan hatine li ser Herêma Kurdistanê.Yekîtiya Niştimanî ya Kurdistanê (YNK) ku endazyariya derxistin û parzûnkirina petrolê li Kurdistanê dike, ji destpêkê ve xwedî nêrîneke zelal û niştimanî ya enerjiyê ye. Nêrîn û stratejiya YNKê ya di warê enerjiyê de wiha ye:

1. Çareserkirina pirsgirêkên kehrebê li bajar, bajarok û gundên parêzgehan û dabînkirina zêdetir stasyonên kehrebê.

2. Çareserkirina pirsgirêkên neft, enerjî û sotemeniyê di navbera Herêma Kurdistanê û Bexdayê de, dê derfeta kar ji bo bi hezaran welatiyên Kurdistanê çêbike û gelek xercî ji welatiyên Herêma Kurdistanê re vedigerîne, bi taybetî kêmbûna bihayên  petrol, benzîn û gazê.

3. Bi rêya tîma YNKê di hikûmeta federal de, emê kar ji bo birêxistinkirina parzûngehên herêmê bikin, ku derfeta kar zêde bike û pêwîstiyên welatiyan di warê sotemeniyê de were dabînkirin.

4- Emê kar bikin ji bo avakirina kargehên (komelê tomatan, berhemên şîr, zeytûn, rûnê xwarinê û tire) û hwd... li parêzgehên Herêma Kurdistanê.

5. Alîkariya xwediyên kargehên herêmê ji bo peydakirina pêdiviyên xwe û zêdekirina berhemên xwe.
6. Bikaranîna ezmûna serkeftî ya Silêmaniyê di warê pîşesazî de ji bo parêzgehên din ên Herêma Kurdistanê.

7. Şopandina parzûngehên benzîn û sotemeniyê di warê kalîte û biha de.

Diwanzdeh: Sektora Werzîşê

YNKê ji bo pêşxistina sektora werzîşê planeke nûjen amade kiriye dê bibe sedema  pêşxistina sektora werzîşê, ku ev xal tê de hene:

1. Li gor bernameyeke nû, divê di hemû qonaxên perwerdeyê de di warê teorî û pratîkî de zêdetir giringî bi werzîşê bê dayîn, ku wek derseke sereke were destgirtin.

2. Xebat ji bo bilindkirina asta hişyariya werzişî di hemû qonaxên jiyana mirovî de û civaka kurdî ji bo perwerdekirina ber bi civakeke saxlem û werzişhez ve.

3. Werziş li ser bingehê sîstemeke nûjen were organîzekirin û Wezareta Rewşenbîrî û Ciwanan a Hikûmeta Herêma Kurdistanê li gorî plansaziyeke taybet vê erkê bi cih bîne.

4- Avakirina dibistanên taybet yên werzişê li hemû parêzgeh, navçe û navçeyan û dabînkirina alavên werzişî.

5- Girîng dayîna werzişê li hemû bajar û bajarokên Herêma Kurdistanê û dabînkirina (tûrên tartan, stadyûmên hundirîn, hewz, lîstikên zivistanê) û hwd.

6. Diyarkirina bûdceyekî taybet ji bo bilindkirina asta werzişê li klûbên parêzgehên Herêma Kurdistanê û dabînkirina jiyaneke minasib bo werzişvanan û giringîdana bi tîmên neteweyî.

7. Li dibistan, peymangeh û zanîngehên Herêma Kurdistanê zêdetir giringî bi werzişê bidin.

9. Çêkirina yarîgehan, organîzekirina kursên werzişî û rahênan û dabînkirina alavên werzîşê.

10. Dariştina pilanek taybet bo giringîdan bi sermayerazandin di sektora werzişê de, ku dê derfeta kar peyda bike û samanên aborî yên Herêma Kurdistanê pirreng bike.

11. Veberhênana mirovî di sektora werzîşê de ji bo perwerdekirina werzîşvanên pispor.

Sênzdehemîn: Sektora bala ya jinan

YNKê wek partiyeke nûjen û pêşkeftî giringiyeke mezin daye jinan û derfetên pratîkî ji jinan re peyda kiriye ku di navendên bilind ên hizbî û hikûmetê de, di warê hikûmetê de (serokê Parlemen , wezîr, Serokê Şaravanî ,qaymeqam, rêveberê navçeyê) û saziyên din . Ev baldarî ji ber çanda Serok Mam Celal e ku girîngiyeke mezin daye têkoşîna jinan, lewma YNK ji bo parastina mafên jinan û pêkanîna wekheviyê têdikoşe. Ji bo vê armancê, wî planek nû çêkir, ku ev xalên jêrîn tê de hene:

1. Zêdetir derfet ji jinan re peyda bikin û cihêkariyê ji holê rakin.

2. Parvekirina derfetên zêdetir ji bo jinan ku di hemû saziyên hikûmetê de beşdar bibin û li gor şiyan û şarezayiya xwe di postên siyasî yên bilind de cih bigirin.

3. Xebat ji bo zêdekirina rêjeya jinan di saziyên hikûmetê de, li gor jêhatîbûn û şiyanan.

4. Teşwîqkirin û piştgirîkirina jinan ji bo cîbicîkirina pirojeyên curbicur di sektora taybet de û peydakirina derfetên kar ji bo jinan bi rêya van projeyan. Ji bo vê jî divê hikûmeta Herêma Kurdistanê deynan bide jinên karsaz.

5. Têkoşîna li dijî diyardeya kuştina jinan bi derxistina yasayên taybet.

6. Çêkirina derfetên kar ji bo jinan di sektorên giştî û taybet de.

7. Teşwîqkirin û hêsankirina perwerdeya jinan.

Çardeh: Sektora Jîngeh

Jîngeh bûye pirseke giştî li ser asta navdewletî û rêxistinên navdewletî, ji ber ku jiyana mirov girêdayî jîngehê ye, ji bo parastina jîngehê û bilindkirina hişyariya jîngehê, ku erkê hêzên siyasî ew e ku ji bo belavkirina hişyariya gel û pêşxistina stratejiyên jîngehê rêya rast nîşanî desthilatdariyê bidin. YNK hêzek jîngehparêz û kesk e ji bo pêşeroja jîngeh, kesk û paqijiya xaka pîroz a Kurdistanê ev bername pêşkêş dike.

1. Zêdekirina hêşînahiyê û li gorî standardên cîhanê.

2. Li hember kargeh û dezgehên pîşesazî yên ku li herêmê dibin sedema qirêjiya jîngehê, tedbîrên pêwîst girtin.

3. Xebat ji bo paqijkirina hemû deverên Herêma Kurdistanê ji mayîn û mayînên bombebarkirî, ji bo jîngeheke paqij û saxlem.

4- Avakirina kargehên vejenê li hemû parêzgeh, rêveberiyên xweser û navçeyên Herêma Kurdistanê.
5. Çalakkirina ofîsên parastina jîngehê û dabînkirina çavkaniyên pêwîst ji bo rêxistinên jîngehparêzî.
6. Vekirina peymangehên pêwîst ên girêdayî jîngehê li parêzgehên Herêma Kurdistanê.

7. Paqijkirina deverên sînorî yên Herêma Kurdistanê ji bermahiyên topbaran û bombebarana welatên herêmê û bermahiyên hêzên rûxandî yên rêjîma Beis.

8. Çavkaniyên qirêjiya jîngehê ji holê rakin.

9. Dabînkirina alavên pêşkeftî yên vemirandina agir, ku salane rûberek berfireh ji jîngeha Kurdistanê bi sedema şewatê qirêj dikin, ji ber nebûna alavên pêşkeftî yên vemirandina agir, ku ziyaneke mezin digihîne daristan û çiyayên Herêma Kurdistanê.

10. Dabînkirina pêdiviyên mirovî, lojîstîkî û darayî ji bo komkirin û avêtina zibilên bajar û bajarokan.

11. Lidarxistina kampanyek berfereh ya hişyarkirina jîngehê û çandina daran li bajar û bajarokan.

12. Girtina tedbîrên taybet li hember kargehên ku bûne çavkaniya qirêjiya jîngehê.

13. Perwerdekirina kadroyên akademîk li ser hişyariya jîngehê.

14. Kampanya paqijkirina jîngeha Kurdistanê bi kampanyayên demsalî yên YNKê.

Panzdeh: Karker, bazirgan û pispor

Karker, esnaf û pispor destên damezrîner ên welat û beşeke girîng a civaka Kurd in.Yekîtiya Niştimanî ya Kurdistanê (YNK) girîngiyeke mezin dide civaka Kurd.

1. Derxistina yasayan ji bo parastina maf û îmtiyazên karker, bazirgan û pisporan.

2. Ji bo karkeran bîmeya tenduristî û civakî peyda bike.

3. Bala xwe bidin tedbîrên ewlekariya karkeran.

4. Bac û bacên li ser wan kêm bikin.

5. Diyarkirina demjimêrên xebatê.

Şazdemîn: Sektora Koçberiyê

 

Pirsgirêka penaberan li Herêma Kurdistanê yek ji wan pirsgirêkên stratejî ye, ji ber ku di warê niştecihbûnê de, xizmetguzariyên wek (elektrîk, av, pêdiviyên pizîşkî, nexweşxane, derman, xwendingeh, tîmên û lêçûnên karûbarê şaredariyan, xwarin ) û gelek pêdiviyên din bargiranî xistiye ser Herema Kurdistan.

Bi çareserkirina vê pirsgirêkê dê bi deh hezaran penaber vegerin warên xwe û dê derfeta kar ji bo bi deh hezaran ciwan û karkerên Herêma Kurdistanê çêbibe. Di encamê de, welatiyên Herêma Kurdistanê dê baştir bigihin xizmetguzariyan (av, kehrebe, xizmetguzariyên din ên di warê saxlemiyê de, perwerdehî, şaredariyan), siyaseta me li ser vegerandina koçberan e û hikûmeta federal bi wê yekê ve girêdayî ye ku kampên Herema Kurdistanê ware girtin. Ji ber ku bajarên naverast û başûrê Iraqê vegeriyane rewşa asayî, ew kamp nikarin ji bo mebestên siyasî, wek kelûpelek ji bo hilbijartinan û destkeftên darayî bên bikaranîn û rê li ber vegera wan bigirin.

Lista hilbijartina  {129}  ya Yekîtiya Niştimanî ya Kurdistanê

PUKMEDIA