Şîrketeke bazirganî daxwaza deynên xwe ji Hikûmeta Herêma Kurdistanê dike

PUKMEDIA

Nivîsa raporta ajansa nûçeyan a Amerîkî (Bloomberg).

Şîrketeke mezin a bazirganiyê danûstandinên xwe yên li gel Hikûmeta Herêma Kurdistanê bi dawî anî û daxwaza hemû deynên xwe yên mayî ji herêmê kir.
Li gorî raporekê Bloomberg ragihand ku mezintirîn kompanyaya bazirganiya kelûpelan li cîhanê Trafigura Group, pêwendiyên xwe bi Herêma Kurdistanê re bi dawî tîne.
Li gorî çavkaniyekê ji Bloomberg re got:"Ev helwesta Koma Trafîgura ji ber têkçûna danûstandinên di navbera şîrket û Hikûmeta Herêma Kurdistanê de li ser şert û mercên ku li gel Hikûmeta Herêma Kurdistanê li hev kiribûn bû, ku ji ber daketina nirxê petrolê li Kurdistanê ye."
Li gor zanyariyan, kompanya nekariye danûstandinê ligel Hikûmeta Herêma Kurdistanê bike derbarê şert û mercên girêbesta xwe de, bi taybetî dema ku nirxê petrola Kurdistanê daketiye.
“Hikûmeta Herêma Kurdistanê red kir ku bi Koma Trafîgura re danûstandinan bike û li ser şert û mercên hevdîtinên ku dixwestin li Davosê bi Serokwezîr re bicive.Şîrketê got, "Hevdîtina ku biryar bû li Davosê were lidarxistin, bêyî ku Serokwezîr diyar bike, hat betalkirin, vê yekê Şîrket nîgeran kir û li ber ewa ev helwest ragihand."
Koma Trafigura di 2014 - 2015 de wek piştgirî û alîkarî daye Hikûmeta Herêma Kurdistanê bi milyaran dolar deyn daye Hikûmeta Herêma Kurdistanê, li hember vê yekê hikûmeta Herêma Kurdistanê dê di paşerojê de li şûna deynan petrolê bide.
Li gorî Bloomberg, firotina nefta Kurdistanê di sala 2022an de dê dijwartir be, ji ber ku Bexda – ku nakokiyê li ser mafê herêmê di firotina serbixwe de petrola xwe dike – gefên qanûnî li ser kiryaran zêde kiriye, lê petrola Rûsyayê bi giştî bi nirxê erzan tê firotin. Vê yekê zerar da nirxê petrola Kurdistanê ku bi boriyan di ser Tirkiyê re tê hinardekirin.
Petrol pişta aboriya Herêma Kurdistanê ye û zêdetirî nîvê dahata hikûmetê ye û bi awayekî serbixwe bi boriyan bo Tirkiyê hinarde dike.
Bexdayê hewlên xwe bo nehiştina firotina petrolê bi awayekî serbixwe zêde kiriye, lewma gefan li kiriyarên qanûnî yên petrolê dixwe.
Li gorî nûçeya Bloomberg, piştî têkçûna danûstandinên Davosê yên ligel Hikûmeta Herêma Kurdistanê, Trafigura Group bi emailê ji Hikûmeta Herêma Kurdistanê re şandiye ku tevahiya deynê wê kompanyayê vegerîne.
Bexda demek dirêje ji firotina petrola Herêma Kurdistanê nerazî ye, bi taybetî ji sala 2022an ve, piştî ku dadgeha Êraqê biryar da ku Wezareta Petrolê bi rêya SOMO çavdêriya proseya petrolê bike. Di Tebaxa sala borî de SOMO peyamek ji bazirganan re şandibû û tê de hişyarî dabû ku her kesê ku bêyî razîbûna Bexdayê petrola Kurdistanê bikire, dê rêkarên yasayî bên kirin.
Her du alî di daxuyaniyeke hevbeş de ku ji aliyê berdevkê Trafigura ve hat şandin, got: "Piştî xebata bi hev re bi serkeftî di çend salan de, Hikûmeta Herêma Kurdistanê û Trafigura niha rêyên xwe ji hev vediqetînin û peymanên xwe yên girêbestên demdirêj bidawî tînin."
“Piştî heqareta Davosê, Trafîgura xwe amade dikir ku ji hikûmeta Kurdistanê re beyannameyekê bişîne û daxwaza demildest vegerandina deynê xwe bike. Hikûmeta Kurdistanê heta hefteya borî, ji kompaniya bazirganiyê re  nêzîkî 273 milyon dolar deyndar bû, ku ew pereyê pêşwext bû ku di pêşerojê de petrolê bigire."
Hinartina petrola Kurdistanê ku rojane nêzîkî 400 hezar bermîl e, pişkeke biçûk a firotina Bexdayê ye ku zêdetirî 3 milyon bermîlan e.
Li gorî daneyên Bloomberg û çavdêriya tankeran, delîl hene ku gefên Bexdayê bandor li ser firotina petrolê kiriye, ku nîşan dide ku hinardekirina nefta xav a Kurdistanê bo benderên Spanya, Yewnanîstan û Îtalya ji nîvê sala 2022-an de, di nîvê duyemîn a îsal de, di sala 2023-an de kêm bûye , hinardekirina petrola xam bo Îsraîl, Xirwatya û Çînê dê zêde bibe.
Hikûmeta Herêma Kurdistanê di dawiya meha Hezîranê de bi giştî 3.5 milyar dolar deyndarê kiriyarên petrolê bû.
Li gorî hejmarên wê yên herî dawî yên petrolê. Di vê navberê de ji ber krîza darayî ya Lubnanê 620 milyon dolar ji dahata petrolê di hesabên bankayên Lubnanê de hatin cemidandin. Hesabên Kurdistanê yên li Lubnanê ji ber şerê hiqûqî yê di navbera şîrketa bi serokatiya Murteza Laxanî û şîrketa Lubnanî BankMed SAL de derketiye holê.
Şamaran Petroleum di meha Cotmehê de ragihand, Hikûmeta Herêma Kurdistanê bi xwe hewl dide danûstandinan li ser bihayên ku dide hilberînerên petrolê yên herêmê bike. Ew guhertina standarda nefta xav ji Brent bo Kurdistan Blend e ku bi navê KBT tê nasîn. Ji hêla din ve, hilberînerek din got ku guhertin bi $10 her bermîlek ji bihayên Îlonê kêm bûye.
Heta niha hemû berhemhênerên petrolê yên Kurdistanê li ser wê guhertinê razî nebûne. Rêvebirê DNO ASA di meha Mijdarê de got: “Em niha di nav gotûbêjên aktîf de nînin” ligel Hikûmeta Herêma Kurdistanê li ser guhertina formula bihakirinê.
  Berpirsiyarê darayî yê Genel Energy Plc hefteya borî ji veberhêneran re got ku wê "tu guhertin di mekanîzmaya bihayê de qebûl nekiriye".
Hefteya borî li Davosê serokwezîrê Herêma Kurdistanê balkişand li ser piştgiriya siyasî ji bo Hewlêrê û kişandina sermayeguzariyên nû. Li gor malpera hikûmeta Kurdistanê, ew ligel serokwezîrên Holanda û Belçîkayê û herwiha serokwezîrê berê yê Brîtanya Tony Blair û gelek kesên din civiya.
Jêder.. Bloomberg - PUKMEDIA