MAM LI ŞAM

Elî Şemdîn

4

Di rastiyê de, biqasî ku Mam Celal û hevalên xwe alîkarbûn bi damezrênerên pêşî’re ji bo avakirina laşê rêxistinî yê partiya wan, ewqasî jî ewan kêmasî nekirin di avakirina bîra wan ya netewî’de, û herwiha di şiyarkirina wan bi pirsa wan ya netewî û bi taybetmendiya xebata wan, û bi biriyara wan ya serbixwe jî, û ev piştgîriya Mam Celal û hevalên wî ji miletê kurd re li sûriya û ji pirsa wî ya netewî re gihişt bû astê herî bilind dema ku Ebdul Rehman Zebîhî ew pirtûka xwe derxist bi navnîşana (Bersivdan ji Kosmopolîtiyê’re), û ev yek rola Mam Calal û hevalên wî dide nîşandan di şiyarkirina bîra netewî li cem kurdên sûriya, û navtêdana wan li ser xebatê ji bo bi destxistina mafên xwe yên niştimanî û netewî, û bi xwe jî tê xwiyakirin bi riya xwendina vê pirtûkê di nav şan û komîteyên rêxistinî yê (Partiya Demoqrata Kurdî li Sûriya)’de, di wê çaxê de, li gor ku Umer Şêxmûs di pirtûka xwede gotiye, ya bi navnîşana (Perengek di bin xweliyê de).

Di nîvê dawî de ji salên pênciyî ji sedsala bîstan, û di dema ku Mam Celal li Şamê bû (1955- 1958), Partiya Komonîst ya Sûrî xwedî bandoreka bi hêz bû di nav tevaya sûriya de, û bi taybet di nav komelgeha kurdî de li sûriya ku ta wê çaxê di valahiyeke siyasî de dijiya bi sedema tunebûna partiyeke kurdî ku xebata miletê kurd di warê netewî û niştimanî’de bide meşandin, herwiha kurdbûna emîndarê giştî yê Partiya Komonîst ya Sûrî (Xalid Begdaş),  ew jî bandoreke yekser xistibû ser beşekî berfireh ji komelgeha kurdî de û li dor xwe kom kiribûn û dabûne hev, û bala wan kişandibûn ser silogana (Mafê çarenivîsî ji miletan’re), û bi taybet dinav çînên zehmetkêş û rêncber de, ku ji ber zulim û zor û nezaniyê dinalandin, ta astê ku helbestvanekî ronakbîr bi mezinbûna (Ceger Xwîn)’jî, ketibû jêr bandora wan nerînên Kosmopolîtî de, ev li gor ku Mam Celal di bîrhatinên xwede di bêjê, ku ew di sala (1955)’de, bûbû endam di (Tevgera alîgirên aştiyê)’de, û bi dîtina wî hîç pêwîstiyek tuneye ji avakirina partiyeke kurdî re, ji ber ku xelkê sûriya hemî birane û divê em wan li ser daxwaziya kolîdaran ji hev cuda nekin, lê ew didawî de ji vê nerîna xwe vegeriya di sala (1957)’de, û xwe ji wan nerînan rizgar kir û riya xebata netewî girt û berneda, û ma endam di serkirdayetiya (Partiya Dîmoqrata Pêşverû ya Kurdî li Sûriya)’de, ta roja dawî ji jiyana xwe.

Û her di vî warî de, Ebdul Rehman Zebîhî di sala (1956)‘de, bi navê xwe yê nehînî (Mihemed Hesen Şinoyî), ew pirtûka xwe li Şamê belavkir, û têde rola nîgetîv ya wan kurdên komonîst ku li dijî pirsa miletê xwe û li dijî tevgera wî ya siyasî didane meşandin, û divî warî de Ebdul Hemîd Derwîş di bîrhatinên xwe de dibêje: (Di dema ku Zebîhî li Şam bû roleke mezin û berbiçav lîstibû li dijî diyardeya kosmopolîtiyê ku di orta salên pênciyê de ji sedsala derbasbûyî, belav bûbû di nav rêzên herdû Partiyên Komonîst yên (Sûrî, û Îraqî)’de, û beşdarbû di tazîkirina wê diyardeyê de bi mêranî û azayetî).
Lewma bersiva partiya komonst gelekî tûnd bû li dijî damezirandina (Partiya Dîmoqrata Kurdî li Sûriya), û komonîstan, endamên vê partiya kurdî bi hemî tawan û tometan gunehbar di kirin, mîna tomete nijadperestiyê û kevneperestiyê û nokerê impiryalistan, û di beramber de hana kurdên komonîst didan li ser helwîsta kosmopolîtî û dûrketin ji bîra netewî û dijatiya netewa xwe ya kurdî.
Bi rastî jî piraniya komonîstên kurd ketin jêr bandora vê êrîşa ku Mam Celal û Zebîhî li dijî kosmopolîtiyê bê dûdilî di nava Şamê de bi rêve di birin, û dest pêkirin xwe vekişandin ji nav rêzên partiya komonîst, û derbasî nav partiya kurdî ya nû bûn, ku rêxistinên wî biberfirehî belavbûn û gihiştin hemî deverên hebûna kurdan li sûriya.
Ev helwîsta nîgetîv ji aliyê (Partiya Komonîsta Sûrî)’ve, li dijî (Partiya Dîmoqrata Kurdî li Sûriya), ku ew weke dujmin û dijberekî bi hêz ji xwere dihejmart di gorepana siyasî kurdî de, ku ta demeke nêzêk di jêr bandora wî de bû, û ev dijayetî berdewam bû ta ku yekîtiya Misir û Sûriya hate ragihandin, û hikûmeta wê yekîtiyê biriyara hilweşandina partiyan derxistibû, wê çaxê helwîsta (Partiya Komonîsta Sûrî), û helwîsta (Partiya Dîmoqrata Kurdî li Sûriya), bûbû yek di dijatiya vê biriyarê de, û herdû partî di yek bereyê de ketin ber êrîşên tûnd û sirt û serkutkirin û girtinê de ji aliyê hikûmeta yekîtiyê ve.
Di vî warî de pirofîsor Izedîn Mustefa Resûl ku ew jî wê çaxê li Şamê dijiya bi mebesta xwendinê, û li gel Zebîhî di yek odeyê de dijiyan, dibêje ku û Mam Celal alîkariya wan dikir di dana kiriya wê odeyê ya mangane, û peydakirina pêwistiyên wan yên jiyana rojane, û di vî warî de jî, û li gor ku di pirtûka (Çend rûpelek ji jiyana Zebîhî)’de hatiye, Izedîn Resûl di bêje: (Di wê çaxê de me hîç pereyek tunebû ji bilî wê alîkariya ku Mam Celal pêşkêşî Zebîhî di kir her serê demekê.. t.d).

Bi vî rengî, partiya komonîsta sûrî gelekî ji Ebdul Rehman Zebîhî tore û aciz bûbû, bi sedema vê pirtûka wî ku li ser kosmopolîtiyê derxistibû, û Izedîn Resûl dibêje ku komonîstan biriyar dabûn ziyanê bigihînin Zebîhî eger ewan hana nebiribane cem Cemal Heyderî ku ew jî wê çaxê li Şamê bû, êdî Heyderî komonîst razîkirin ku wê kêşeyê jibîr bikin ya ku rûdabû bi sedema belavbûna pirtûka (Bersivdan ji Kosmopolîtiyê’re), ku Zebîhî bi piştgîriya Mam Celal nivîsî bû, herwiha Rewşen Bedirxan jî zimanê wê pirtûkê yê erebî serast kiribû û Izedîn Mustefa Resûl jî pêşgotina wê nivîsî bû. 
14.1.2023

PUKMEDIA