MAM LI ŞAM

Elî Şemdîn

(3)

Dema ku Mam Celal li Şamê bû, wî roleke karîger û giring lîstibû di avakirina rêxistineke siyasî’de ku taybet be bi kurdên sûriya, bi mebesta rizgarkirina pirsa wan ya netewî ji hewildanên piştguhxistin û tunekirinê ku ji aliyê şofînistan‘ve dihate meşandin li dijî kurdan, û bi taybet ji aliyê (Partiya Be’sa Erebî ya Solsiyalistî)’ve, ku di got: herkesekî bi erebî bi axive, ew erebe, û kurd bi cudaxwaz û bi avakirina Isra’îla diwem tawanbar dikirin, her wiha (partiya Komonîsta Sûrî) jî bîra kosmopolîtî dinav kurdên sûriya de xwirt û belav dikir, û her bîreke netewî bi nejadperestiyê tawanbar dikir, ev ji bilî aliyên musilman, û bi taybet (Partiya Ixwan El’muslimîn), ku ji aliyê xwe’ve çareseriya dawî ji pirsa kurdî’re di islamê de di dîtin, û her çareseriyeke din bi guneh di jimart û daxwaziya binbir kirina wê dikirin.
Lewma,Mam Celal û Ebdul Rehman Zebîhî û hevalên xwe yên dinê, berdewam bûn di alîkariya damezrênerên pêşîde (Osman Sebrî, Ebdul Hemîd Derwîş, Hemze Niwêran), û piştgîriya wan kirin ji bo cîbicîkirina bîrokeya damezirandina partiya wan bi navê (Partiya Kurdên Demûqrat yên Sûrî), û beşdarî jî kirin li gel wan di nivîsandin û çapkirina bernameya wê ya siyasî’de, ku di sala (1956)‘de, bi zimanê kurdî (zaravê kurmancî), li Şamê hatibû çapkirin, ew bername ji sê beşan pêk dihat (Siyasî, Kultûrî, Civakî), têde hatibû: Çi gava ku welatê me sûriya ji bin destê kolîdar derkeve û rê li pêşiya destdirêjiya derve were girtin, Partiya Kurdên Demûqrat yên Sûrî ji bo (400 000) Kurdên ku li (Cizîrê, Kaniya Ereban û Çiyayê Kurmênc) dijîn, dê rewşeke taybet ji wan re bixwaze da ku pê heqên wan yên (siyasî, civakî û zanistî) di nav welatê sûriyê de were parastin.
Piştî salekê ji damezirandina vê partiyê, wate di (14/6/1957)‘de, girûpa (kurdaxê), derbasî nav partiyê bû, ku pêk hatibû ji (Reşîd Hemo, Şewket Henan, Mihemed Elî Xoce, Xelîl Mihemed), ev girûp ji (Partiya Komonîsta Sûrî), cuda bûbû bi sedema ku wê partiyê daxwaziyê wan yê girêdayî bi zimanê kurdî ve ret kiribû û cîbicî ne kiribûn, û ew tawanbar jî kiribûn bi nijadperestiyê, ji ber wê mebestê ew ji komînistan cudabûn û hatin nav rêzên partiya kurdî û bûne endam di serkirdayetiya wê de, wê çaxê rêkeftibûn ku navê partiyê ji (Partiya Kurdên Demûqrat yên Sûrî), bi guherin ser navê (Partiya Dîmoqrata Kurdî li Sûriya), û ew roja tevlîbûna vê girûpê nav desteya damezrêneran, hate destnîşan kirin wek roja damezrandina fermî ya vê partiyê.
Ciyê amajêye ku Mam Celal ji bilî piştgîriya wî ya moralî (manewî), ji damezrandina partiyê’re, wisa di kiryarê de jî pêwendiyên xwe yên berfireh li gel kesayetî û girûpên kurdî bi kar anîn ji bo komkirina wan li dor vê partiya nû, û ew razî kirin ku derbasî nav rêzên wê bibin.
Roleke Mam Celal ya serekî hebû di razîkirina helbestvanê kurdî Ceger Xwîn’de, ku rêxistina xwe ya bi navê (Partiya Azadî), hilweşîne û derbasî nav partiya nû bibe, û were destnîşan kirin wek endam di serkirdayetiya wê partiyê de, herwiha Mam Celal bi xwe çûbû Qamişlo û pêwendî bi (Komela Yekîtiya Xortên Dîmoqrat yên Kurd)‘re, kiribû û ew jî razî kirinbû ku xwe hilweşîne û derbasî nav partiyê bibe, û bi vî şêweyî Dr. Nûredîn Zaza jî razîkir ku tevlî partiyê bibe û were destnîşan kirin wek serokê partiyê, û bi vî rengî Şêx Mihemed Îsa jî bû endamê wê serkirdayetiyê, û dema ku Mam Celal çûbû Mosko ji bo beşdariyê di Kongirê Xort û Xwendevanên Cîhanî de bike di sala (1957)‘de, Mele Mistefa Berzanî li wir dibîne û wî bi damezrandina partiya kurdî sûrî agahdar dike û wî jî razî dike ku piştgîriya vê partiyê bike, û piştî ku Mam Celal vedgere Şamê serkirdayetiya partiyê bi razîbûna Berzanî agahdar dike.
Tevî ku efserên leşker li paş perdê desthilat bi dest xwe girtibûn, lê tevî wê jî welat di wê çaxê de ta radeyekê di rewşeke dîmoqratî de dijiya, lewma Mam Celal û hevalên xwe (Ebdul Rehman Zebîhî, Kemal Fû’ad..), karîbûn Eqîd (Ebdul Hemîd Serac), bibînin ku di dawiya hevdîtina xwe de Serac helwîsta xwe derbarê kurdên Sîrî ji wan re dibêje: (Hûn Kurd tiştê ku dixwzin bikin li kurdistana Îraq û Îran û Turkiya, lê dev ji kurdistana Sûriya biqerin û berdin, ji ber ku ew beşeke ji kurdistana Turkiye, emê alîkariya we bikin bi hemî şêweyî, lê tu kêşeyan ji Sûriya re çênekin..t.d), û bi rastî jî helwîsta hikûmetên li dûhev ku li sûriya desthilat bi rêve birin her di bazinê vê nerîna şofînî de digeriya ku dan bi hebûna pirsa kurdî li sûriya ne didan, û her hewil jî didan ku berê miletê kurd li sûriya ber bi dervî sînor ve bajon, û di encam de dergeh jî vekirin li ber belavbûna siloganên kurdistanî yên berîqdar, herwiha dergeh vekirin li ber diruşmên çînayetî jî yên ku istiratîçiya rêjîmên şofînî cîbicî dikirin ya ku hebûna pirsa kurdî li sûriya tune dikirin, û wisa jî berê kurd didane dervî meydana xebata wan ya rasteqîne, û ev yek nîşandide çima piştî demeke kurt navê partiyê ji (kurdî) bû (kurdistanî), û nîşan jî dide çima silogana (rizgarkirin û yekxistina kurdistan), ji paş perdê hate hildan û belavkirin bê agahdariya serkirdayetiya partiyê û bê hîç biriyareke fermî ji dezgihên wê, û bê ku taybetmendiyên her beşekî ji beşên kurdistanê were girtin li ber çavan.
Bi vî şêweyî, Mam Celal û hevalên xwe bi saya ezmûna xwe ya siyasî û rêxistinî û bi riya pêwendiyên xwe yên kûr û berfireh li tenişt damezrênerên pêşî yên partiyê sekinîn û alîkariya wan kirin di dariştin û hûnana gotara wan ya siyasî û rasteqîne de, û parastina wê gotarê ji siloganên çewaşekar û bêhişker yên (Kurdistanî, û çînayetî), yên ku bi bername di hatin belavkirin di çarçewê istiratîciya rêjîmên desthilatdar de li welêt, û li gor helwîsta aliyên şofînî.
1/1/2023