بودجەی ههرێمی كوردستان لە 13% ەوە بۆ 20%
kurdistani 12:34 PM - 2014-08-21بودجە؛ قوتی خەڵكە یان بەرژەوەندیی لایەنو پێكهاتەكان؟
بودجە؛ قوتی خەڵكە یان بەرژەوەندیی لایەنو پێكهاتەكان؟
تەنها چوار مانگی ساڵی 2014 ماوە، بەڵام تاكو ئێستا لەعیراق بودجەی ئەو ساڵە پەسەند نەكراوە، هۆكاری سەرەكی ئەم حاڵەتەش ناكۆكیی نێوان لایەنو پێكهاتەكانە بەتایبەتی كورد كە نیگەرانییەكی قوڵو جددیی هەیە لەسەر هەندێ بڕگەی ناو پڕۆژە یاسای بودجەی گشتی 2014ی عیراق بەدیاریكراویش ئەو بڕگانەی پەیوەندییان بەنەوتو داهاتی نەوتەوە هەیە.
ئەم راپۆرتە خوێندنەوەیەكی خێرایە بۆ بودجەو گرفتە ئابووریو سیاسییەكانو ئاسۆی پەسەندكردنی بودجە لەماوەیەكی پێوانەییدا.
ناوەڕۆكی بودجەكە
بەپێی ئەو پڕۆژەیەی لەسەرەتای ئەمساڵدا لەرۆژنامەی سەباحی نزیك لەحكومەتی فیدراڵی بڵاوكراوەتەوە پڕۆژە یاسای بودجەی ساڵی 2014ی عیراق، بە گەورەترینو زەبەلاحترین بودجەی مێژووی ئەو وڵاتە دادەنرێ.
بڕەكەی 171 تریلیۆن دینارە بە كورتهێنانی 31 تریلیۆن دیناری عیراقی، لەگەڵ 29 تریلیۆن دینار كە بەهۆی كەمیی هەناردەی نەوتەوە دەچێتە سەر كورتهێنانەكە. بەرەچاوكردنی هەناردەكردنی سێ ملیۆنو 400 هەزار بەرمیل نەوت بە 400 هەزار بەرمیلی هەناردەكراوی كوردستانیشەوە بە نرخی 90 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك.
تێكەڵكردنی بودجەی دوو ساڵ
لەسەرەتای ئەم خولە تازەیەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراقدا، پێش هەڵبژاردنی حكومەتی نوێ لیژنەیەكی كاتیی دارایی بەسەرۆكایەتی حەیدەر عەبادی (ئەوكات جێگری یەكەمی سەرۆكی پەرلەمانو ئێستاش راسپێردراوە بۆ حكومەتی نوێ) پێكهات.
یەكێك لەئەركە سەرەكییەكانی ئەو لیژنەیە دەستوبرد كردن بوو لەپڕۆژە یاسای بودجەی 2014و تاوتوێكردنی بیرۆكەو پێشنیارێك بۆ تێكەڵكردنی هەردوو بودجەی ساڵی 2014و 2015ی عیراق بەڵام لیژنەكەو پاشان ئەنجومەنی نوێنەرانیش ئەو بیرۆكەیەی رەتكردەوە.
ئاسایشو بەرگری
وەك ساڵانی تری عیراقی دوای 2003، ئەمساڵیش بودجەیەكی گەورە تەرخانكراوە بۆ دەزگاو وەزارەتە ئەمنییەكانی (بەرگری)و (ناوخۆ)و بەپێی پڕۆژە یاساكە زیاتر لە 23 تریلیۆن دیناری بۆ تەرخانكراوە كە 13 تریلیۆنی زیاترە لەو بودجەیەی بۆ كەرتی پەروەردەو خوێندنی باڵا تەرخان كراوە.
یەكەم گەورەترین بودجەی كەرتو وەزارەتەكانی ساڵی 2014، بۆ كەرتی وزەیە كە بڕەكەی زیاترە لە 32 تریلیۆن دینار.
كەرتەكانی تر
زیاتر لەشەش تریلیۆن دینار بۆ كەرتی ژینگەو تەندروستی. 25 تریلیۆن دینار بۆ خزمەتگوزارییە كۆمەڵایەتییەكان. نزیكەی چوار تریلیۆن دینار بۆ ئاوو ئاوەڕۆو خزمەتگوزاری. زیاتر لەسێ تریلیۆن دینار بۆ كەرتی گواستنەوەو گەیاندن. زیاتر لەسێ تریلیۆن دینار بۆ كەرتی كشتوكاڵ. نزیكەی یەك تریلیۆنو نیو بۆ كەرتی پیشەسازی. نزیكەی دوو تریلیۆن دینار بۆ كەرتی ئاوەدانكردنەوەو نیشتەجێكردن. زیاتر لەسێ تریلیۆن دینار بۆ كەرتی رۆشنبیریو وەرزشو لاوانو یانەو یەكێتییە وەرزشییەكان. لەگەڵ زیاتر لە 19 تریلیۆن دینار بۆ هەرێمی كوردستانو هەروا چەند بودجەیەكی جیاواز بۆ پارێزگاو كەرتە لاوەكییەكانی تر. ئەگەری ئەوەش هەیە بەهۆی ئەو هەموو مشتومڕەی لەسەر بودجە هەیەو هەبووە، بڕی هەندێك لەبودجە تەرخانكراوەكانیش بۆ كەرتەكان گۆڕانكارییان بەسەردا بێت.
عیراقی دوای 10/6/2014
بەهۆی رووداوەكانی دوای 10/6/2014و داگیركردنی موسڵو ئازادبوونی بەشێكی گەورەی خاكی كوردستان كە پێشتر لەژێر جەبری ماددەی 140ی دەستووردا بوو لەگەڵ هەنگاوە مێژووییەكە بەهەناردەكردنی نەوت بەشێوەیەكی سەربەخۆو لەدەرەوەی چوارچێوەی كۆمپانیای سۆمۆی عیراق، پێدەچێ گۆڕانكاری گەورە لەهەڵوێستی كوردو فراكسیۆنە كوردییەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراقدا هەبێ، كە رەنگە جارێكی ترو سەرەڕای هەڵبژاردنی تازەی ئەنجومەنی نوێنەرانو پێكهێنانی حكومەتی نوێ، ناكۆكیی زیاتر دروست بكات.
گرفتە سیاسییەكان
ئەمە یەكەمین جار نییە بودجەی گشتیی وڵات لەمەنگەنەی ئەنجومەنی نوێنەراندا گیر دەخوات. لەوەتەی عیراق لەژێر چەپۆكی رژێمی بەعس رزگاری بووە، ساڵانی یەكەمو دووەمی (عیراقی نوێ) نەبێ، ئەوا هەموو ساڵەكانی دواتر گرفتی گەورە لەبەردەم بودجەدا دروست بووە یان دەتوانین بڵێین دروست كراوە هەر لەبەزمی 13%و 17% تا دەگاتە خواستی تازەی كورد كە بودجەی هەرێم بگاتە 20%ی بودجەی عیراق. زۆربەی گرفتەكانیش، گرفتی سیاسی بوون نەك پەیوەندییان بەباری ئابووری یان ئەمنی یان كۆمەڵایەتییەوە هەبووبێ، بە گرفتی سەرژمێریشەوە كە ئاڵێنراوە لە بیانوو پاساوی سیاسییەوە كە سەردەكێشێ بۆ وروژاندنی دەمارە ئەتنیو تایفییەكان.
عیراقی دوای مالكی
وەك ئاماژە بەدەربازبوون لەتونێلێكی تاریك بەهۆی نوری مالكی، بەشێكی زۆری خەڵك ئومێدەوارن بەهەڵدانەوەی لاپەڕەیەكی نوێو چاوەڕوانیی گەورەیان لە مەعسومو جبوریو عەبادی هەیە، چونكە ئەوان داری جادووییان پێ نییە ئاسان نییە وا بەزوویی لەو تونێلە تاریكە دەربچن. بەڵام پێدەچێ هەنگاوی سەرەتایی بنرێ بۆ ئەوەی كەمێك لەباری شانی هاووڵاتیان كەم بێتەوەو گرفتی سەرەكیی هاووڵاتیانی ئەم وڵاتە بەزۆر بەیەكەوە لكێنراوە چارەسەر بكرێن لەپێش هەمووشیانەوە گەڕاندنەوەی بودجەی بڕدراوی هەرێمو بەتەنگەوەهاتنی لێقەوماوانی هێرشەكانی داعش بەتایبەتی لەشەنگالو ناوچەكانی تر.
بڕینی بودجە
بەهۆی تاكڕەوییو سیاسەتە هەڵەكانی حكومەتەكەی (مالكی)یەوە، بۆ یەكەمین جار لە (عیراقی نوێ) دا بودجەی هەرێمی كوردستان بڕدرا.
پاساوەكان هەرچییەك بن، هەناردەكردنی نەوت بێ یان هەر پاساوێكی تر، هیچیان بارتەقای ئەوە نین كە گەمە سیاسییەكە بگاتە ئاستی یاریكردن بەقوتی خەڵك. هەرچەندە هێشتا كاریگەریی گەورەی بڕینی بودجە لەسەر هەرێمی كوردستان ماوە، بەڵام ئەو بودجە بڕینە بە رووداوێكی ئاسایی دانانرێ، دەشێ لەسەر ئەو بنەماو بیركردنەوەیەی ئەو رووداوەی بەرهەمهێنا، خوێندنەوەی تر بكرێ. ئاخۆ شتی لەو جۆرە تاچەند قابیلی درێژە كێشانە؟ تاچەن قابیلی دووبارەبوونەوەیە؟ سزاو دەركەوتەو لێكەوتەكانی چین؟ كە رەنگە رۆژگاری نزیك وەڵامی هەموو ئەم پرسیارانەی لە هەگبەیدا هەڵگرتبێ.
زیادكردنی بودجەی هەرێم
ئێستا ئەگەری بەهێز لەدۆخی تازەی عیراقدا، نەك تەنها گەڕاندنەوەی بودجەی بڕدراوی هەرێمو تەسفیەكردنی قەرزە كەڵەكەبووەكانە، بەڵكو بە هەموو پێوەرەكانو بەهۆی ئەو بارودۆخە تازەیەی لەدوای 10/6 (داگیركردنی موسڵو ناوچەیەكی فراوانی باكوورو ناوەڕاستی عیراق) بودجەی هەرێمی شایستەی زیادكردنە. هەم بە رەچاوكردنی ژمارەی دانیشتووان هەمیش بەرەچاوكردنی فراوانبوونی پانتاییە جوگرافییەكە.
PUKmedia له كوردستانی نوێ-هوه
هەواڵی زیاتر
-
شاڵاو کۆسرەت رەسوڵ: باشترین خزمەتگوزاری پێشکەش بکرێت
07:44 PM - 2024-04-25 -
شاڵاو کۆسرەت رەسوڵ: لیژنە بۆ رووداوی کوشتنی خەسرۆ گەردی پێکبهێنرێت
04:57 PM - 2024-04-25 -
وەسفییە... ماندوویەکی رووخۆش
12:25 PM - 2024-04-25 -
راپۆرتێكی دیكهی نێودهوڵهتی لهسهر خراپی ئازادی لهههرێم بڵاودهكرێتهوه
10:33 AM - 2024-04-25
ئەمانەش ببینە
لە هەولێر و بەغدا زۆرترین پێشێلکاری بەرامبەر رۆژنامەنووسان ئەنجامدراوە
05:13 PM - 2024-04-24
پەیامی یەکێتی دەگەیەنرێتە بەرەی تورکمانی
05:01 PM - 2024-04-24
ئهمریكا: ئازادی رۆژنامهنوسی و مافی مرۆڤ لهههرێم خراپتر بووه
12:30 PM - 2024-04-24
وەفدێکی حکومیی عیراق بەشداری ساڵیادی بۆردومانی قەڵادزێ دەکات
10:14 AM - 2024-04-24
زۆرترین خوێنراو
-
هاوخەمی قوباد تاڵەبانی بۆ خانەوادەی خاتوو نیعمەت
پرسەنامە 08:13 PM - 2024-04-25 -
پرسەنامەی مەکتەبی سیاسی بۆکۆچی دوایی خاتوو نیعمەت
پرسەنامە 07:58 PM - 2024-04-25 -
شاڵاو کۆسرەت رەسوڵ: باشترین خزمەتگوزاری پێشکەش بکرێت
کوردستان 07:44 PM - 2024-04-25 -
شاڵاو کۆسرەت رەسوڵ: لیژنە بۆ رووداوی کوشتنی خەسرۆ گەردی پێکبهێنرێت
کوردستان 04:57 PM - 2024-04-25 -
هاوخەمی سەرۆک بافڵ بۆکۆچی دوایی خاتوو نیعمەت
پرسەنامە 04:11 PM - 2024-04-25 -
وتهبێژی كۆمسیۆن: 10ی ئایار بانگەشەی هەڵبژاردن دەستپێدەکات
کوردستان 01:36 PM - 2024-04-25 -
شێخ جەعفەر شێخ مستەفا: کۆمەڵانی خەڵک چاوی ئومێدیان لە یەکێتییە
ی ن ک 01:29 PM - 2024-04-25 -
وەسفییە... ماندوویەکی رووخۆش
کوردستان 12:25 PM - 2024-04-25