MAM LI ŞAM (45)

Elî Şemdîn

(Çûna Şamê li ser pişta Barhilgirê..)
Yek ji kêşeyên serekî ku Mam Celal lê rast dihat û gazin jê dikirin, astengî û kêşeyên çûn û hatina kurdistanê bû ji ber tunebûna belge û dîkomentên yasayî yên derbasbûna wî di sînor û derwazeyên fermî re, yan jî ji ber fermanên qedexekirina derbas bûna wî nav xaka hin dewletan, lewma Mam Celal neçar dibû ku bi belge û dîkomentên sexte di wan derwazaeyan re derbas bibe, yan di sînorên ne fermî re bi qaçaxî derbas bibe, ji ber vê yekê jî jiyana Mam Celal gelek caran di kete metirsiyê de, û di vî warî de Şam bûbû hêlîna Mam Celal ya serekî ku li wir hemî belge û dîkomentên pêwîst peyda dikirin û bi destê xwe dixistin ji bo ku karibe serdana dewlatên derve bike û bangeşê ji pirsa xwe ya netewî re bike, mîna ku bi qaçaxî ji îraqê derketibû, bi belgeyên sexte yên taybet bûn bi kesekî din bi navê (Mihemed Mûsa Sadiq), û bi wan belgeyan xwestibû ji îraqê derbasî sûriya bibe û biçe Şamê ji bo ku ji wir êdî karibe biçe li kongireyê cîhanî yê xortan beşdar bibe li Warso di sala (1955)‘de, herwiha derbasbûna wî cara diwem jî di derwaza (Til Koçer)‘ve, bi wan belgeyên sexte, ji bo ku biçe li mehrecana cîhanî ya xortan beşdar bibe li Mosko sala (1957), wê çaxê ew li ser sînorê di navbera sûrî û îraqê de hatibû girtin, û ew rojekê hatibû sekinandin di zîndana Hesekê de ta ku bi riya efserekî kurd hatibû berdan û azad kirin, her wiha careke din jî sala (1970), rê li ber Mam Celal hatibû girtin ku di derwaza (Tenef)‘re, derbasî nav xaka sûrî bibe, ew jî bi sedema ku pêştir fermanek di derheqa wî de hatibû sitandin ku qedexeye ew derasî sûriya bibe û wê carê şens wî alîkariya wî kiribû û karî bû pêwendiyê bike bi Hafiz Esed’re, ku wê çaxê ew hîna serok wezîr bû û nebûbû serok komar li sûriya, lê metirsîtrîn serpêhatî ji nav van serpêhatiyên Mam Celal di derbasbûna sînoran de, metirsiya derbasbûna wî di sala (1991)‘de, di çemê Dicla’re bû, çaxê ku wî xwestibû vegere kurdistanê bi riya derwazeya (Fîşxabûr)‘ve, yê ne fermî, û bi riya Qeyikeke kevin û riziyayî di nav pêlên ava çemê Dicla re, û wê çaxê bi rastî jiyana wî ketibû metirsiyê de, ji ber ku lehiyeke xurt rabûb di encamê barana xurt ku wê salê gelekî barî bû.
Di geştekê ji wan geştan de, me Mam Celal di miha Tebaxa sala (2000)‘de, li mala heval (Ebdul Hemîd Derwîş),li bajarê Qamişlo dît û em li gel wî civiyan, wê çaxê ew ji kurdistana îraqê hatibû û bi riya derwaza sînorî ya Fîşxabûrê ve derbas bûbû, û piştî bênvedaneke kin em û birek ji hevalên partiya demoqrata pêşverû ya kurdî li sûriya, li gel wî çûne firokxana Qamişlo ji bo ku em li wir xatir jê bi xwazin û wî bi rê bikin ber bi bajarê Şamê ve, ji bo ku êdî ew ji wir ber bi ewrûpa ve biçe û geştekê bike di nav dewletên ewrûpî de bi mebesta tazî krina tawanên Sedam Hisên û pirotisto kirina kiriyarên wî li ber çavê raya giştî û razî kirina komelgiha navdewletî bi giringî û pêwistiya ruxandina wî ji ber ku ew rêjîm êdî bûye ciyê metirsiyê li ser hemî cîhanê, û ji ber ku hikûmeta sûrî zanîbû ev serdana wî çendî giringe, û têgihişt bû ku Mam Celal wê çi rolê bilîze di pêşe roja îraqê de, lewma rêveberiya firokxana Qamişlo pêşwaziyeke gerim jêre kirin li ber çavê bidihan xelkên ku hatibûn wî bi rêbikin û xatir jê bi xwazin, û di çaxê rê û resmê pêşwazî kirinê de rêvebirê firokxanê gotineke kurt û dagirtî hestê hezkirinê pêşkêşî Mam Celal kir, û di gotina xwe de tekeze kir ku ewan îro ev firokxana vekir li ser rûmeta Mam Celal, ji ber ku ewan ji pêş çend mihan ve ew firokxana rawestandibûn ji bo nûjenkirin û avakirina wê, û got jî ku ev firoke taybet hatiye ku te bi guhêze Şamê wek mêvanekî berêz û qedir giran..
Bi rastî ev pêşwaziya gerim ku li firokxanê ji Mam Celal re hatibû kirin ji aliyê rêvebirê firokxanê û rêveberiya wê ve, ne Mam Celal bi tenê matmayî hiştibû, lê hemî kesên li wir beşdar jî matmayî mabûn, û mîna hercar Mam Celal ew derfet winda nekir, û yekser gotineke watedar û zengîn pêşkêş wan kir, têde sipasiya rêvebirê firokxanê kir li ser pêşwaziya wan ya gerim, û wî jî tekeze kir ku ew qet ji bîr nakin ku sûriya li tenişta wan sekiniya û alîkariya wan kiriye di dijwartirîn û xirabtirîn qonaxên xebata wan de ji bo ruxandina dujminê wan yê hevbeş Sedam Hisên, her weke ku wî bi vê gotina xwe di xwest hestê xwe ji wan re eşkere bike ku rêjîma îraqê li ber ruxanê ye.
Û pêş ku derbasî nav firokê bibe, û ber bi Şamê ve bi fire, Mam Celal ji bîr nekir ku vê serdana xwe bi serpêhatiyeke bi dawî bîne ku ev serpêhatî di naverûka xwe de xebata wî ya bêtir ji pêncî salî kurt dike, û got ku ew di havîna sala (1957)‘de, li derwaza Til Koçer li ser sînorê di navbera sûrî û îraqê de ew hatibû girtin bi sedema derbasbûna wî di sînor re bi belgeyên sexte ji bo ku biçe Warso beşdarî kongirê cîhanî yê xortan bibe bi navê yekîtiya xort û xwendevanên kurdistanê, û paş ku hatibû girtin ew veguhestibûn zîndana Hesekê, û ew ji wir bi Rewşen Xan re pêwendiyê dike û wê bi rewşa xwe agahdar dike, û bi hewildanên wê Mam Celal her wê şevê tê azadkirin, û pêş ku ji zîndanê derkeve rêveberiya zîndanê ji wî di pirsin eger kesekî li bajarê hesekê dinasê ji bo ku li cem wan bi xewe, yan jî divê li zîndanê bi mîne ta bibe roj, ji ber ku wê çaxê û di wê şevê de hîç otombîlek tunebû wî bi gihîne Şamê, û tenha rê ew bû ku li ser riya giştî ya ku diçe Helebê, raweste ta ku barhilgirek mezin ji yên ku di wê demê de çewalê genim û ceh di guhezin ji Cezîrê ta bajarê Helebê, ji bo ku êdî ji wir biçe Şamê, lê belê Mam Celal di xwest bilez ji zîndanê derkeve ji bo ku zû bigihe Şamê û hewil bide bi zûtirîn dem dîkoment û belgeyên pêwîst peyda bike ku karibe beşdar bibe di kongirê ku wê li Mosko were li darxistin, lewma wê şevê ew dû katjimêran li ser riya ku diçe Helebê di sekine û çavnêrî dike, ji nişkave barhilgireke mezin barkirî bi çewalên genim li ber wî di sekine, û ji ber ku ciyê wî li cem şufêr di pêşiya barhilgirê de tunebû lewma ew neçar bû ku biçe paşiya wê û li ser wan çewalan siwar bibe ji bajarê Hesekê ta bajarê Helebê..
Mam Celal ev serpêhatiya xwe ji guhdaran re bi dawî anî û got ku tiştê balkêş û ciyê geşbîniyê ye, ewe ku îro ew vê pêşwaziya gerim bi çavê xwe di bîne, û li ser pişta firokeyeke taybet ji Qamişlo diçe şamê, piştî ku ew berî pêncî salî bi xwe ji Hesekê çûbû Şamê li ser pişta barhilgireke mezin û barkirî bi çewalên genim..
Elî Şemdîn