ئـه‌مـڕۆ لــه‌ مێژوودا

.

رووداوه‌كان:

1789: جۆرج واشنتۆن بوو به‌ یه‌كه‌مین سه‌رۆكی ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان.

1803: چونه‌ ناو شاری مه‌ككه‌ (ئه‌میر سعود) به‌ (100) حوشتره‌وه‌.

1812: لویزیانا چووه‌ پاڵ ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان تا ببێته‌ ویلایه‌تی 18 و دوای ئه‌وه‌ی ناپلیۆن پۆنانپارت فرۆشتی به‌ ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان.

1854: دامه‌زراندنی یه‌كه‌مین هێڵی ئاسنین له‌ به‌رازیل.

1869: مه‌دحه‌ت پاشا كرا به‌ والی به‌غداد.

1898: دامه‌زراندنی كه‌نیسه‌ی  ترابیست له‌ هاكوداته‌، كه‌ داده‌نرێته‌ به‌ یه‌كه‌م كه‌نیسه‌ی كاسۆلیكی بۆ ئافره‌تان له‌ یابان.

1918: كردنه‌وه‌ی زانكۆی (تۆكیۆ) بۆ ئافره‌تان.

1923: شاری سلێمانی كرا به‌ پارێزگا به‌ هاوكاری شانشینی عێراق و ده‌سه‌ڵاتی به‌ریتانیا و بوو به‌ یه‌كێك له‌ پارێزگاكانی ئێراق.

1945: بڵاوكردنه‌وه‌ی یه‌كه‌م رۆژنامه‌ی (ئازادی) له‌لایه‌ن پارتی كۆمۆنیستی عێراق و دوایی بوو به‌ (ڕێگه‌ی كوردستان)و له‌لایه‌ن لیژنه‌ی هه‌رێمی پارتی كۆمۆنیستی عێراق بڵاوده‌كراوه‌، دوای ئه‌وه‌ش له‌لایه‌ن پارتی كۆمۆنیستی كوردستان له‌ بڵاوكردنه‌وه‌ به‌رده‌وام بوو.

1945: سه‌ركرده‌ی نازی (ئه‌دۆلف هێتله‌ر) و ژنه‌كه‌ی (ئیڤا براون) خۆیان كوشته‌وه‌ دوای یه‌ك رۆژ له‌ پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیریان و ئه‌وه‌ش له‌ دوا رۆژه‌كانی جه‌نگی دووه‌می جیهانی.

1960: ده‌ستكردن به‌ فرۆشتنی یه‌كه‌مین ته‌له‌فزیۆنی ترانزستۆر له‌ جیهاندا له‌ به‌رهه‌مهێنانی كۆمپانیای سۆنی.

1975: هێزه‌كانی ڤیه‌تنامی باكور ده‌ستیانگرت به‌سه‌ر شاری سایگۆن و شۆڕشه‌كه‌یان سه‌ركه‌وت.

1978: گه‌شتیاری یابانی (ئویمورا نائومی) گه‌شته‌ خالی جه‌مسه‌ری باكور بۆ یه‌كه‌مین جار له‌ مێژوودا و ئه‌وه‌ش به‌سه‌ر  عه‌ره‌بانه‌وه‌ كه‌ سه‌گه‌كان رایانده‌كێشا.

1980: شاژنه‌ جۆلیانا شاژنی هۆڵه‌نده‌ ته‌نازولی كرد له‌ عه‌رش بۆ كچه‌كه‌ی شاژن بیاتریكس، كه‌ نازناوی شاژنه‌ بیاتریكسی پێ به‌خشرا.

1984: مۆركردنی یه‌كه‌م كۆنگره‌ی هاریكاری ئابووری له‌ نێوان ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان و چین.

2003: بۆیه‌كه‌م جار له‌ شاری به‌غداد لیژنه‌ی هه‌ماهه‌نگ و پێداچوونه‌وه‌ كۆبوونه‌وه‌ی ئه‌نجامدا كه‌ 65 ئه‌ندام بوو، نوێنه‌ری 55 پارت و لایه‌نی سیاسی بۆ تاوتوێكردنی پێشنیاره‌كان به‌ره‌و پێكهێنانی حكومه‌تی دیموكراتی عێراق به‌ سه‌رپه‌رشتی ئه‌مریكا.

2004: ئیندونیسیا بانگخوازی ئیسلامی (ئه‌بو به‌كر باعشیر)ی ده‌ستگیركرد دوای 18 مانگ كه‌ به‌سه‌ربردنی له‌ به‌ندیخانه‌ له‌ ئه‌نجامی تیوه‌گلانی له‌ ته‌قینه‌وه‌كانی بالی.

2008: په‌رله‌مانی توركیا به‌ زۆرینه‌ی ده‌نگ ماده‌ی (301)ی هه‌مواركرد.

2008: كۆمپانیایه‌كی ئیتاڵی نه‌خشه‌ی كوردستانی سه‌ربه‌خۆی كێشا.

2008: هه‌ڵبژاردنی هه‌مام سه‌عید وه‌ك چاودێری گشتی ئیخوان موسلیمین له‌ ئه‌رده‌ن له‌ دوای سالم فلاحات.

2008: ئاژانسی پاراستنی ئاسایشی كوردستان ده‌ستگیركردنی ئه‌نجامده‌رانی ته‌قینه‌وه‌كه‌ی مه‌خمور ڕاده‌گه‌یه‌نێ.

2014: ملیۆنه‌ها عێراقی ده‌ستیان كرد به‌ پرۆسه‌ی ده‌نگدان بۆ ساڵی 2014ز له‌ نێو رێوشوێنی ئاسایشی توند.

له‌دایكبوون:

1662: شاژن ماری دووه‌م، شاژنی ئینگلته‌ره‌.

1777: كارل فریدریش جاوس، زانای بیركاری.

1901: سیمون كوزنتس، ئابوریناسی ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵ له‌ زانسته‌ ئابورویه‌كان له‌ ساڵی 1971ز.

1902: سیودر شولتز، ئابوریناسی ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵ له‌ زانسته‌ ئابورویه‌كان له‌ ساڵی 1979ز.

1909: شاژنه‌ جولیانا، شاژنی هۆڵه‌نده‌.

1916: كلود شانون، زانای بیركاری ئه‌مریكی.

1938: یه‌حیا تاهیر عه‌بدوڵا، نوسه‌ری میسری.

1946: مه‌لیك كارلی شانزه‌هه‌م گۆستاڤ، مه‌لیكی سوید.

1959: ستیفن هاربر، سه‌ره‌ك وه‌زیرانی كه‌نه‌ده‌.

1965: ئه‌دریان باسدار، ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.

1967: حه‌كیم ده‌كار، ئه‌كته‌ری جه‌زائیری.

1979: عه‌لی سكر، ئه‌كته‌ری سوری.

1981: جون ئوشی، یاریزانی تۆپی پێی ئیرله‌ندی.

1982: كریستین دانست، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.

1982: درو سیلی، گۆرانیبێژی كه‌نه‌دی.

وه‌فات:

1632: سییسموند فاسا، مه‌لیكی سوید.

1641: محه‌مه‌دی كورشی ئه‌حمه‌دی عیاشی، تێكۆشه‌ری مه‌غریبی.

1883: ئیدوار مانیه‌، نیگاركێشی فه‌ره‌نسی.

1945: ئه‌دۆلف هێتله‌ر، سه‌ركرده‌ی نازی.

1945: ئیڤا براون، ژنی ئه‌دۆلڤ هیتله‌ر.

1989: سیرجیو لیون، ده‌رهێنه‌ری ئیتالی.

1998: نزار قه‌بانی، شاعیری سوری.

2012: ئوم عه‌لی، ژنه‌ فه‌له‌كناسی كوێتی.

جه‌ژن و بۆنه‌كان:

رۆژی رزگاریی له‌ ڤیه‌تنام.

شه‌وی فالبور گیر له‌ ئه‌لمانیا و ناوه‌ڕاستی ئه‌وروپا.

رۆژی به‌هار له‌ ئه‌سكه‌نده‌نافیا.

رۆژی له‌دایكبوونی مه‌لیكی شانزه‌هه‌م گۆستاڤ له‌ سوید.

رۆژی شاژن له‌ هۆڵه‌نده‌.

رۆژی منداڵان له‌ مه‌كسیك.

PUKmedia  ئا/ حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یی