ئه‌مڕۆ له‌مێژوودا

ئه‌مڕۆ له‌مێژوودا

رووداوه‌كان...
1620: روودانی شه‌ڕی شاخی سپی، له‌ نزیك شاری براغ، كه‌ یه‌كه‌م شه‌ڕه‌ رووده‌دات له‌ جه‌نگی سی ساڵه‌ كه‌ كاسۆلیكك و پرۆتستانتی كۆكرده‌وه‌ و سه‌ركه‌وتنیش له‌یاوه‌ری سوپای ئیمبراتۆری بوو به‌ سه‌رۆكایه‌تی فردیناندی دووه‌م.
1793: حكومه‌تی شۆڕشی فه‌ره‌نسی ده‌رگاكانی كۆشكی لۆڤه‌ر ده‌كاته‌وه‌ وه‌ك مۆزه‌خانه‌یه‌ك بۆ هه‌موان.
1889: مۆنتانا ده‌ڕواته‌ پاڵ ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان تا ببێته‌ ویلایه‌تی 41.
1901: پێكهه‌ڵگژانی خوێناوی له‌ئه‌سینای پایته‌ختی سویسرا دوای وه‌رگێڕانی ئینجیله‌كان بۆ زمانی میللی یۆنانی.
1911: دامه‌زراندنی پارتی (حیزبی حوریه‌ و ئیئتیلاف).
1919: بڵاوكردنه‌وه‌ی یه‌كه‌م ژماره‌ی رۆژنامه‌ی (پێشكه‌وتن) له‌ سلێمانی ، بۆ ماوه‌ی 3 ساڵ به‌رده‌وام بوو.
1942: حكومه‌تی (فیشی) فه‌ره‌نسی پچڕانی په‌یوه‌ندیه‌كانی راده‌گه‌یه‌نێت له‌گه‌ڵ ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان له‌ میانی جه‌نگی دووه‌می جیهانی.
1949: سه‌رۆك وه‌زیرانی ئیسرائیل دافید كوڕی غۆریۆن، رایده‌گه‌ینێت كه‌مافی ئیسرائیله‌ قودس بداته‌ پاڵی خۆی، كه‌ ئه‌وه‌ش یه‌كه‌مین لێدوانه‌ كه‌ نیازی خۆی ده‌ربخات بۆ ده‌وڵه‌تی ئیسرائیلی.
1960: هه‌ڵبژاردنی (جۆن كینیدی) به‌ سه‌رۆكی ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان.
1960: دامه‌زراندنی رێكخراوی (كۆمه‌ڵه‌ی گه‌شه‌پێدانی نێوده‌وڵه‌تی).
1965: به‌ ره‌سمی سزای له‌سێداره‌دان له‌شانشینی یه‌كگرتوو قه‌ده‌غه‌ ده‌كرێت.
1981: زانكۆی ئه‌رجه‌نیت بڕوانامه‌ی دكتۆرای فه‌خری ده‌به‌خشێت به‌ سه‌رۆكی ئیماراتی عه‌ره‌بی یه‌كگرتوو ( شێخ زاهید بن سوڵتان ئالنهه‌یان) به‌پله‌ی پرۆفیسۆر و ئه‌وه‌ش به‌هۆی ده‌سكه‌وته‌كانی له‌سه‌ر ئاستی ناوخۆیی ده‌وڵه‌تی ئیمارات و له‌سه‌ر ئاستی نێوده‌وڵه‌تی.
1988: (جۆرج بۆش)ی باوك بوو به‌سه‌رۆكی ئه‌مریكا.
1992: هه‌ڵبژارده‌ی یابان بۆ تۆپی پێ، جامی پاڵه‌وانێتی ئاسیا ده‌باته‌وه‌ دوای سه‌ركه‌وتنی به‌سه‌ر هه‌ڵبژارده‌ی سعودیه‌دا به‌ گۆڵێك به‌رامبه‌ر به‌ هیچ.
2000: وڵاتی قه‌ته‌ر میوانداری 56 سه‌رۆك و سه‌رۆكی حكومه‌تی وڵاتانی رێكخراوی كۆنگره‌ی ئیسلامی ده‌كات و له‌ كۆنگره‌كه‌دا بڕیاری بایكۆتی ئیسرائیل ده‌درێت.
2004: زیاتر له‌ 10 هه‌زار سه‌ربازی ئه‌مریكی به‌ پاڵپشتی هێزی ئاسمانی ده‌ستده‌كه‌ن به‌ ئابڵوقه‌ی شاری فه‌لوجه‌ له‌ عیراق.
2004: (سوها عه‌ره‌فات) ژنی (یاسر عه‌ره‌فات)، ئه‌حمه‌د قریع و مه‌حمود عه‌باس و نه‌بیل شه‌عس تاوانبار ده‌كات به‌ پیلاندانان بۆ سه‌ر عه‌ره‌فات.
2004: له‌ رێوره‌سمێكدا لقی (بانكی كۆریا) له‌ شاری هه‌ولێر كرایه‌وه‌.
2005: راگه‌یاندنی باری كتوپڕ له‌ فه‌ره‌نسا دوای تێكچونه‌كانی كه‌ناره‌كانی پاریس.
2006: وه‌زیری به‌رگری ئه‌مریكی (دونالد رامسفێلد) ده‌ست له‌ پۆسته‌كه‌ی ده‌كشێنێته‌وه‌ دوای هه‌ره‌س هێنانی كۆماریه‌كان به‌هۆی ره‌فزی گه‌لی ئه‌مریكاوه‌ بۆ جه‌نگ بۆ سه‌ر عیراق.
2008: ئه‌نجومه‌نی سه‌رۆكایه‌تی عیراق یاسای هه‌ڵبژاردنی پارێزگاكانی په‌سه‌ندكرد.
2010: لیسته‌ براوه‌كانی عیراق له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا بۆ دانیشتنی نه‌خشه‌ رێگای پێكهێنانی حكومه‌ت كۆبوونه‌وه‌.

له‌دایكبوون...
1656: ئیدمۆند هالی، زانای بیركاری له‌زانستی فه‌له‌كدا.
1847: برام ستوكه‌ر، نوسه‌ری ئیرله‌ندی.
1848: كوتلب فریج، زانای بیركاری و فه‌یله‌سوفی ئه‌ڵمانی.
1868: فیلیكس هاوسدروف، زانای بیركاری ئه‌ڵمانی.
1900: مارگرێت میچل، ژنه‌ رۆماننوسی ئه‌مریكی.
1912: زوزو حه‌مدی حه‌كیم، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1923: جاك كیلبی، ئه‌ندازیاری كاره‌بایی ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 2000ز.
1938: ئیدریس ئه‌لبه‌سری، سیاسه‌تمه‌داری مه‌غریبی.
1943: مارتن بیترس، یاریزان و راهێنه‌ری تۆپی پێی ئینگلیزی.
1945: عه‌بدولعه‌زیز بلخاد، سیاسه‌تمه‌داری جه‌زائیری.
1946: گوس هیدینك، راهێنه‌ری تۆپی پێی هۆڵه‌ندی.
1953: جون موسكه‌ر، ده‌رهێنه‌ری وێنه‌ی جوڵاو، ئه‌مریكی.
1967: خۆسیه‌ لویس كامینیرو، یاریزانی تۆپی پێی ئیسپانی.
1967: كورتنی سورن سمیس، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1968: پاركه‌ر بوزی، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1969: زوهره‌ عه‌ره‌فات، ژنه‌ ئه‌كته‌ری به‌حره‌ینی.
1974: ماساشی كیشیموتو، نیگاركێشی مانغای یابانی.
1975: تارا رید، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1975: خۆسیه‌ بینتو، گۆڵچی تۆپی پێی ئیسپانی.
1978: عه‌لی كه‌ریمی، یاریزانی تۆپی پێی ئێرانی.
1978: جۆلیۆ سیرجیۆ، گۆڵچی تۆپی پێی به‌ڕازیلی.
1978: تیم دی كلیر، یاریزانی تۆپی پێی هۆڵه‌ندی.
1979: ئارون هیوز، یاریزانی تۆپی پێی ئیره‌نده‌ی باكور.
1979: دانیا رامیریز، ژنه‌ ئه‌كته‌ری دۆمینیكی.
1980: لویس فابیانۆ، یاریزانی تۆپی پێی به‌ڕازیلی.
1981: جو كول، یاریزانی تۆپی پێی ئینگلیزی.
1988: جیسیكا لاوندز، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.

وه‌فات...
1517: گونزالو سیسنیروز، كاردیناڵ و سیاسه‌تمه‌داری ئیسپانی.
1627: جهانگیر، حاكمی ئیمبراتۆریه‌تی مه‌غۆلی هیندی.
1674: جون میلتون، شاعیری ئینگلیزی.
1830: مه‌لیك فرانشیسكۆی یه‌كه‌م، مه‌لیكی شانشینی دوو سه‌قه‌لی.
1887: ئۆجین بۆتیه‌، گۆرانیبێژ و هونه‌رمه‌ند و شاعیری چینی كرێكار و جوتیار و رۆشنبیرانی ناوداری فه‌ره‌نسی.
1934: كارلۆس شاغاس، زانای فیزیای به‌ڕازیلی.
1953: ئیفان بونین، ئه‌دیب و شاعیری روسی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی ئه‌ده‌بی ساڵی 1933ز.
1986: فیاتشیلاف میخائیلۆفیچ مۆلۆتۆف، سیاسه‌تمه‌داری سۆڤیه‌تی.
2009: فیتالی گینزبورگ، زانای فیزیای روسی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 2003ز.
2010: محه‌مه‌د عه‌بده‌ یه‌مانی، وه‌زیری راگه‌یاندنی سعودی.
2011: خه‌لیل زه‌ینه‌ل، ئه‌كته‌ری كوێتی.
2011: فالانتین ئیڤانۆف، یاریزانی تۆپی پێی روسی.

جه‌ژن و بۆنه‌كان...
رۆژی جیهانی عه‌مران

PUKmedia ئا/ حسین هه‌ڵه‌بجه‌یی