عیراق ئێزدییەکان: خەڵکی 'لەبیرکراو'ی چیرۆکێکی لەبیرنەکراو

لە خاکی باوباپیرانی ئێزدییەکان، شاخێکی پیرۆز بە گەورەیی دەڕوات.
گەلێکی گۆشەگیر لە مێژە وەک پارێزەری خۆی دەیبینێت.
هادە شینگالی، کاتێک لەسەر دۆشەکی تەنک دادەنیشین کە بە نەخشی ئەندازەیی درەوشاوە لە چادرێکی درێژکراوەی خێزانەکەیدا داپۆشراون، دەڵێت: "چیای شنگال چوار ساڵ لەمەوبەر من و زۆرێک لە ئێزدییەکانی دیکەی ڕزگار کرد".
لەناو کۆشکێکی ڕێک و پێکی کۆشکی تارپۆلین لەسەر فەلاتێکی شاخاوی لەم گۆشە دوورەدەستەی عێراقدا دانیشتووە.
لە پەنجەرەیەکی پلاستیکی پەڕەوە، دەتوانین لێوارە قاوەییە بەردینەکانی شەنگال ببینین کە بە دارستانی سەوزی چەقەڵەوە پەڵە پەڵەیان لەسەرە.
هادە شینگالی، پیاوێکی ئێزیدییە
سەردێڕی وێنەکە،
دوای چوار ساڵ لە لەشکرکێشی داعش، هێشتا هادە و بنەماڵەکەی و چەندین کەسی دیکە لە بناری چیای شنگال دەژین
بنەماڵەی هادە لە ساڵی ٢٠١٤ لە گوندەکەیان هەڵهاتن بۆ ئەوەی پەنا بۆ ئێرە ببەن، لەگەڵ دەیان هەزار ئێزیدی دیکە کە ترسیان لە گیانی خۆیان هەبوو، کاتێک چەکدارانی گرووپی دەوڵەتی ئیسلامی (داعش) بە دڕندەیییەکی شۆککەرەوە بەسەر بەشە بەرفراوانەکانی عێراق و سووریای دراوسێدا ڕۆیشتن.

دوای چوار ساڵ، بنەماڵەی هادە و چەندین کەسی دیکە، هێشتا لەم لێوارانەدا دەژین، هەرچەندە ئەو گرووپە توندڕەو چیتر کۆنترۆڵی ئەم ناوچەیەیان نییە.
ئەوان ترسیان هەیە داعش بگەڕێتەوە.
ئەو پێم دەڵێت: "ئێمە متمانەمان بە دراوسێکانمان نییە" کاتێک چای دارچینی تەقلیدی دەخۆینەوە و نموونەی هەنجیری تازە دەخۆین. ئاماژەی بەوەشکردووە، "کاتێک داعش هاتە گوندەکەمان هیچیان لەبارەی ئێزدییەکانەوە نەدەزانی، دراوسێ موسڵمانەکانمان پێیان وتوون 'ئێزدییەکان باوەڕیان بە خودا نییە، کە ئێمە موسڵمان نین'".

بە تاڵییەوە بیری دێنێتەوە: "داعش پیاوەکانی کوشت، و ژنانی فرۆشت بە کۆیلایەتی لە بازاڕەکانی عێراق و سوریادا".
کەروێشکێک بێدەنگی درەنگانی پاشنیوەڕۆ کون دەکات، مۆلیدەیەکی کۆن بۆ دابینکردنی کارەبا دەچێتە کردارەوە - کە زۆر دوورە لەو ماڵانەی کە بە شانازییەوە لە گوندەکەیان دروستیان کردبوو.
ئایندەی ئێزدییەکان لە عێراق
ئێزدییەکان کێن؟
لە ساڵی ٢٠١٤دا وێنەی دڵشکێنی ئێزدییەکان کە لەسەر ئەم مەسیفە قەدەغەیە خەبات دەکەن بۆ مانەوە، جیهانیان لە دۆخی نائومێدی خۆیان ئاگادار کردەوە.
یارمەتیدەر بوو بۆ پاڵنانی ئەمریکا بۆ بەشداریکردن لە هەڵمەتی سەربازی دژی دەسەڵاتی توندڕەوی داعش. هەلیکۆپتەرەکانی رۆژئاوا خواردن و ئاویان خستە سەر چیای شنگال لەکاتێکدا ئەو هەواڵە مەترسیدارانە بڵاودەکەنەوە کە ئێزدییەکان بەهۆی وشکبوونەوە و برسێتیەوە دەمرن.
دیوارێکی تێکچوو لە شەنگال
سەرچاوەی وێنە، GETTY IMAGES
سەردێڕی وێنەکە،
لە 3ی ئابی 2014 چەكدارانی گروپی داعش بە توندوتیژییەكی زۆر ناوچەكەیان گرتەوە
ئەو جلە چەقەڵانەی کە لە ترس و دڵەڕاوکێدا لەلایەن ئەو کەسانەی لە هەڵاتن فڕێ دەدرێن، هێشتا بناری شاخەکە دەڕژێنن - یادگاری ساردکەرەوەی ڕابردوویەکی پڕ لە ئازار.
ئێستا ئێزدییەکان هەست دەکەن لە لایەن جیهانەوە وازیان لێ هێنراوە.
شارۆچکەی سەرەکی شەنگال کە لە دامێنی شاخەکەدایە، تا ئێستاش لە وێرانەیەکی تەواودا کەوتووە. بۆمب و تەڵەی بووبی کە لەلایەن داعشەوە دانراون، هێشتا لەناو داروپەردووەکاندا بڵاوبوونەتەوە.
یەک بەروار - ٣ی ئابی ٢٠١٤ - لەسەر هەندێک دیوار نووسراوە کە هێشتا وەستاون.
بۆ گەلێک کە هەست بە لەبیرچوون دەکات، مەحاڵە هەموو ئەو شتانە لەبیر بکەن کە بەسەریان هاتووە لەو کاتەوەی داعش شکاوە بە ژیانیاندا.
بەهار داود و سێ منداڵەکەی
سەردێڕی وێنەکە،
بەهار - کە لێرە لەگەڵ منداڵەکانیدا دەبینرێت - هێشتا فلاشباکی هەیە و هەندێک جار ڕۆژانە ٣٠ جار بێهۆش دەبێت
بەهار داوود بە دەنگێکی بێدەنگ و یەک ڕەنگ ڕوونی دەکاتەوە: "هێشتا فلاشباکم هەیە و هەندێک جار ڕۆژانە ٣٠ جار بێهۆش دەبم"، کاتێک سێ منداڵە بچووکەکەی لە تەنیشتی کۆدەبنەوە. دوای ماوەیەکی کەم، دەکەوێتە سەر زەوی.
بەهار وەک نزیکەی ٧ هەزار ژنی دیکەی ئێزیدی، لەلایەن چەکدارانی داعشەوە کۆیلە کرا و دڕندانە کرا - و تا ئێستاش پێدەچێت نزیکەی ٣ هەزار ژن و منداڵ لەلایەن داعشەوە کۆیلە بن.
منداڵەکانی ئەو شوێنەواری لێدانێکی توندوتیژ پیشان دەدەن کە بەسەریاندا دراوە.
ئەو دەڵێت "ئەم منداڵە هەندێک جار بۆ ماوەی دوو کاتژمێر دەگری و داوای باوک و براکەی دەکات" لەکاتێکدا کچەکەی بە ناوی رەمزیا قۆڵە بچووکەکانی لە ملی دایکی دەپێچێتەوە بۆ ئەوەی هێندەی تر لە نزیکەوە بیگرێت.
"ماوەی دوو ساڵە هیچمان لێیان نەبیستووە".

کەپشنی میدیا،
ئەشواق، هەرزەکارێکی ئێزیدییە و لەلایەن دەوڵەتی ئیسلامییەوە دەفرۆشرێت، ڕووبەڕووی دەستگیرکراوەکەی پێشووی بووەوە
'لە شەقامێکی ئەڵمانیدا چاوم بە دەستگیرکەری داعشەکەم ناسی'
بەهۆی ئەوەی هیچ پیاوێک لەم کۆمەڵگایە نەریتییەدا دابین نەکات، ئەو دایکە تەمەن ٣٣ ساڵە و منداڵەکانی پەنایان بۆ هەتیوخانەیەک هێنا کە لەلایەن بنەماڵەیەکی ئێزیدی ناوخۆییەوە دامەزرابوو، بە هەندێک هاوکاری لەلایەن دەزگایەکی فریاگوزاری ئەڵمانیەوە.
ئێستا بە سەدان هەزار ئێزدی لە کەمپی ئاوارەبووندا دەژین کە لە سەرانسەری ناوچەی باکووری کوردستانی عێراقدا بڵاوبوونەتەوە.
چادر و کۆنتێنەرەکان لە ڕێڕەوی درێژ و ڕێک و پێکدا دادەنیشن، لە لای ئەوان دارە تازە چێنراوەکان و حەوشەی بچووک - هەوڵەکانی گەلێکی سەربەرز بۆ هەوڵدان بۆ کەمکردنەوەی سەختییەکانیان.
کریس فێڵپس لە ڕێکخراوی خێرخوازی بەریتانی وار چایلد کە یەکێکە لەو کەمترین ڕێکخراوە ناحکومییە نێودەوڵەتیانەی کە هێشتا لە کەمپەکانی ئێزیدییەکان کاردەکەن، دەڵێت: "ئێزدییەکان هەست دەکەن لەلایەن دراوسێکانیانەوە خیانەتیان لێکراوە، لەلایەن حکومەتەکەیانەوە لەبیرکراون، دابینکردنی یارمەتییەکان لە کەمبوونەوەدایە".
خاتوو فێڵپس تێبینی دەکات: "بەڕاستی سەرنجڕاکێشە بینینی ئەو زیادبوون و دابەزینی سەرنجەی کە ئێزدییەکان وەریانگرتووە."
هەروەها ناکۆکییەکانی نێوان ئیدارەی کوردی لە باکووری عێراق و حکوومەتی ناوەندی لە بەغدا، هەوڵەکانی فریاگوزاری و ڕێکخستنە ئەمنییەکانی لە ناوچەیەکدا ئاڵۆز کردووە کە کورد و عەرەبی تێدایە.
"خەونی تۆ چیە?" داوا لە مامۆستایەکی ئێزیدی دەکەم کە یاری لەگەڵ منداڵان دەکات لە یەکێک لەو چەند فەزایەدا یارمەتیدەر بێت لە ئاوارەکردنی یادەوەرییە ئازاربەخشەکان بە ساتەوەختی ئەرێنی.
ئەو بەبێ وەستان لە وەڵامدا دەڵێت: "پێویستمان بە دەزگای فریاگوزاری زیاترە بۆ ئەوەی بێنە ئێرە و یارمەتیمان بدەن". "ئەگەر نەیەنە ئێرە، جیهان پێویستی بە یارمەتیدانی هەموومانە بۆ ئەوەی بڕۆن".
'ئێمە زیانمان بە کەس نەگەیاند'
ئەم باوەڕە دێرینە کە یەکێکە لە کۆنترین ئایینە یەکتاپەرستەکانی جیهان، بە جیاوازی ژیان لە کۆمەڵگەیەکی توند و تۆڵدا بۆ چەندین سەدە ماوەتەوە. لە سەرانسەری جیهاندا کەمتر لە ملیۆنێک ئێزدی هەن و زۆربەیان لەم دڵی عێراقیدان.
ئێستا چارەنووسیان بە شێوەیەکی دانەبڕاو بە جیهانی فراوانترەوە بەستراوەتەوە.
ئێزدییەکان باس لە ڕزگاربوون لە ٧٤ جینۆساید دەکەن بە درێژایی مێژووی ئازاربەخشیان هەڵمەتە ترسناکەکەی داعش بۆ بنبڕکردنی باوەڕ و کولتوورەکەیان، کە لەلایەن نەتەوە یەکگرتووەکانەوە بە جینۆساید ناسێنراوە، ڕەنگە دڕندانەترین گورزی لێدابێت.
ئێزدییەکان لە پەرستگایەکدا عیبادەت دەکەن
سەردێڕی وێنەکە،
سەرکردەکانی ئێزدی داوای هاوکاری و پاراستنی نێودەوڵەتییان کردووە
لە یەکێک لە گەورەترین پەرستگا ئێزیدییەکان، کە لە تووڕەیی داعش ڕزگاری بوو، قەشە بانگەوازی لیستێکی درێژی وڵاتانی ڕۆژئاوا دەکات بە ناوەوە کاتێک چاوی بە کۆمەڵێک ڕۆژنامەنووسی دەگمەنی بیانی دەکەوێت.
شێخ ئیسماعیل بەحری بە دەنگی بەرز دەنگ دەداتەوە کاتێک نوێژخوێنان ستوونێک لە مۆمی چرپاندن لە پیرۆزگای ناوەوەی پەرستگاکەدا دەورە دەدەن.
"ئێمە زیانمان بە کەس نەگەیاندووە، تەنها یارمەتی و پاراستنە".
دۆخی نالەباری ئێزدییەکان وایکردووە هەندێک وڵات لەوان ئوسترالیا، کەنەدا و ئەڵمانیا پەنا پێشکەش بە ژمارەیەکی سنووردار لە قوربانیانی ئێزدی بکەن، بە تایبەتی گرنگی بەو ژنانەی کە بە شێوەیەکی دڕندانە لەلایەن داعشەوە کۆیلە کراون.
'ئەوان تەنها ڕیشیان تاشی خۆیان

PUKmedia وەرگێڕان لە ئینگلیزی وە سابیری سەندیکا