ئه‌مڕۆ له‌ مێژوودا

رووداوه‌كان:
629: ده‌سپێكی شه‌ڕی یه‌كه‌می ئیسلام له‌ سه‌رده‌می پێغه‌مبه‌ر (د.خ) له‌گه‌ڵ زانای مه‌سیحی و نوێنه‌ری ئیمپراتۆری بێزه‌نتی.
1789: ده‌ستوری ئه‌مریكی چووه‌ بواری جێبه‌جێكردنه‌وه‌، كه‌ داده‌نرێت به‌ كۆنترین ده‌ستوور له‌ جیهاندا كه‌ هێشتا كاری پێده‌كرێت.
1878: ده‌وڵه‌تی عوسمانی وازی له‌ به‌رێوه‌بردنی دوورگه‌ی قوبرس هێنا له‌ به‌رژه‌وه‌ندی به‌ریتانیا.
1881: رابه‌ر و پێشه‌وای كورد (شێخ عوبه‌یدوڵای نه‌هری) له‌ ئه‌سته‌مبوڵ زیندانیكرا له‌ لایه‌ن ده‌سه‌ڵاتی ئیمپراتۆریه‌تی عوسمانی.
1896: بۆ یه‌كه‌م جار له‌ مێژووی وه‌رزشی هه‌مه‌جۆر پێشبڕكێی یاریه‌كانی جیهانی (ئۆڵۆمپیات) له‌ ئه‌سینای پایته‌ختی یۆنان ئه‌نجامدرا هه‌تا 15/7ی هه‌مان ساڵ به‌ به‌شداری 14 وڵات و 241 یاریزان و به‌ 24 یاری هه‌مه‌جۆر له‌ نێو وڵاتانی جیهاندا.
1904:  به‌یعه‌تدانی ئیمام یه‌حیا، ئیمامی شه‌ست و پێنجه‌می ئیمامه‌تی یه‌مه‌ن، و هاتنی عه‌بدوڵا پاشا بۆ یه‌مه‌ن به‌ والی ئه‌وێ له‌ ده‌وڵه‌تی عوسمانیه‌وه‌.
1920: دامه‌زراندی كۆماری گیلاف له‌ ئه‌نجامی سه‌ركه‌وتنی جه‌نگه‌ڵییه‌كان به‌ڵام دوای ساڵێك له‌ناوبرا و سه‌رۆكه‌كه‌ی (میرزا كوچك خان) كوژرا له‌ شاخی تاڵش له‌ باكووری كوردستان له‌ لایه‌ن توركیاوه‌.
1921: دامه‌زراندنی حكومه‌تی نوێی ئێران به‌ سه‌رۆكایه‌تی (ئه‌حمه‌د فه‌واتح) له‌ سه‌ر ره‌زامه‌ندی به‌ریتانیا.
1926: مۆركردنی په‌یمانی نێوان توركیا و عێراق و به‌ریتانیا به‌ ئامۆژگاری به‌ریتانیا دژی كورد و بزووتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی كوردی كه‌ له‌ 16 بڕگه‌ له‌مه‌ڕ سنوور و كۆنترۆڵكردنی كورده‌كان پێكهاتبوو.
1944: هێزه‌كانی هاوپه‌یمانان رۆشتنه‌ رۆما و گه‌شته‌ فلۆره‌نسه‌ له‌ كۆتایه‌كانی جه‌نگی دووه‌می جیهانی.
1954: هه‌ڵبژارده‌ی تۆپی پێی ئه‌ڵمانیا به‌ 3-2 له‌ سویسرای برده‌وه‌ و بۆ یه‌كه‌م جار جامی جیهانی به‌ده‌ستهێنا.
1958: سه‌ره‌ك وه‌زیرانی فه‌ره‌نسه‌ شارل دیگۆل گه‌شته‌ جه‌زائیر له‌ هه‌وڵدانیدا بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی جه‌زائیر دوای ئه‌وه‌ی كه‌ شۆڕشی جه‌زائیر بۆ داواكردنی سه‌ربه‌خۆیی گۆڕا بۆ خوێن رشتنێكی زۆری هه‌ردوو لایه‌نی فه‌ره‌نسی و جه‌زائیری.
1982: تیرۆركردنی سكرتێری یه‌كه‌می باڵیۆزخانه‌ی كویتی له‌ هیند (مسته‌فا محه‌مه‌د مه‌رزوق) و ریكخراوی (ئه‌بو نیزال) كاره‌كه‌ی له‌ ئه‌ستۆ گرت.
1982: ئیسرائیل باشووری لوبنانی بۆردومان كرد پێش یه‌ك رۆژ له‌ داگیركردنی ئیسرائیل بۆ سه‌ر زه‌وی لوبنانی.
1989: هێزه‌كانی ئاسایشی شینی په‌لاماری خۆپیشانده‌رانیاندا له‌ گۆڕه‌پانی تیانانمن، و كرده‌كه‌ش راسته‌وخۆ له‌ ته‌له‌فزیۆنه‌وه‌ نمایشكرا.
1989: یه‌كه‌م فڕۆكه‌ی میسری گه‌شته‌ ته‌رابلس دوای په‌یوه‌ندی به‌ستنه‌وه‌ی نێوان میسر و لیبیا.
1992: یه‌كه‌مین كۆبوونه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نی نشیتمانی كوردستان و دامه‌زراندنی كابینه‌ی وه‌زیران كه‌ له‌ 15 وه‌زاره‌ت پێكهاتبوو.
1997: كه‌وتنه‌ خواره‌وه‌ی هه‌لیكۆپته‌رێكی سه‌ربازی توركیا له‌ (زاب) به‌(13) سه‌رنشینه‌وه‌ كه‌ زۆربه‌یان ئه‌فسه‌ری گه‌وره‌ بوون.
2002: روخانی به‌نداوی زه‌یزون له‌ سوریا بووه‌ هۆی خنكانی 22 كه‌س و نوقم بوونی 21 هیكتار زه‌وی و خنكانی 12 هه‌زار ماڵات.
2004: ده‌ستگیركردنی عومه‌ر بازیانی یه‌كێك له‌ یاریده‌ده‌رانی ئه‌بو مه‌سعه‌بی زه‌رقاوی له‌ عێراق.
2008: به‌هۆی هه‌ڕه‌شه‌ی تیرۆر سه‌دان كوردی شه‌به‌ك ماڵی خۆیان جێده‌هێڵن.
2008: له‌ رۆما له‌ باره‌گای رێكخراوی فاو به‌ به‌شداری سه‌ركرده‌ی زیاتر له‌ 40 وڵات كۆنگره‌ی نێوده‌وڵه‌تی سه‌باره‌ت به‌ به‌رزبوونه‌وه‌ی نرخی خۆراك و كه‌لوپه‌ل به‌سترا.
2009: سه‌رۆكی ئه‌مریكی باراك ئۆباما سه‌ردانی میسری كرد بۆ یه‌كه‌مین جار و له‌ وتاره‌كه‌یدا كه‌ ئاراسته‌ی جیهانی ئیسلامی كرد له‌ زانكۆی ئه‌زهه‌ر داوای كرد كه‌ پێكه‌وه‌ ده‌توانن به‌ره‌و رووی توندره‌وی ببنه‌وه‌ له‌ جیهاندا و ئاشتی به‌رقه‌رار ببێت له‌ خۆرهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست.
2012: ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان رایگه‌یاند كه‌ به‌رپرسی دووه‌می رێكرخاوی قاعیده‌ ئه‌بو یه‌حیای لیبی كوژراوه‌.

له‌دایكبوون:
1694: فره‌نسوا كینای، ئایبوریناسی فه‌ره‌نسی.
1738: مه‌لیك جۆرجی سێهه‌م، مه‌لیكی شانشینی یه‌كگرتوو.
1866: مینا سیلانبا، ژنه‌ سیاسه‌تمه‌داری فنله‌ندی.
1867: كارل گۆستاڤ ئیمیل مانرهایم، سه‌رۆكی فنله‌نده‌.
1877: هاینریش فیلاند، زانای كیمیای ئه‌ڵمانی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی كیمیای ساڵی 1927ز.
1879: ئه‌سه‌د رۆسته‌م، ئه‌دیبی میسری.
1894: مه‌حمود ته‌یمور، ئه‌دیبی میسری.
1899: لۆركا، شاعیری به‌ناوبانگی ئیسپانی .
1916: رۆبه‌رت فروشگوت، زانای كیمیای زینده‌یی ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1998ز.
1929: كارولوس بابولیاس، سه‌رۆكی یۆنان.
1946: مه‌حمود عه‌بدولعه‌زیز، ئه‌كته‌ری میسری.
1952: برونیسواف كوموروفسكی، سیاسه‌تمه‌داری پۆڵه‌ندی.
1952: لویس مورینو ئوكامبو، داواكاری گشتی دادگای تاوانی نێوده‌وڵه‌تی.
1974: میشال موعه‌وه‌ز، سیاسه‌تمه‌دار و یاساناسی لوبنانی.
1975: به‌سمه‌ ئه‌حمه‌د، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1975: ئه‌نجیلینا جولی، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1977: ئه‌لیكس مانینگر، یاریزانی تۆپی پێی نه‌مساوی.
1979: ئیهاب فه‌همی، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1979: مجبل عجب، یاریزانی تۆپی پێی كوێـتی.
1979: ناوهیرو تاكاهارا، یاریزانی تۆپی پێی یابانی.
1981: جوركاس سیتاریدیس، یاریزانی تۆپی پێی یۆنانی.
1983: ئیمانویل ئیبوی، یاریزانی تۆپی پی ئیفواری.
1983: كوفی ندری رومالیك، یاریزانی تۆپی پیآ ئیفواری.
1985: لوكاس بودولسكی، یاریزانی تۆپی پێی ئه‌ڵمانی.

وه‌فات:
1039: كونرادی دووه‌م، ئیمپراتۆری ئیمپراتۆریه‌تی رۆمانیای پیرۆز.
1798: جاكومو كازانوفا، نوسه‌ری ئیتاڵی.
1830: ئه‌نتۆنیۆ خۆزه‌یه‌ دی سوكریه‌، سه‌رۆكی بۆلیڤیا.
1876: عه‌بدولعه‌زیزی یه‌كه‌م، خه‌لیفه‌ی موسڵمانان و سوڵتانی ئیمپراتۆریه‌تی عوسمانی.
1904: مه‌نسور محه‌مه‌د بن یه‌حیا حه‌میده‌دین، ئیمامی یه‌مه‌ن.
1931: شا حسێن عه‌لی محه‌مه‌د عبدالمعین، له‌عومان، له‌ ئه‌سته‌مبوڵ ساڵی 1853ز له‌دایكبووه‌.
1941: فیلهلمی دووه‌م، قه‌یسه‌ری ئه‌ڵمانیا.
1942: رینهارد هایدریش، سه‌ركرده‌ی ئاسایشی ئه‌ڵمانیای نازی.
1971: جۆرج لوكاش، فه‌یله‌سوفی هه‌نگاری.
1982: مسته‌فا محه‌مه‌د مه‌رزوق، سكرتێری یه‌كه‌می باڵیۆزخانه‌ی كویتی له‌ هیند.
1985: خه‌لیل ره‌سول مسته‌فا ناسراو به‌ موخلیس له‌ هه‌ولێر، ساڵی 1910 له‌ گوندی شۆڕه‌زه‌رتكه‌ی كه‌ندیناوه‌ له‌دایكبووه‌.
1989: ئایه‌توڵا خومه‌ینی، رابه‌ری رۆحی شیعه‌ی ئێران.
1989: فوزی المجادی، تێكۆشه‌ری كوێتی و ئه‌ندامی به‌ره‌ی دیموكراتی رزگاریخوازی فه‌له‌ستین.
2001: دیبندار بیكرام، وه‌لی عه‌هدی شانشینی نیپاڵ.
2011: دیمی منت ئابا، ژنه‌ گۆرانیبێژی مۆریتانی.
2012: ئیدوارد خیل، گۆرانیبێژی روسی.
2012: ئه‌بو یه‌حیای لیبی، به‌رپرسی دووه‌می رێكخراوی قاعیده‌.

جه‌ژن وبۆنه‌كان:
رۆژی جیهانی منداڵانی قوربانیانی ده‌سترێژیه‌كان.
رۆژی نیشتمانی له‌ تونجا.
PUKmedia حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یی