riklam

ئەمڕۆ لە مێژوودا

جیهان 08:19 AM - 2022-06-01

یۆنیۆ مانگی شەشەمی ساڵە لە ساڵنامەی گریگۆری و یەكێكە لەو مانگانەی كە 30 رۆژە، و لە عێراق و وڵاتی شام پێی دەوترێت (حوزەیران)، وە هەندێ جاریش لە میسر پێی دەوترێت (یونیە)، و مانگی یۆنیۆ لە تونس و جەزائیریش پێی دەوترێت (جوان).
یۆنیۆ لە زانستی ئەستیرەناسیدا دەستپێدەكات كاتێك كە خۆر لە بورجی (جەوزا)دایە و لە بورجی (سەرەتان) كۆتایی دێت، و لە رووی گردونناسیشەوە ئەو كاتە دەستپێدەكات كە خۆر لە بورجی (گا) دەستپێدەكات و لە بورجی (جەوزا) كۆتایی دێت.
و بەناوی خوداوەندی رۆمانیەوە (جونو) ناونراوە، ژنی (جۆبیتێر)، و لە ساڵنامەی یابانیشدا پێی دەوترێت مینازكی (水無月) و لە زمانی فنلەندیشدا پێی دەوترێت مانگی (كیساكو)، كە بە واتای مانگی هاوین دێت.

رووداوەكان یۆنیۆ
- یەكەم  دووشەممەی یۆنیۆ یەكێكە لە جەژنە فەڕمیەكان لە كۆماری ئیرلەندە، و لە ساڵنامەی ئیرلەندە پێی دەوترێ مانگی مایسیام Meitheamh.
- لە سوید ئاهەنگ دەگێڕن بە ناوەڕاستی هاوین لە هەینی سێهەمی مانگی یۆنیۆ.
- لە بەلجیكا ئاهەنگ دەگێڕن بە جەژنی باوك لە دوومین یەكشەممەی یۆنیۆ و لە وڵاتانی ویلایەتە یەكگرتووەكان و شانشینی یەكگرتوو و هۆڵەندە و ئیرلەندە و كەنەدە لە سێهەمین یەكشەممەی یۆنیۆ ئاهەنگ دەگێڕن.
- لە ناوچەی (كیبك) ئاهەنگ دەگێڕن بە جەژنی (سان جین بابتیستی) لە 24 یۆنیۆ كە لە جەژنە گرنگەكانە.
- وە لە (ویسكۆنسین) ئاهەنگ دەگێڕن بە (كارگەی شیرەمەنی)ەوە لە مانگی یۆنیۆ بۆ باشترین كارگەی شیرەمەنی لە رووی باشی و پێشكەوتوویی بەرهەمەكانیەوە.
گوڵی مایۆ جۆرە گوڵێكە...
بەردی مایۆ بریتیە لە مرواری، ئەلیكسندرایت.
یۆنیۆ مانگی گژوگیا و گوڵە، بە شێوەیەك دیمەنە جوانەكان بەرچاودەكەون، و بۆنە خۆشەكان بڵاودەبنەوە.


رووداوەكان:
636: موسڵمانەكان بە سەركردایەتی ئەبو عوبەیدەی كوڕی جەراح شاری (حمێ)یان فەتحكرد، دوای ئەوەی ئابلوقەیەكی توندیان خستەسەر و شارەكە ناچاربوو ئاشتەوایی بكات و موسڵمانانیش نوسراوێكیان بۆ خەڵكی شارەكە نوسی كە سەر و ماڵیان پارێزراو دەبێت.
987: هەڵبژاردنی (ئۆگۆ كابیە) بە مەلیكی فەرەنسە.
1671: عوسمانیەكان جەنگیان راگەیاند دژ بە پۆڵەندە.
1812: سەرۆكی ئەمریكی جیمس مادیسۆن، داوای لە كۆنگرس كرد كە جەنگ رابگەیەنێت دژ بە شانشینی یەكگرتوو و ئەوەش لەو جەنگەدا كە ناسرابوو بە جەنگی ساڵی 1812ز.
1820: والی بەغداد داود پاشا ( حەسەن بەگ)ی برا بچوكی میری بابانی دایەوە دەست میر.
1904: پێشبڕكێی یاریەكانی پاڵەوانیەتی جامی جیهانی ئۆڵۆمپیات لە ئەمریكا تا 23/11 ی هەمان ساڵ بەردەوام بوو.
1916: هێزەكانی سوپای روسیای قەیسەری پەلاماری خانەقینیاندا و داگیریانكرد بەهاوكاری هێزەكانی بەریتانیا بەهۆی بەپیتی ناوچەكە لە چاوگەكانی نەوت.
1920: (ئەدۆلفۆ دی لا ویرتا) بوو بە سەرۆكی مەكسیك.
1938: دەرچوونی یەكەمین گۆڤاری وێنەداری (سۆپرمان).
1946: سەركردەی ناوداری كورد (بابا عەلی شێخ مەحمود) پۆستی وەزارەتی ئابووری عێراقی گرتە دەست.
1947: بڵاوكردنەوەی یەكەم ژمارەی رۆژنامەی (كوردستان) لە مەهاباد پاش رووخانی كۆماری كوردستان لە لایەن رژێمی ئێران بە پشتگیری ئەمریكا و بەریتانیا.
1949: دەستهەڵگرتنی ئیتالیەكان لە لیبیا و مەلیك محەمەد ئیدریسی سنەوسی سەربەخۆیی (دەولەتی برقە)ی راگەیاند.
1952: جاڕدانی مافی منداڵان و رۆژی رێزگرتنی و بەخێوكردنیان راگەیەنرا لە هەموو بوارە جیاجیاكانی پەرەپێدان و گەشەپێكردن و پەروەردەكردنیان لە جیهاندا.
1955: سەربەخۆیی تونس.
1958: كەنەدە پەخشێكی تەلەفزیۆنی دەستپێكرد كە  هەموو خاكی كەنەدەی گرتەوە.
1959: دەرچوونی دەستوری تونسی.
1970: دەرچوونی یەكەم ژمارەی گۆڤاری (رۆژی كورد).
1972: بڵاوكردنەوەی یەكەم ژمارەی رۆژنامەی (نوسەری نوێ) لە لایەن یەكیەتی نوسەرانی كورد لە باشووری كوردستان.
1972: خۆماڵیكردنی نەوتی عێراق.
1973: سەرەك وەزیرانی یۆنانی (جیۆرجیۆس بابودوبولوس) سیستەمی پاشایەتی هەڵوەشاندەوە، و ئەو هەڵوەشانەوەیەش لە راپرسی 1974ز ئەنجامدرا.
1975: دامەزراندنی یەكیەتی نیشتمانی كوردستان بە سەرۆكایەتی (مام جەلال تاڵەبانی) لە باشووری كوردستان، و هەڵگیرسانی شۆڕشی نوێی گەلی كوردستان.
1980: وێستگەی هەواڵی جیهانی (سی ئێن ئێن) دەستی بە كارەكانی كرد.
1987: تیرۆركردنی سەرەك وەزیرانی لوبنانی رەشید كرامی بە تەقینەوەی هەلیكۆبتەرەكەی.
1992: كۆچی دوایی خاتوو (رەوشەن بەدرخان) لە تەمەنی 83 ساڵیدا لە ماڵی خۆیان لە (بایناس)ی وڵاتی سوریا لەسەر دەریای سپی ناوەڕاست و لە سەر دوای خۆی تەرمەكەی برایەوە دیمەشق و لە گۆڕستانی مەولانا خالیدی نەقشبەندی لە گەڕەكی كوردان نێژرا.
1993:  تیرۆر كردنی پەرلەمانتار (فرەنسیس یوسف شابۆ)  لە دهۆك (یەكەم شەهیدی پەرلەمانی كوردستان)، ساڵی  1951ز لەدایك بووە.
1993:  كردنەوەی ئیزگەی ((دەنگی گەرمیان)) .
1995: مام جەلال و كاك مەسعود لەنامەیەكدا بۆسەرۆكی ئەمریكا جۆرج بۆش ,نیگەرانیان
سەبارەت بەناهەقییەكان بەرامبەر خەڵكی كوردستانی عێراق نیشاندا و چەندین داواكاری
ڕەوایان خستە ڕوو .
1995:  ی.ن.ك پڕۆژەیەكی ئاشتی پێكهاتوو لەپێنج قۆناغی بۆئاشتی لە كوردستانی عێراقدا خستە ڕوو .
1996: بەستنی یەكەم كۆنگرەی رێكخراوی ( وەقفی چاند و لێكۆڵینەوەی كوردی) لە ئەستەمبوڵ بە هەڵبژاردنی دەستەی نوێی رێكخراوەكە و دەستبەكاربوون لە پێناو خزمەتكردن.
1998: دامەزراندنی بانكی ناوەندی ئەوروپا لە لایەن یەكیەتی ئەوروپا و بارەگای سەرەكی لە (فرانكفۆرت)ی ئەڵمانیایە.
2001: تیاچوونی مەلیكی نیپاڵی (بیرندار) و ژنەكەی و منداڵەكانی و براو خوشكەكانی كە لەسەر تەختی دەسەڵات بوون دوای ئەوەی كوڕكەی وەلی عەهد ئەمیر (دیبندار بیكرام) تەقەی لێكردن، و براكەی (جیانندرا) حوكمی گرتە دەست.
2002: تا 2/ 6 بەستنی یەكەمین كۆنگرەی فەیلیەكان لە شاری (دۆسڵدۆرف)ی ئەڵمانیا.
2004: غازی یاوەر بوو بە سەرۆكی عێراق بۆ ماوەی ئینتیقالی و بەو شێوەیە بوو بە یەكەمین سەركۆماری عێراق دوای رووخانی سەدام حسێن لە ساڵی 2003ز دوای داگیركردنی ئەمریكا بۆ عێراق.
2005: لە دوای 5 مانگ لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە هەرێمی كوردستان كۆبوونەوەی خولی دووەمی پەرلەمان ئەنجامدرا بە ئامادەبوونی بەڕێزان مەسعود بارزانی و جەلال تاڵەبانی، و سەرۆكی كۆمەڵەی نیشتمانی عێراقی (حازم ئەلحەسەنی) و چەندین كەسایەتی دیكەی عێراقی و كورد و جیهانی بەشداریان تێداكرد.
2007: بۆ یەكەمین جار لە هەولێر چالاكیەكانی یەكەمین ڤیستیڤاڵی جیهانی منداڵانی كوردستان دەستیپێكرد.
2008: كەناڵی كوردسات دامەزرا.
2008: (كۆشنەر) سەردانی پەرلەمان و ئەنجومەنی وەزیرانی كرد و نوسینگەی نوێنەرایەتی فەرەنسەی لە هەولێر كردەوە.
2009: فڕۆكەی هێڵی ئاسمانی فەرەنسی گەشتی 447 لەسەر زەریای ئەتلەسی تێكشكا و ئەوەش دوای تێكچوونی ئاوو  هەوای سەخت لە میانی گەشتی لە (ریودی جانیرۆ) بۆ (پاریس).
2009: كۆمپانیای پیشەسازی ئۆتۆمبێلی ئەمریكی جەنەرال مۆتۆرز مایەپوچی خۆی راگەیاند.
2010: دادگای باڵای فیدراڵی عێراق ئەنجامی هەڵبژاردنە پەرلەمانیەكەی مانگی ئازاری پەسەندكرد.
2010: سوپای ئێران بە قوڵایی 5 كم هاتە ناو خاكی كوردستانەوە.
2010: سێهەمین كۆنگرەی یەكیەتی نیشتمانی كوردستان لە سلێمانی دەستیپێكرد، بە ئامادەبوونی مام جەلال و مەسعود بارزانی و نوری مالیكی.

لەدایكبوون:
1637: جاك ماركیت، دۆزەرەوەی فەرەنسی.
1796: سادی كارنو، زانای فیزیای فەرەنسی.
1917: ویلیام نولز، زانای كیمیای ئەمریكی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی كیمیای ساڵی 2001ز.
1926: مارلین مۆنرۆ، ژنە ئەكتەری ئەمریكی.
1926: ئەندی جریفیس، ئەكتەری ئەمریكی.
1929: جیمس بیلینگتۆن، مامۆستای ئەكادیمی ئەمریكی.
1930: محەمەد المنیع، ئەكتەری كوێتی.
1932: نەجیب سرور، شاعیری میسری.
1933: چارلز ویلسۆن، سیاسەتمەداری ئەمریكی.
1937: مورگان فریمان، ئەكتەری ئەمریكی.
1937: تروب، ژنە گۆرانیبێژی لوبنانی.
1945: شەمعون ئوحیون، سیاسەتمەداری ئیسرائیلی.
1946: براین كوكس، ئەكتەری ئوسكوتلەندی.
1953: شی جین بینگ، ئەمینداری گشتی حیزبی شیوعی چین.
1957: یاماشتا یاسوهیرو، یاریزانی جۆدۆی یابانی.
1958: عیزە لەبیب، ژنە ئەكتەری میسری.
1960: بشیر الغنیم، ئەكتەری سعودی.
1973: ئادەم گارسیا، ئەكتەری ئوستورالی.
1976: زید المولد، یاریزانی تۆپی پێی سعودی.
1977: سارە وین كولیز، ژنە ئەكتەری ئەمریكی.
1979: جوانا مەلاح، ژنە گۆرانیبێژی لوبنانی.
1983: یارا، ژنە گۆرانیبێژی لوبنانی.
1985: ماریو هیبولیتو، یاریزانی تۆپی پێی ئەنگۆلی.
1987: زولتان هارسانی، یاریزانی تۆپی پێی سلۆفاكی.

وەفات:
1868: جیمس بیوكانان، سەرۆكی پانزەهەمی ویلایەتە یەكگرتووەكان.
1925: سلیمان البستانی، ئەدیبی لوبنانی.
1926: شوكری فەزڵی، لە بەغداد.
1946: یون ئەنتۆنیسكۆ، سەرەك وەزیرانی رۆمانیا.
1949: خەلیل مەتران، شاعیری لوبنانی.
1968: هیلین كیلەر، ژنە ئەدیبی ئەمریكی.
1979: فرنەر فورسمان، پزیشكی ئەڵمانی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1956ز.
1982: عەبدوڵا جەوهەر.
1987: رەشید كرامی، سەرەك وەزیرانی لوبنانی.
1992: خاتوو (رەوشەن بەدرخان) كەسایەتی ناوداری كورد.
1992: ناجی سەبری ئاكەرەیی، لە هۆڵەندە.
2008: محەمەد رەزا حوسەینی شیرازی، مەرجەعی ئاینی شیعی.
2008: ئیف سان لوران، دیزاینەری جلوبەرگی فەرەنسی.
2010: عەبدوڵای كوڕی عەبدولرەحمانی غدیان، ئەندامی دەستەی گەورە زانایانی سعودیە.
2014: شێخ مونیرە غەزبان، چاودێری گشتی پێشووی ئیخوان موسلیمینی سوریا.

جەژن و بۆنەكان:
رۆژی منداڵێتی لە كۆریای باكوور.
رۆژی منداڵانی جیهانی.

PUKmedia حسێن هەڵەبجەیی

ئەمانەش ببینە

زۆرترین خوێنراو

هەواڵەکان دەنێرین بۆ مۆبایلەکانتان

ئەپڵیکەیشنی

app دابەزێنە

Play store app store app
The News In Your Pocket