MAM LI ŞAM

Elî Şemdîn

(5)
(Dergihê pêwendiyên derve)
Di destpêka (1958)‘de, vê navçeyê buyerên giring û karîger dîtibûn, ku guhertinên bingehî di rewşa siyasî ya giştî de bi xwere anîbûn, ewan guhertinan yekser bandora xwe dabûne ser pirsa kurdî li rojhilata navîn, nexasim li Îraq û li Sûriya, û diyartirîn guhertin jî ew bûn ku yekîtiya Sûriya û Misir bi rêberiya Cemal Ebdul Nasir hatibû ragihandin di (1958)’de, û kodeta Ebdul Kerîm Qasim jî li Îraqê rûdabû di (1958)’de, û nerîna wan herdû rêjîman ya pozetîv derbarê pirsa kurdî, evê yekê derfeteke zêrîn li pêşiya tevgera kurdî dabû vekirin ku qazncê jê bike, û hebûna Mam Celal li Şamê û pêwendiyên wî yên giring û berfireh ku di wê demê de avakiribûn, û bi dest xistina wî ji kilîla wan pêwendiyan re, lewma Mam Celal karî bû rolaeke dîrokî karîger û bandoreke bi hêz bilîze û wan pêwendian bixe di xizmeta berjewndiyên miletê kurd de, û pirsa wî ya netewî jî têxe bin ronhaiyê de.
Mam Celal hest bi vê derfeta dîrokî dikir, û bi kûrî têdigihişt çendî pêwîste kar were kirin ji bo wergirtina sûdê ji vê derfetê, û ji ber ku ew endamê mekteba siyasî ya partiya demoqrata kurdistanî bû, wî komîteya derva avakir, bi serokatiya xwe û endamîtiya hevalên xwe (Kemal Fû’ad, Ebdul Rehman Zebîhî, Hejar Mukiriyanî..), ku wê çaxê ew jî li Şam bûn, ew komît bi mebesta avakirin û rêkxistina pêwendiyên xwe li gel hemî aliyên siyasî ku li şam bûn, û di vî warî de Zebîhî roleke karîger lîstibû, û ew bûbû pişteke bi hêz ji Mam Celal re, çi ji bo peydakirina pêwendiyan li gel hikûmeta sûrî, yan jî li gel hikûmeta Misrî, û dîtina wan ji Sedîq Şenşel û Wefîq Samûra’î re (Herdû serkirdeyên partiya Istiqlal ya erbî bûn), ew jî derfetek bû ku bi riya wan Mam Celal û hevalên xwe karî bûn derbasî nav gorepana siyasî ya erebî bibin, û bi riyan wan Ebdul Hemîd Serac (Serokê dezgehê ewlekariya siyasî), û Ekrem Horanî (Serokê perlemana sûrî ya wê çaxê), û Mîşêl Efleq (Emîndarê giştî yê partiya be’is ya erebî iştîrakî), dîtin, her wiha wezîrê misrî (Kemal Rifet), jî dîtin ji bilî beşdariya Ebdul Rehman Zebîhî di kongirê Asiya û Ifrîqiya de li Qahîre sala (1957), û belavkirina wî ji belavokên kurdî re li nav kongir ku Rewşen Bedirxan amade û çapkiribûn li ser pirsa kurdî, û her li wî kongirî Zebîhî Enwer Sadat û berpirsên misrî yên bilind jî bînî bûn, û di encamê van dîtinan de karî bûn misriyan razî bikin ku beşê kurdî di radiyoya misrî de vekin û bexiş bikin.
  Bê goman beşdariya Mam Celal bi riya Şamê di Mehrecana xort û xwendevanên cîhnî de li Warso di sala (1955)‘de, dergehê asoyeke geş li pêşiya wî vekir, ku karîbû torek ji pêwendiyan ava bike, û bazinê xebata xwe berfirehtir bike ji bo danasîna pirsa miletê xwe bi raya giştî, û ew mehrecan bûbû gorepanek (meydanek), kesatiya xwe ya karêzmî li wê bi çalakî danîşandan û bala beşdaran kişande bal xweve, û bi serkeftî karîbû xwe wek nûnerê miletê kurd bide nîşandan, ku miletekî xwedî taybetmendiyê xwe ye, ev tevî nerazîbûna şandên çend partiyên komonîst yên erebî li (Sûrî, Îraq, Libnan..), û hevdîtin jî kirin li gel nûnerên hemî dewletên beşdar di wê mehrecanê  de, û hevdîtin li gel komelek nûnerên tevgerên rizgarîxwazên cîhanî kirin, di nav wan de nûnerê tevgera felestînî (Yasir Erefat), û di wê çaxê de Mam Cela komcivînek li Warso li darxist û nûnerên çend welatên mezin xwestin wê komvivînê mîna (Yekîtiya Soviyêta berê, Emerîka, Birîtaniya, Firensa, Yaban, Endinûsiya, Hind, Berazîl, Misir..), her wiha helbestvanê turkî yê pêşverû yê mezin (Nazim Hikmet), jî beşdar bû li wê semînerê, û Mam Celal ew gelekî bi rêz û hurmet pêşkêşî beşdaran kir, û jê xwest ku ew jî gotarekê pêşkêş bike, bi dil germî wî jî gotineke karîger xwend têde piştgîriya miletê kurd kir, û gotina wî dengekî bilind û bi bandor bi dûv xwe de hişt, û li gor ku Mam Celal di bîrhatinên xwede dibêje, ku Nazim Hikmet di gotina xwe de gotiye: (Ez ji kurdan hezdikim.. û mafê miletê kurd yê çarenivîsî mafekî siruştiye.. û pêwîste kurd mîna hemî milet û neteweyên dinê di vê cîhanê de bijîn, û mafê xwe bidest bixin.. ez birayên xwe yên kurd sipas dikim ku wan ez xwestim vê civatê, lê daxwaziyeke min li cem wan heye ku min bixwazin werim serdana welatê wan dema ku ala kurdistana azad hildin û bilind bikin, ji bo ez jî beşdarî bikim li gel wan di wê cejna wan de..), û li paş wî re şanda Yekîtiya Soviyêt û şanda Çînê û şandên dinê jî gotinên xwe xwendin û piştgîriya xwe ji miletê kurd re têde nîşandan, tevî ku hinan ji wan her bi navê kurdistan ne bihîstibûn jî, û di dawiya wê komcivînê de serokê şanda Çînê ber bi Mam Celal ve hat û jêre got: (Ez bi navê 120 meliyon xortê Çînî piştgîriya xebata miletê we ji bo azadî û serxwebûn û mafê çarenivîsî, dikim), û paşî ji wî xwest ku were serdana welatê wan bike.
Her wiha beşdariya Mam Celal di kongirê xort û xwendevanên cîhanî de jî li Mosko di sala (1957)’de, ew jî roleke mezin lîstibû di fireh kirina baznê pêwendiyên vê kesayetiya karêzmî de ya xort û çalak, û diyartirîn karê ku Mam Celal li Mosko cîbicî kiribû di wê serdanê de, ji bilî gihandina nameya xwe ya netewî wek nûnerê miletê kurd di wê mehrecana navdewletî de, û danasîna beşdaran bi pirsa xwe ya netewî, wî karî bû Mele Mustefa Berzanî jî bibîne li Mosko, û bi vî rengî Şam bûbû dergehê serekî ji Mam Celal re ku derbasî nav cîhana pêwendiyan bibe û bi şarezayî bi kilîla wan pêwendiyan bigire. 
21.1.2023