MAM LI ŞAM

Elî Şemdîn

(2)

Serdana Mam Celal bo (Şam), di havîna sala (1955)‘de, ya yekem bû ku, û ew jî bi mebesta çûna (Warso)‘bû, ji bo ku beşdariyê bike di (Kongirê xort û xwendekarên cîhanî)’de, ev kongir mîna dergehekî mîjoyî bû ji Mam Celal’re ew derbasî Cîhana derve kir, û asoyek jî li ber wî vekir ku ferehtirîn pêwendiyên (Navdewletî, û Erebî, û Kurdistanî), avabike.
Dema ku Mam Celal di Şamê‘re derbas bû û ber bi Warso’ve çû, her li Şam (Osman Sebrî, Ebdul Hemîd Derwîş, Hemza Niwêran), dîtin û bîroka damezrandina yekemîn partiya siyasî kurdî li sûriya bi wan re gengeşe kir, ji ber ku ta wê çaxê jî hina partiyeke weke vê partiyê li sûriya tunebû, û ew pêşniyara wî berhem da û di encam de (partiya demoqrata kurdî li sûriya), di (14/6/1957)‘de, bi fermî hate ragihandin, paş ku her yek ji (Nûredîn Zaza, Ceger Xwîn, Reşîd Hemo, Şewket Henan, Mihemed Elî Xoce, Xelîl Mihemed, Şêx Mihemed Îsa), derbasî nav partiyê bûn, û bûne endam di serkirdayetiyê’de.
Serdana Mam Celal ya diwem bo Şamê di sala (1957)‘de bû, ew jî ji bo çûna Mosko bû bi mebebesta beşdarîkirinê di kongireya xort û xwendekarên Cîhanî‘de bû, ku di vê serdandê‘de wî gelek astengiyên dijwar li ser sînor dîtin çaxê ku bi nehînî ji Îraqê derbasî sûriya bû, ji ber ku ne bi pasporta xwe ya fermî derbas bûbû, lewma ew li ser sînorê di navbera sûriya û îraqê de hatibû girtin, û ji wir hatibû veguhestin bo Qamişlo, û diwê rojê de jî ew ji wir ber bi Zîndana Hesekê ve birin, û Mam Celal ji wir pêwendiyê bi (Rewşen Bedir Xan)‘re dike, û bi hewildanên wê di wê şevê de wî azad dikin, û ew ji wir li ser pişta kemiyoneke barhilgir ya çewalên genim û ce, di Helebê‘re ber bi Şamê’ve diçe.
Di wê demê de birek ji kesayetiyên kurdistanî yên dinê li Şamê diman, Mam Cela jî li wir bûbû xala hevbeş ku ew kesayetî hemî li xwe komdikirin û di civandin, ew kesên ku di salên pênciyî de ji sedsala bîstan, roleke karîger û giring lîstine di pêşeroja tevgera kurdî de li sûriya, û rêgirtine li pêşiya pêla kosmopolîtiyê, û di encam de pirtûka Ebdul Rehman Zebîhî bi navê (Bersivdan li ser kosmopolîtiyê), ku di sala (1956)‘de, li Şamê hatiye çap kirin, ji ber ku kurdên sûrî bi piraniya xwe’ve piştgîriya partiya komonîsta sûrî di kirin û alîgirên wê partiyê bûn, wan kesayetiyan, û di pêşiya wan de Mam Celal, karkirin ji bo avakirina yekem rêxistina siyasî kurdî li sûriya, herwiha hewil jî didan ku pirsa kurdî bidin nasîn di nav komelgeha erebî de, û xebat kirin ji bo avakirina pêwendiyan di navbera kurd û ereban’de, û diyartirîn kesayetî di nav wan kesayetiyan de ku li Şamê diman çi bi sedema xwendinê yan koçberiyê yan jî bi sedema çûna welatên derve, ji ber ku di wê çaxê de sûriya ta astekî rêjeyî baş di rewşeke demoqratî’de di jiya, ev bûn: Mam Celal, Ebdul Rehman Qasimlo, Ebdul Rehman Zebîhî, Hejar Mukiriyanî, kemal Fû’ad, Fû’ad Me’isûm, Izedîn Mustefa Resûl, Ehmed Tewfîq.. ev ji bilî wan kesayetî û malbatên kurdî yên din ku paş hilweşandina şoreşa Şêx Se’îd Pîran di (1925)’de, ku ji ber zordariya rêjîma turkî reviyane û hatine li Şamê cîbicî bûne, mîna: Malbata Bedir Xan Beg, û Malbata Cemîl Paşa, û Malbata Haco, û Memdûh Selîm Beg, û Qedrî Can..
Û di dema ku Mam Celal li Şamê bû, wî herdû hevalên xwe (Ebdul Rehman Zebîhî, Kemal Fî’ad), dîtin, û hersê bi hevre li Şam dihatin jimartin wek desteya pêwendiyên derve ya partiya dîmoqratî kurdistanî, ku pêwendî bi hemî partî û aliyên siyasî re dikirin û ew li wir didîtin, û bi taybet yên erebî, û piştî ku her yek ji Sedîq Şenşil (serokê partiya serxwebûn ya îraqî, ew jî partiyeke erebî netewî bû), û Fayiq Samura’î (cîgirê wî bû), Mam Celal û hevalên xwe bi riya wan herdiwan karîbûn serokê perlemana sûrî yê wê çaxê (Ekrem Horanî), bi bînin, û serokê partiya be’is ya erebî sosiyalistî (Mîşêl Efleq), û serokê dezgihê istixbaratên siyasî (Ebdul Hemîd Serac)’jî dîtin.
 Û bi vî şêweyî Mam Celal dest pêkir pêwendî avakirin li gel misriyan bi riya Ebdul Rehman Zebîhî ku pêwendiyên wî yên xurt û bihêz hebûn li gel wan, ku karîbû pêwendiyan li gel efserê misrî yê herî nêzîk ji Cemal Ebdul Nasir’re, di wê çax de (Kemal Rif’et) çêbike û hevdîtinê li gel bike, û Zebîhî bi serkeftî karî bû misriyan razî bike bi vekirina dezgihê radiyo ya kurdî li Qahîre (1957- 1968), û ji kesên ku wê çaxê di wê dezgihê de kar dikirin (Dr. Fû’ad Me’isûm, Şêx Ednan Heqî..) bûn.
herwiha Zebîhî û bi hemahengî li gel Mam Celal di kongirê yekem yê miletên Asiya û Ifrîqiya, ku li Qahîre hatibû li darxistin di (1957)’de, amade bibe, û bi hemî karîbûna xwe hewil dabû wan bide razîkirin ji bo şandekî kurdî bi fermî beşdarî vê kongirê bibe lê mixabin hewildanên wî berhem nedan, û Zebîhî her li wê kongirê (Enwer Sadat), dît û hin kesên dîtir jî yên navdar li wir dîtîn, û komelek çalakiyên giring kirin ku pirsa kurd bi beşdaran dabû nasîn.
Her di wê demê de, Mam Celal bi alîkariya Rewşen Bedir Xan mafê penaberiya siyasî li sûriya werdigire, bi riya naskirina efserekî Kurd bi navê (Mihemed Zilfo), ku Rewşen ew bihev dabûne naskirin, wî efserî hemî belgeyên pêwîst amade kiribûn, û biriyara fermî bi dest xistibû, û Mam Celal êdî bûbû penaberekî siyasî, û mûçeyek jî jêre hatibû terxan kirin bi birê (300) lîreyên sûrî, ku wê çaxê ew pere gelek bûn, û bi vî şêweyî Mam Celal li Şam demekê dimîne bi sedema ku hukmê şahinşahî li Îraqê bi dûv‘de di geriya ku wî bigirin û zîndanî bikin, lewma li Şam xebata xwe ya siyasî berdewam kir li tenişt berdewamiya wî di xwendina xwe de li kolêca yasa.
Bi vî rengî Mam Celal û Zebîhî, di dema ku li Şam diman, roleke karîger û serkî lîstibûn di avakirina yekem partiya kurdî de li sûriya, û bi hemî karîbûna xwe û bê dûdilî piştgîriya damezrêneran, û alîkariya wan dikirin.
25/12/2022