ئه‌مڕۆ له‌ مێژوودا

ئه‌مڕۆ له‌ مێژوودا

5 ی ئاب

رووداوه‌كان..
1611: هێزه‌كانی سوپای فارس به‌ سه‌ركردایه‌تی (شاعه‌باس) توانی ناوچه‌كانی ژێر ده‌سه‌ڵاتی ئیمبراتۆریه‌تی عوسمانی بگه‌ڕێنێته‌وه‌ ژێر ده‌سه‌ڵاتی خۆی.
1858: دروستكردنی یه‌كه‌مین هێڵی ته‌له‌گراف به‌ زه‌ریای ئه‌تله‌سیدا.
1871: ده‌رچوونی یه‌كه‌مین ژماره‌ی رۆژنامه‌ی (الاهرام) له‌ ئه‌سكه‌نده‌ریه‌.
1907: دوو كه‌شتی جه‌نگی فه‌ره‌نسی هه‌ستان به‌ بۆردومانكردنی شاری (دارولبه‌یزا) و ئه‌وه‌ش دوای كوشتنی 4 فه‌ره‌نسی له‌و شاره‌دا.
1919: سه‌ره‌تای شۆڕشی سه‌ربازی توركی به‌ سه‌رۆكایه‌تی مسته‌فا كه‌مال ئه‌تاتۆرك دژی حوكمی عوسمانی.
1930: به‌رپابوونی راپه‌ڕین و شۆڕش به‌سه‌ركردایه‌تی سه‌ركرده‌ی كورد (حاجۆ ئاغا) به‌ یارمه‌تیدانی كۆمه‌ڵه‌ی خۆییبون دژی رژێمی تورك له‌ ناوچه‌ی (نوسه‌یبین) له‌ باكوری كوردستان.
1933: رێككه‌وتنی نێوان عیراق و سوریا له‌ باره‌ی سنووره‌وه‌.
1947: یه‌كێیه‌تی گشتی تونسی بۆ ئیشكردن هه‌ستا به‌ مانگرتنی گشتی له‌ شاری (سفاقس) كه‌ بووه‌ هۆی پێهه‌ڵگژان له‌گه‌ڵ هێزه‌ فه‌ره‌نسیه‌كان و كوژرانی ده‌یان كه‌س.
1960: سه‌ربه‌خۆیی وڵاتی (بوركینیا فاسو) له‌ فه‌ره‌نسا.
1962: دۆزینه‌وه‌ی لاشه‌ی ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی (مارلین مۆنرۆ) به‌ مردویی له‌ شوقه‌كه‌ی خۆیدا دوای ئه‌وه‌ی بڕێكی زۆر حه‌بی خه‌وی پێدرابوو.
1963: كوێـت و سعودیه‌ رازیی بوو به‌ دابه‌شكردنی ناوه‌ی بێلایه‌ن له‌ نێوانیاندا بۆ دوو به‌ش، به‌شێكیان بۆ كوێت و به‌شێكی تریان بۆ سعودیه‌.
1963: ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان و یه‌كێیه‌تی سۆڤیه‌ت و شانشینی یه‌كگرتوو په‌یماننامه‌ی قه‌ده‌غه‌كردنی ئه‌نجامدانی تاقیكردنه‌وه‌ ئه‌تۆمیه‌كانیان مۆركرد.
1966: ئیسپانیا رێی له‌ فڕۆكه‌كانی به‌ریتانیا گرت له‌ فڕین به‌سه‌ر زه‌ویه‌كانیدا به‌هۆی ناكۆكی له‌سه‌ر (جه‌به‌ل تاریق).
1981: سه‌رۆكی ئه‌مریكی رۆنالد ریگن 11359 كه‌سی له‌ به‌رپرسانی بزووتنه‌وه‌ی مه‌له‌وانی ئاسمانی فه‌سڵ كرد به‌هۆی ره‌فزكردنیان بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ سه‌ر كاره‌كانیان و به‌رده‌وام بوون له‌سه‌ر مانگرتن.
2003: وه‌لی عه‌هدی ده‌وڵه‌تی قه‌ته‌ر (شێخ جاسم بن حه‌مه‌د ئال سانی) وازی له‌ پۆسته‌كه‌ی هێنا بۆ براكه‌ی (شێخ ته‌میم بن حه‌مه‌د ئال سانی) كه‌ ئه‌میری قه‌ته‌ر كردی به‌ وه‌لی عه‌هد.
2004: له‌ ئه‌نجامی پێكدادان له‌ نێوان هێزه‌كانی عیراق و چه‌ند چه‌كدارێك له‌ موسڵ، 20 كه‌س كوژران و 56 كه‌س برینداربوون.
2009: دانانی مه‌حمود ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد به‌ سه‌رۆكی ئێران بۆ ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تی دووه‌م.
2009: جه‌نه‌رال محه‌مه‌د وه‌له‌د عه‌بدولعه‌زیز سوێندی یاسایی خوارد وه‌ك سه‌رۆكی مۆریتانیا دوای ساڵێك له‌ كۆده‌تا كه‌ خۆی رێبه‌رایه‌تی ده‌كرد.
2010: هه‌ره‌سهێنانی كانی (كوبیابو) له‌ چیلی كه‌ بووه‌ هۆی گیرخواردنی  33 كرێكار له‌ قولایی 700 مه‌تر له‌ ژێر زه‌وی.

له‌دایكبوون..
1802: نیلی هنریك ئه‌بیل، زانای بیركاری نه‌رویجی.
1850: غی دو موباسان، رۆماننوسی فه‌ره‌نسی.
1879: ساتع حه‌سری، بیریاری سوری.
1891: زه‌كی موباره‌ك، ئه‌دیبی میسری.
1905: فاسیلی لیونتییف، ئابوریناسی ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵ له‌ زانسته‌ ئابووریه‌كان له‌ ساڵی 1973ز.
1930: نیل ئارمسترۆنگ، رائیدی ئاسمانی ئه‌مریكی و یه‌كه‌م كه‌س كه‌ پێی نایه‌ سه‌ر رووی مانگ.
1948: رای كلیمینس، یاریزان و راهێنه‌ری تۆپی پێی ئینگلیزی.
1950: ئیبراهیم فه‌قی، پسپۆڕی گه‌شه‌پێدانی مرۆیی میسری.
1955: حسام الدین عفانه‌، زانا و فه‌قیهی فه‌له‌ستینی.
1961: عه‌لی جابر، راگه‌یاندكاری لوبنانی.
1961: هلا عون، ژنه‌ ئه‌كته‌ری لوبنانی.
1965: موتوی ساكورابا، ئاوازدانه‌ری یابانی.
1968: مارلین لوبان، سیاسه‌تمه‌داری فه‌ره‌نسی.
1974: كاجول، ژنه‌ ئه‌كته‌ری هیندی.
1976: دالیا مسته‌فا، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1980: واین بریدج، یاریزانی تۆپی پێی ئینگلیزی.
1980: جیسون كولینا، یاریزانی تۆپی پێی ئوسترالی.
1984: تاریق شه‌ممه‌ری، یاریزانی تۆپی پێی كوێتی.
1984: عفاس الهرشانی، یاریزانی تۆپی پێی كوێـتی.
1985: سالومون كالو، یاریزانی تۆپی پێی ئیفواری.

وه‌فات...
1792: فریدریك نورس، سه‌ره‌ك وه‌زیرانی شانشینی یه‌كگرتوو.
1888: فیلیپ شیریدان، سه‌ركرده‌ی سه‌ربازی ئه‌مریكی و یه‌كێك له‌ سه‌ركرده‌كانی سوپای فیدرالی له‌جه‌نگی ناوخۆی ئه‌مریكی.
1895: فریدریك ئه‌نگلز، فه‌یله‌سوفی به‌ناوبانگی جیهانی له‌ ئینگلته‌ره‌.
1937: سه‌ید عه‌لی ئه‌سغه‌ری كوردستانی، گۆرانیبێژی ناوداری كورد، له‌ ته‌مه‌نی 55 ساڵی له‌ گوندی (سه‌ڵاوات) له‌ ئێران.
1946: فیلهلم ماركس، راوێژكاری ئه‌ڵمانی.
1957: هاینریش فیلاند، زانای كیمیای ئه‌ڵمانی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی كیمیای ساڵی 1927ز.
1962: مارلین مۆنرۆ، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1966: مامه‌ند كه‌ركوكی، شاعیری كورد.
1984: ریچارد بورتن، ئه‌كته‌ری ویلزی.
1987: عایده‌ هیلال، ژنه‌ ئه‌كته‌ری لوبنانی/ میسری.
1993: مه‌لا عه‌بدولره‌حمان قادر یونس، له‌ شاری هه‌ولێر، سه‌رۆكی یه‌كیه‌تی زانایانی ئاینی كوردستان بوو.
2000: مسته‌فا مته‌وه‌للی، ئه‌كته‌ری میسری.
2000: ئیلیك گینیس، ئه‌كته‌ری ئینگلیزی.
2008: ئیبراهیم شوكری، سیاسه‌تمه‌داری میسری.
2010: شێخ عه‌فان نه‌قشبه‌ندی، ئه‌ندامی خولی یه‌كه‌می په‌رله‌مانی كوردستان و سه‌رۆكی یه‌كیه‌تی مامۆستایانی كوردستان.
2012: محه‌مه‌د نوح، مۆسیقاری میسری.

جه‌ژن و بۆنه‌كان..

جه‌ژنی منداڵیی له‌ چین

PUKmedia ئا/ حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یی