ئه‌مـڕۆ له‌ مێــژوودا

24 ئۆكتۆبه‌ر

24 ئۆكتۆبه‌ر

رووداوه‌كان:
1147: مه‌سیحیه‌كان شاری (له‌شبۆنه‌) داگیر ده‌كه‌ن.
1260: سه‌ركرده‌ (روكنه‌دین بیبرس) سوڵتان (سه‌یفه‌دین قتز) ده‌كوژێت و رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌ خۆی بووه‌ به‌ سوڵتان له‌ ژێر ناوی (زاهیر بیبرس).
1607: شه‌ڕی نێوان هێزه‌كانی سوپای عوسمانی و هێزه‌ چه‌كداره‌كانی (میر عه‌لی چامپولادبه‌گ) له‌ دۆڵی ئه‌رسه‌لان له‌ كوردستان و سه‌ره‌نجام عوسمانیه‌كان سه‌ركه‌وتن.
1935: بڵاوكردنه‌وه‌ی یه‌كه‌م ژماره‌ی گۆڤاری (رووناكی) له‌ هه‌ولێر له‌ لایه‌ن (حسێن حوزنی موكریانی) و به‌رده‌وام بوونی تا ژماره‌ (11).
1648: ده‌وڵه‌ته‌ ئه‌وروپیه‌كان دان ده‌نێن به‌ سه‌ربه‌خۆیی هۆڵه‌نده‌.
1948: مۆركردنی رێكه‌وتننامه‌ی (وستیفالیا) له‌ شاری وستیفالیای رۆژئاوای ئه‌ڵمانیا.
1595: دابه‌شكردنی پۆڵه‌نده‌ له‌ نێوان ئیمبراتۆریه‌تی روسیا و نه‌مسا و بروسیا.
1917: هه‌ڵگیرسانی شۆڕشی ئۆكتۆبه‌ر له‌ روسیا.
1929: هه‌ره‌سهێنانی ئاماژه‌ی وول ستریت، كه‌ دانرا به‌ یه‌كه‌مین هه‌نگاوی قه‌یرانی جیهانی له‌ سیه‌كانی سه‌ده‌ی بیسته‌م.
1934: مه‌هاتما گاندی، ده‌كشێته‌وه‌ له‌ كۆنگره‌ی نیشتمانی هیندی.
1940: سه‌ركرده‌ی ده‌وڵه‌تی فه‌ره‌نسی (مارشاڵ فیلیپ بیتان) چاوی ده‌كه‌وێت به‌ سه‌ركرده‌ی نازی (ئه‌دۆلف هێتله‌ر).
1945: هه‌ر یه‌ك له‌میسر و سعودیه‌ چوونه‌ ناو رێكخراوی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان.
1945: دامه‌زراندنی رێكخراوی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان به‌ جێگرتنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵه‌ی گه‌لان راگه‌یه‌نرا، و هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی كۆمه‌ڵه‌ی گه‌لانیش راگه‌یه‌نرا.
1954: راگه‌یاندنی باری كتوپڕ له‌ پاكستان.
1956: مۆركردنی پرۆتۆكۆلی سیفرز له‌ نێوان ئینگلته‌ره‌ و فه‌ره‌نسه‌ و ئیسرائیل، كه‌ وێنه‌ی هه‌ر ده‌وڵه‌تێكی كێشا له‌ میانی داگیركاریه‌ سێ قۆڵیه‌كه‌.
1964: شانشینی یه‌كگرتوو سه‌ربه‌خۆیی به‌خشی به‌ زامبیا.
1970: كۆنگرس له‌ چیلی (سلفادۆر ئه‌لیند)ی هه‌ڵبژارد كه‌ ره‌وتی ماركسی بوو بۆ سه‌رۆكی وڵات.
1980: سه‌رۆكی ئیسرائیل (ئیسحاق نافون) سه‌ردانی میسری كرد دوای په‌یماننامه‌ی ئاشتی نێوان میسر و ئیسرائیل و سه‌ردانی سه‌رۆكی میسری (محه‌مه‌د ئه‌نوه‌ر سادات) بۆ قودس.
1987: ته‌قینه‌وه‌ له‌ نوسینگه‌كانی فڕۆكه‌وانی بان ئه‌مریكان له‌ كوێت، كه‌ هیچ زیانێكی مرۆیی لی نه‌كه‌وته‌وه‌.
1992: ده‌رچوونی ژماره‌ سفری رۆژنامه‌ی (ئیتیحاد) زمانحالی یه‌كیه‌تی نیشتمانی كوردستان له‌ هه‌ولێر.
1996: له‌ لایه‌ن وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا ئاگربه‌ستی نێوان (ینك) و (پدك) راگه‌یه‌نرا
2000: له‌ هه‌ولێر ڤیستیڤاڵی 100 ساڵه‌ی شاعیری گه‌روه‌ی عێراق (محه‌مه‌د مه‌هدی جه‌واهیری) به‌ڕێوه‌چوو..
2003: كۆتا گه‌شتی فڕۆكه‌ی كۆنكۆرد كه‌ تاكه‌ فڕكه‌ بوو له‌ سه‌روی ده‌نگه‌وه‌ له‌ نیویۆركه‌وه‌ بۆ پاریس.
2004: دۆزینه‌وه‌ی ته‌رمی 49 پۆلیسی پاسه‌وانانی نیشتمانی له‌ پارێزگای دیاله‌.
2004: له‌ ئه‌نجامی ته‌قینه‌وه‌یه‌ك له‌به‌رده‌م بنكه‌ی سه‌ربازی ئه‌مریكی له‌ رومادی 16 كه‌س كوژران.
2004: له‌ هێرشێكدا بۆ سه‌ر بنكه‌كانی پۆلیس له‌ به‌غداد 19 كه‌س كوژران.
2007: له‌ كۆنفرانسێكی ساڵانه‌ی پارته‌ سه‌وزه‌كانی ئه‌وروپا له‌ ڤیه‌ننا 33 پارتی سه‌وزی ئه‌وروپا ئه‌نفال و كیمیابارانی هه‌ڵه‌بجه‌یان به‌ جینۆساید ناساند.
2010: به‌ڕێوه‌به‌ری شانۆی هه‌ولێر هه‌فته‌ی توێژینه‌وه‌ی شانۆیی سازكرد و تێیدا كۆمه‌ڵێك توێژینه‌وه‌ی گرنگ پێشكه‌ش كرا.
2012: سودان ئیسرائیلی تۆمه‌تباركرد به‌ بۆردومانی كارگه‌ی چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نی له‌ خه‌رتومی پایته‌خت به‌ به‌كارهێنانی 4 فڕۆكه‌ی سه‌ربازی، كه‌ بووه‌ هۆی كوژرانی دوو هاوڵاتی و برینداربوونی سێهه‌م به‌ سه‌ختی.
2013: راگه‌یاندنی دۆزینه‌وه‌ی كۆئه‌ستێره‌ی (زد8 جی ئه‌ن دی 5296) كه‌ دوورترین كۆئه‌ستێره‌یه‌ تا ئێستا زانرابێت، كه‌ 13,1 ملیار ساڵی رووناكی له‌ زه‌ویه‌وه‌ دووره‌.

له‌دایكبوون:
51: ئیمبراتۆر دومیتیان، ئیمبراتۆری ئیمبراتۆریه‌تی رۆمانی.
1632: ئه‌نتۆنی فان لیفینهوك، توێژه‌ری هۆڵه‌ندی.
1804: فلهیلم ئیدوارد فیبر، زانای فیزیای ئه‌ڵمانی.
1899: فه‌ره‌حات عه‌باس، سیاسه‌تمه‌دار و شۆڕشگێڕی جه‌زائیری.
1908: محه‌مه‌د تۆفیق، ئه‌كته‌ری میسری.
1925: بیریو، مۆسیقاری ئیتالی.
1932: بییر دی جین، زانای فیزیای فه‌ره‌نسی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 1991ز.
1932: رۆبه‌رت ماندل، ئابوریناسی كه‌نه‌دی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵ له‌ زانسته‌ ئابووریه‌كانی ساڵی 1999ز.
1932: ستیفن كوفی، نوسه‌ری ئه‌مریكی.
1939: ف.مورای ئه‌براهام، ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1947: كیفین كلاین، ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1953: عه‌بادی جه‌وهه‌ر، گۆرانیبێژی سعودی.
1957: سه‌فاْ  سه‌بع، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1965: یوسف به‌هلول، ئه‌كته‌ری به‌حره‌ینی.
1969: ئه‌دیلا نورییگا، ژنه‌ ئه‌كته‌ری مه‌كسیكی.
1975: خوان بابلو ئه‌نخل، یاریزانی تۆپی پێی كۆڵۆمبی.
1976: حه‌سناْ  سه‌یفه‌دین، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1977: ئیفان كافیدس، یاریزانی تۆپی پێی ئیكوادۆری.
1978: كارلۆس ئیدواردز، یاریزانی تۆپی پێی ترینیدادی.
1978: نه‌بیل عیسا، ئه‌كته‌ری میسری.
1980: ماسیو ئه‌مواه، یاریزانی تۆپی پێی غانی.
1981: مالیكا شیروت، ژنه‌ ئه‌كته‌ری هیندی.
1985: واین رونی، یاریزانی تۆپی پێی ئینگلیزی.
1986: جون رودی، یاریزانی تۆپی پێی ئینگلیزی.
1987: ئه‌نتۆنی فاندین بوری، یاریزانی تۆپی پێی به‌لجیكی.

وه‌فات:
996: ئۆگۆ كابیه‌، مه‌لیكی فه‌ره‌نسه‌.
1260: سه‌یفه‌دین قتز، سوڵتانی مه‌ملوكی.
1537: شاژن جین سیمور، شاژنی ئینگلته‌ره‌ و ژنی هنری هه‌شته‌می مه‌لیكی ئینگلته‌ره‌.
1601: تیخو براهی، زانای دانیماری زانستی فه‌له‌ك.
1725: ئه‌لساندرو سكارلاتی، مۆسیقاری ئیتالی.
1898: بییر سیسیل بوفیس دی شافان، نیگاركێشی فه‌ره‌نسی.
1976: ئه‌حمه‌د موختار بابان، له‌ ئه‌ڵمانیا.
1978: نه‌جیب سرور، شاعیری میسری.
2007: عازار حه‌بیب، گۆرانیبێژی لوبنانی.

جه‌ژن و بۆنه‌كان:
رۆژی رێكخراوی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان.
رۆژی جیهانی زانیاریه‌كان سه‌باره‌ت به‌ گه‌شه‌پێدان.
رۆژی سه‌ربه‌خۆیی زامبیا.

PUKmedia  ئا/ حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یی