كارکردن لەسەر كەیسی جینۆسایدو بنیادنانەوەی یادەوەریی ‌

لەسەردانێكدا بۆ بۆسنیا

لەسەردانێكدا بۆ بۆسنیا
كارکردن لەسەر كەیسی جینۆسایدو بنیادنانەوەی یادەوەریی ‌
‌

لەمانگی ئابی رابردوودا، بەهاوكاری رێكخراوی (‏ICMP‏)ی نێودەوڵەتی، دەستەی دامەزرێنەری رێكخراوی كەشتی ژیان لەگەڵ ‏كۆمەڵێك كەسایەتی لەناو رێكخراوەكانی تایبەت بە مافی مرۆڤ و كۆمەڵگای مەدەنی لە كوردستان‌و عیراق، بەسەردانێك چووینە ‏بۆسنیا، كە یەكێكە لەو حەوت وڵاتەی لەئەنجامی هەڵوەشاندنەوەی  یوگسلاڤیای پێشوو، دروستبووەو ژمارەی دانیشتووانی نزیكەی ‏چوارملیۆن كەسەو لەچەند نەتەوەو ئایینێك پێكهاتوون، كە سەرەكیترینیان موسڵمان‌و مەسیحیین.  ‏
بۆسنیا لە كوردستان دەچێت
بۆسنیا لە زۆر رووەوە لە كوردستان‌و عیراق دەچێت، یەكێكە لەو وڵاتانەی هەمان كارەسات‌و رووداوەكانی وڵاتەكەی خۆمانی  ‏بەسەرداهاتووە. لەئەنجامی شەڕی ناوخۆدا، كە دەرەنجامی حكومەتێكی دیكتاتۆری بوو،  لەساڵەكانی 1991-1995 زیاتر لە ‏سی هەزار هاووڵاتی كۆمەڵكوژ كراوەو لەگۆڕی بەكۆمەڵدا چارەنووسیان نادیارەو بەدەیان هەزار كەس لە شوێنی خۆیان ‏راگوێزراون‌و ماڵ‌و سامانیان لەدەستداوە.‏
لەڕۆژی 25/8 گەیشتینە سەراییڤۆ، لەوێشەوە بەرەو پارێزگای توزلا، كە تاقیگەیەكی پاراستنی رووفاتی قوربانییەكانی لێیەو ‏بەشێوەیەكی زانستی‌و لەبینایەكی گەورەدا رووفاتەكان‌و جلوبەرگی قوربانییەكان پارێزراون‌و لەڕێگەی تاقیگەیەكی سەرەتاییەوە ‏نموونەی پێویست وەردەگرن لەڕووفاتەكان‌و ئەلبومێكی گەورەشیان بەوێنەی رەنگاوڕەنگ دروستكردووە بۆ ئەو جلوبەرگانەی ‏لەگۆڕەكاندا لەگەڵ رووفاتەكان دەرهاتوون‌و نیشانی كەسوكاری قوربانییەكانیان داوە بۆ ناسینەوەیان بەشێوەی ئاسایی.‏
لەو سەنتەرەدا، هەشت پزیشكی دادوەری كاردەكەن‌و كاریان وەرگرتنی نموونەی پێویستە لە ئێسكی رووفاتی قوربانییەكە بۆ ‏تاقیگەیەكی تر.‏
كاری زانستی لەسەر كەیسەكان
ئەم بەشە ناوی لیژنەی پزیشكی دادوەری نێودەوڵەتییەو لەساڵی 1999 تائێستا رووفاتی هەشت هەزار كەسی بۆ هاتووەو لەو ‏ژمارەیەش شەش هەزارو پێنج سەد كەسی ناسراونەتەوەو كەسوكاریان ئاگاداركراونەتەوەو پێیان دراوەتەوە تا بەشێوەیەكی شایستەو ‏لەو شوێنەی خۆیان پێیان باشە نێژراونەتەوە. دوای ناسینەوەی رووفاتەكە، وێنەیەكی راپۆرتی پزیشكی دەدەنە داواكاری گشتیی ‏ناوچەكە بۆئەوەی ئەوانیش كاری یاسایی خۆیانی لەسەربكەن.‏
ناسینەوەی قوربانی
دواتر سەردانی پرۆژەی (پۆدرینا بۆ ناسینەوە)مانكرد لەهەمان شارو نزیك سەنتەری پاراستنی رووفاتەكان. ئەو پرۆژەیە لەساڵی ‏‏2000 دامەزراوەو تائێستا نموونەی خوێنیان لە 91 هەزار كەس لەخزمانی قوربانییەكان وەرگرتووە. ئەو كەرەستەیەی نموونەی ‏خوێنەكەی لەسەر هەڵدەگیرێت بۆماوەی 20 ساڵ دەیپارێزێت.‏
بەوتەی ئەوان یەك نموونەی خوێن بەس نیەو باشتروایە لە سێ تا چوار نموونە زیاتر لەبەردەستدا بێت. ئەگەر دایك‌و باوك یان ‏منداڵی قوربانییەكە لەژیاندا بێت باشترە، ئەگەرنەبوو پەنا بۆ خوشك‌و براو خزمی تردەبەن، بۆیە نموونەی خوێنەكان لەژمارەی ‏قوربانییەكان دەبێت زیاتر بێت. پێشتر ئەو تاقیگەیە لەسەر شێوازی كۆن كاریان بۆ ناسینەوە دەكرد، كە ناسینەوە بوو لەسەر ‏جلوبەرگ یان وتەی كەسوكارین، كە قوربانییەكە چۆن بووە؟ تەمەنی چەند بووە؟.‏
خەرجی  ناسینەوەی هەر نموونەیەكی خوێن وەرگرتن لەسەر رێكخراوەكە 50 – 70 دۆلار دەكەوێت. بۆ ناسینەوەی نموونەیەكی ‏ئێسكی قوربانییەكانیش 300- 500 دۆلاری دەوێت. دابینكردنی ئەو خەرجییە لەلایەن 16 وڵاتی جیهانەوەیە، كە هاوكاری ‏دارایی دەبەخشن بە (‏ICMP‏)، كە لە پشت هەموو بەشەكانی ئەو كەیسەوەیەو لقیشی لە كوردستان‌و عیراقدا هەیە، بەڵام ‏بەداخەوە نە عیراق‌و نە هەرێمی كوردستانیش پشكی بەخشینیان نییە لەو رێكخراوەدا.‏
لەوێ فۆڕمێكی چەند لاپەڕەیی دروست دەكرێت بۆ وەرگرتنی زانیاری لەسەر خێزانەكەو قوربانییە ون بووەكەو ئەگەر قوربانییەكە ‏نموونەیەكی تاقیگەی پزیشكی مابێت لای خێزانەكە یان پزیشكی ون بووەكە كاتێك لەژیاندا بووە، ئەوە كاری دۆزینەوە ئاسانتر ‏دەكات.‏
بەپێی وتەی ئەو شارەزایانە، باشترین بەش لەڕووفاتی قوربانییەكە بۆ ناسینەوە (ددان یان ئێسكی ران‌و قاچەكانە) هەروەها ‏شوێنی گۆڕەكان‌و كەشوهەوای شوێنەكەش كاریگەری دەبێت لەسەر ناسینەوەو رێژەی (‏D.N.A‏)ەكەی.‏
قوربانی لە هەموولایەك
هەمان رۆژو دوای سەردانی ئەو تاقیگەیە، سەردانی رێكخراوی (‏VIVE ZENE‏)مان كرد. ناوی ئەم رێكخراوە واتە (بژی ‏ژن)ە. لەسەردەمی شەڕدا دامەزراوەو لەساڵی 1994ەوە هاوكاری ژنان‌و منداڵانی زیانلێكەوتووی شەڕیان كردووەو هاوكاری ‏ئاوارەو بێسەرو شوێنانیان كردووە تاساڵی 1997. دوای كۆتاییهاتنی شەڕ، شێوازی كاركردنیان گۆڕیوە بۆ هاوكاری دەروونی‌و ‏دژایەتی توندوتیژی خێزانی‌و شوێنێكیشیان هەیە بۆ ئەو كەسانەی بەهۆی شەڕەوە دووچاری ترس‌و خەمۆكی بوون‌و یارمەتیان ‏دەدەن بۆئەوەی بگەڕێنەوە سەر ژیانی ئاسایی خۆیان‌و خولی بەردەوامیان هەیە بۆ ئەندامەكانی خۆیان تابتوانن هاوكاری ئەو ‏جۆرە كەسانە بكەن‌و بڕوایان بەوەیە ئەو جۆرە كەسانە نەخۆشی نەخۆشخانە نین بەڵكو پێویستیان بەگفتوگۆو گوێلێگرتنە.‏
لەڕووی داراییەوە یەكێتی ئەوروپاو حكومەتی سویسرا هاوكاریان دەكات. رێكخراوەكە ئەوەی خستەڕوو، كە ئەزموونی كاركردنیان ‏هەیە لەكاتی شەڕو ئاشتیداو دەڵێن؛ كاریگەرییەكان لەكاتی ئاشتیدا زیاتر دەردەكەوێت.‏
پرسیاری ئێمە ئەوە بوو: كەسوكاری قوربانییەكان پێیان ناخۆشە پێیان بڵێین ئێوە باری دەروونی‌و بیركردنەوەتان باش نییە؟.‏
ئەوان ئەوەیان خستەڕوو؛ «لای ئێمەش هەمان شتە، بۆیە دەبێت بەشێوازی ترو لەڕێگەی گفتوگۆوە ئەوە بكەین‌و لێرە پزیشكی دەروونی ‏راهێنان بەكادرەكان دەكات‌و هاوكاری زیانلێكەوتووان دەكات. لەبەرئەوە كاریگەرییەكە تەنها لەسەر كەسێك نییە بەڵكو دەگوازرێتەوە ‏بۆ دەوروبەرەكەشی. بۆیە ئەركی ئێمەیە گوێیان لێیبگرین‌و چیرۆكەكانیان تۆماربكەین‌و ئازارەكانیان لەگەڵدا بەش بكەین».‏
لەڕۆژی 26/8 سەردانی شاری سربرینیسا-مان كرد. ئەو شارە تایبەتمەندی خۆی هەیە لەو وڵاتەو لەهەموو جیهاندا. لەو شارەدا ‏لەساڵی 1995 لەماوەی یەك هەفتەدا زیاتر لە 10 هەزار كەس كوژراون, كە زۆربەیان موسڵمانن‌و كاسۆلیك‌و ئایینەكانی دیكەشی ‏تێدا بووە. گۆڕستانێكی گەورەو مۆنۆمێنتێكی شایستەو دیواربەندی ناوی قوربانییەكان‌و مزگەوتێكی (سابات ئاسا)ی تێدایەو ئەو 6 ‏هەزارو پێج سەد رووفاتەی ناسراونەتەوە، بەشێوەیەكی شایستە نێژراونەتەوە.‏
لەوێ رێكخراوێك هەیە بەناوی (دایكانی سربرینیسا). ئەو ژنانەن هاوسەرو رۆڵەو كەسوكاریان لەدەستداوە لەو تاوانەدا. ئەوان ‏سەرپەرشت‌و چاودێری گۆڕستانەكەن‌و ئەوانیش ساڵی رابردوو هاتنە كوردستان‌و پێكەوە رێككەوتین رێكخراوێكی هاوشیوەی ئەوانمان ‏هەبێت‌و ببینە تۆڕێكی هاوبەش‌و لەو دیدارە بەدواوە رێكخراوی (كەشتی ژیان) هەنگاوی دامەزراندنی نا.‏
رێكخراوێك لەهەموو نەتەوەكان
دوای ئەوە، سەردانی رێكخراوی (‏MMC‏)مان لەشارۆچكەی براتۆنك كرد. ئەمەش رێكخراوێكی ناحكومییەو كار بۆ نەتەوەو ئایینە ‏جیاوازەكانی ئەو وڵاتە دەكات لەپێناو ئاشتی‌و تێپەڕاندنی ئەو كارەساتانەی بەهۆی ئایین‌و نەتەوەی جیاوازەوە روویانداوە. كادرو ‏ئەندامەكانیان لەو نەتەوەو ئایینە جیاوازانە پێكدێت، كە پێكهاتەی ئەو وڵاتەن.‏
ئەوان باسی مێژووی شەڕو یەكێتی یوگسلاڤیای پێشوویان دەكرد، كە وڵاتێكی گەورە بووەو دواتر دابەشبووە بەسەر حەوت ‏وڵاتداو نەخشەو داتایان دەخستەڕوو لەڕووی جوگرافیاو پێكهاتەی مرۆییەوە. باسی فرە حزبی‌و شەڕی سیاسیان دەكرد ‏لەئێستادا دوور لەشەڕی چەك. گلەیی ئەوەشیان هەبوو سەرەڕای بوونی دادگای راگوزەری تاوانەكانی جەنگ، زۆر تاوانبار ‏هێشتا ئازادن‌و ئەم وڵات‌و ئەو وڵات دەكەن. هێشتا بێسەروشوێنی زۆریان هەیە، كە هەمان كێشەی وڵاتی ئێمەشە.‏
كاری بەردەوام
لەڕۆژی 27/8 گەڕاینەوە سەراییڤۆی پایتەخت‌و چووینە بارەگای سەرەكی (‏ICMP‏). لەوێ‌ لەدیدارێكدا لەگەڵ ‏گۆران بۆبلۆ، كە كار لەڕێكخراوێكی خێرخوازیی ئەمریكی كاسۆلیكی دەكات‌و ماوەی چوار ساڵە پڕۆژەی یارمەتیدانی ‏قوربانیانی جەنگ بەڕێوەدەبات، باس لە پڕۆژەكە كرا، كە كار بۆ ئاشتبوونەوەو بنیادنانی ئاشتی دەكات‌و تۆڕبەندێكیان ‏پێكهێناوە لە ‏‎93‎‏ رێكخراوی ناحكومی بەجیاوازی ئایین‌و نەتەوەوەو بەچالاكترین گروپ دادەنرێت لەو وڵاتەدا.‏
ئەوان دژی گەندەڵی‌و نادادپەروەری كاردەكەن. لەڕێگەی ئەو رێكخراوانەوە لەڕۆژی 30/8/2014 (رۆژی جیهانیی ‏بێسەروشوێنان) سەرۆكی چوار حكومەتیان بردە بۆسنیا بۆ ئیمزاكردنی رێككەوتننامەیەك بەناوی (رێككەوتننامەی ئاشتی) ‏بۆئەوەی هاوكاربن لە بەدواداچوونی بێسەروشوێنان‌و بە دادگاسپاردنی تاوانباران لەو چوار وڵاتەدا، كە بریتیبوون ‏لەسەرۆكی (بۆسنیا, سڕبیا, كرواتیاو وڵاتانی تر). بەوتەی ئەوان لەو تاوانانەدا نزیكەی 12 هەزار تاوانبار هەیە. ئەوان ‏باسیان لەگرفتی خوێندن‌و پڕۆگرامەكانی دەكرد، كە چۆن هەرلایەك ئەویتر بە نەیارو خۆی بە پاڵەوان دەزانێت. گرفتی ‏زمان‌و دیالێكت. ئەمەشیان زۆر لەلای خۆمان دەچێت.‏
بڵاوكردنەوەی چیرۆكی قوربانییەكان ‏
ڤالانتینا لیرن، كە خاتوونێكی ئیتاڵییەو لەهەمان شوێندا بینیمان، لەساڵی 1990ەوە چۆتە ئەو وڵاتەو لەبواری مافی ‏مرۆڤ‌و پرسی ژناندا كاری كردووەو لەساڵی 1996ەوە، كە ئینتەرنێت چۆتە بۆسنیا كاری ئەوە بووە چۆن  هاوكاریان ‏بێت لەبەكارهێنانی تەكنۆلۆژیاو چۆن چیرۆكی قوربانییەكان لەو رێگەیەوە بڵاوبكەنەوە.‏
خاتوو یاسەمین، كە یەكێكە لەو سێ كەسەی پەیمانگای مافەكانی مرۆڤ بەڕێوەدەبەن لە بۆسنیاو ئەندامی رێكخراوی مافی ‏مرۆڤی سەر بەنەتەوە یەكگرتووەكانە، پێشنیازی ئەوە دەكات لەمانگی 10ی ئەمساڵ لە ژنێفی سویسرا، كە كۆبوونەوەی ‏تایبەت بە مافەكانی مرۆڤ دەبەسترێت، وەفدی عیراق راپۆرتی هەبێت‌و دەتوانێت بەشداریی لەو كۆنگرەیەدا بكات. پاشان ‏داوای ئەوەی كرد لیستێكی تەواو هەبێت بۆ ناوی بێسەروشوێنەكانی كوردستان‌و عیراق. لەبەرئەوەی تا ئێستا ئەو لیستە ‏بەپێی رێنماییە نێودەوڵەتییەكان نییەو ئەوەش هەوڵ‌و هاوكاری هەمووانی دەوێت بەتایبەت حكومەت.‏
قۆناغەكانی ناسینەوە
لەڕۆژی 28/8 لەبەشێكی دیكەی بارەگای سەرەكی (‏ICMP‏) سەردانی بەشی تاقیگەی تۆماركردن‌و ناسینەوەو ‏بەراوردكاری-مانكرد.‏ لەو بەشەدا، نموونەی رووفاتی قوربانییەكان‌و نموونەی خوێنی كەسوكاریان بەراورد دەكرێت‌و دوابەشی تاقیگەیەو بەپێی ‏قسەكانیان ئەنجامی ناسینەوە بە سێ قۆناغی سەرەتاییدا دەڕوات. قۆناغی یەكەم وەرگرتنی نموونەیەكە لە ئێسكی ‏قوربانییەكە، كە لە نیو گرامەوە تا گرامێك بەسە. ئەو قۆناغە تاقیگەكەی لەشاری توزلایەو سەرەتا بەئامێری پاككردنەوەی ‏ددان ئێسكەكە لە خۆڵ پاك دەكرێتەوەو بەشی پێویستی تاقیگەی لێدەبڕێت‌و لە قوتویەكی بچوكی قەباغ سووردا ‏دەنێردرێتە شاری بانیالۆكە، كە لەوێ‌ پێویستە ئەو بڕە ئێسكە وردبكرێت‌و بەشێوەی هاڕاوە لە قوتویەكی قەباغ زەردا ‏دەنێردرێت بۆ تاقیگەی سەراییڤۆ، كە ئەو تاقیگەیە دوا قۆناغە لەگەڵ نموونەی خوێنەكان بەراوردی دەكەن. مەبەست ‏لەدوورخستنەوەی تاقیگەكان لە سێ شاری جیاوازدا بۆ سەلامەتی ئەنجامی تاقیكردنەوەكەیەو ئەگەری ئەوە هەیە نموونەی ‏‏(‏D.N.A‏) لەسەر جەستەو جلی كارمەندەكان بكەوێت‌و كار لەدەرئەنجامەكان بكات. هەروەك نابێت كارمەندی ئەو ‏سێ تاقیگەیە یەك ببینن‌و هاتوچۆیان هەبێت. ئەو نموونانەش كە لە خوێن وەرگرەكان وەر گیراوە، كۆدی لەسەرەو ناو ‏نانوسرێت. لەقۆناغەكانی تاقیكردنەوەدا لەبەر پاراستنی ئەنجامەكانەو تەنها بۆ ئەو مەبەستە بەكاردێت‌و رۆژانە دەتوانن ‏‏80 ئەنجام بەدەستبهێنن. هەر نموونەیەكی ئێسكی قوربانیەكەش پێویستی بە 24 سەعاتە لەناو ئامێری تاقیگەییدا تا ‏‏(‏D.N.A‏ )ی بۆ دەگەڕێتەوە، دەبێت رێژەی 99,95%ی لێكچوون لەنێوان نموونەی خوێنەكەو ئێسكەكە ‏بەدەركەوێت، ئەوكات دەتوانن بڵێن ئەمە ئەو كەسەیە. ئەم تاقیگەیە یەكەم تاقیگەی خێراو بڕواپێكراوە لەجیهاندا، كە ‏لەماوەی 24 سەعاتدا دەتوانێت 55 – 120 نموونەی بەراورد دەربخات‌و ساڵانە لەلایەن وەزارەتی تەندروستی ‏ئەڵمانیاوە مۆڵەتی سەر راستی كارەكەیان بۆ نوێ‌ دەكرێتەوە.‏
بۆ هەڵەبجەو كیمیابارانیش دەبێت
لێرەدا باسی ئەوە كرا؛ ئەو جۆرە تاقیگانە قوربانییەكانی هەڵەبجەو كیمیابارانیش دەگرێتەوە، بەڵام دەبێت پارچە ‏ئێسكی قوربانییەكەو نموونەی خوێنی كەسوكاریان هەبێت، گرنگ جۆری رووداوەكە نییە،بەڵام هەر رووداوەو ‏بەجۆرێك كاریگەری هەیە لەسەر دەرئەنجامەكان. بۆیە باش وایە تا كەسوكاریان لەژیاندان نموونەی خوێن ‏وەربگیرێت، لەبەرئەوەی هەڵدانەوەی گۆڕەكان دوادەكەوێت‌و نموونەی خوێنەكەش دەتوانرێت بۆ ماوەی بیست ‏ساڵ هەڵبگیرێت.‏
ئیرادەی سیاسی‌و هاوبەشی
مادكۆ هۆلیدەی بەڕێوەبەری بەشی باشووری بالكان تایبەت بە بێ سەرو شوێنان، دەربارەی سەركەوتنی پڕۆژەكانیان دەڵێت: «یەكەم ‏پرسیار ئەوەیە تا چەند سەركەوتووبووین لەم كارەو چەند ونبوومان بەژمارە دۆزیوەتەوەو چەندمان ناسیوەتەوە؟ لەئەنجامی ‏هەڵوەشانەوەی یەكێتی یوگسلاڤیا، سەدان هەزار كەس كوژرا, لەساڵی 1995 لە بۆسنیا 32 هەزار كەس بێسەروشوێن بوون‌و ‏كوژران. تاساڵی 2014 لەڕێگەی تاقیگەوە ‏‎72‎‏%ی قوربانییەكان ناسراونەتەوەو هێشتا 9 هەزار كەسیش دیارنین. لەسەرجەم ‏خۆرئاوای بالكان، لەكۆی 40 هەزار كەسی بێسەروشوێن، 3 - 4 هەزار كەس ناسراونەتەوە. ئەوەی ئێمە كردوومانە تائێستا لەجیهاندا ‏رووینەداوە، كە لەكارەسات‌و تاوانە گەورەكاندا ئەوەندە كەس بناسرێتەوە. هۆكاری سەركەوتنیشمان بۆ هاوكاری نێودەوڵەتی ‏دەگەڕێتەوە، كە دوای وەستانی شەڕ لەم وڵاتەدا لەساڵی 1996 بڕیاردرا لیژنەی نێودەوڵەتی بۆ دۆزینەوەی بێسەروشوێنان دابمەزرێت».‏
سەرەتا لەكۆمەڵەی حەوت گەورە وڵاتی جیهانەوە هاوكارییەكان دەستیانپێكردووەو ئێستاش 16 وڵات هاوكاری دارایی دەبەخشنە ‏رێكخراوەكە.‏
لە مرۆییەوە بۆ دادوەری
سەرەتا وا تەماشا دەكرا، كە كێشەی بێسەروشوێنان كارێكی مرۆییەو تەنها پەیوەندی بەخێزانەكانیانەوە هەیە، بەڵام دواتر پرسەكە گۆڕا ‏بۆئەوەی بخرێتە چوارچێوەی دادوەرییەوەو لێكۆڵینەوەی تێدا بكرێت‌و دادگا دابمەزرێت بۆ لێپرسینەوە لەتاوانباران, وەك دادگایی روانداو ‏بالكان، هەربۆیە زۆر گرنگە ئەو تاوانانە بەدۆكیومێنت بكرێت بۆ سزادانی تاوانباران‌و بۆ دادگاش پێویستمان بە بەڵگەیە بۆئەوەی ئەم ‏تاوانانە دووبارە نەبنەوە. خێزانەكانیش مافی خۆیانە قوربانییەكانیان بدۆزنەوەو قەرەبووبكرێنەوە.‏
خاڵێكی گرنگی تری هۆی سەركەوتنیان، بوونی تەكنۆلۆژیایی پێشكەوتووە، كە رێخراوەكە لەساڵی 1999-2000 دەستپێشخەربووە ‏لەوەی زانستی بۆماوەیی گۆڕی بۆ زانستی ناسینەوە. لەسەرەتاوە ترسناك بوو تاقیگە بەكاربهێنن، نەیاندەزانی ئایە سەركەوتوو دەبن ‏یان نا؟ چاوەڕوانی ئەو سەركەوتنە نەبوون.‏
كارمەندانی ئەو بوارە، سەركەوتنەكان دەگەڕێننەوە بۆ ئیرادەی سیاسی‌و یاساو دامەزراوەی تایبەت‌و هاوكاری كەسوكاری قوربانیان‌و ‏تەكنۆلۆژیا، بەڵام هەموو ئەمانە بەبێ پارەو سامان ناكرێن، كە هۆكارێكی گەورەی سەركەوتنە.‏
ئەم سەردانە بۆ ئێمەی كوردو عیراقییەكان پڕ سوودو ئەزموون بوو، چونكە لە دوو ساڵی رابردوودا رێكخراوی ناوبراو چەند دیدارو ‏چالاكییەكی لەنێوان كەسوكاری قوربانیانی جینۆساید لە كوردستان‌و عیراق دروستكردبوو، كە ژنانێك لە گەرمیانەوە تا هەڵەبجەو ‏بارزان‌و باشوورو ناوەڕاستی عیراق تێیدا بەشداربوون‌و پێكەوە گفتوگۆیان لەبارەی ئازارو ئازیزە ونبووەكانی خۆیانەوە دەكرد، كە ‏بەدەستی رژێمی دیكتاتۆری بەعسی لەناوچوو، دووچاری بوو بوون.‏
هەر لەڕێگەی رێكخراوی (‏ICMP‏) بڕیاردرا رێكخراوێك دابمەزرێنن بۆئەوەی ببنە تۆڕێكی هاوبەش لەگەڵ ئەو وڵاتانەدا، كە هەمان ‏كێشەی ئێمەیان هەیە بۆ ئەو مەبەستەی لەسەرئاستێكی جیهانی‌و بەشێوەیەكی زانستی‌و شارستانی كار لەسەر ئەو كەیسە بكرێت‌و ‏پرسی جینۆسایدو تاوانەكانی دژ بەمرۆڤایەتی لە عیراق بچێتە نێو كاری رێكخراوە جیهانییەكانەوەو لەئاستێكی فراوانتردا كاری ‏لەسەربكرێت.‏

PUKmedia له‌ كوردستانی نوێ-ه‌وه‌