riklam

سه‌رۆك كۆمار: له‌ هه‌رجێیه‌ك ده‌ستور پێشێلبكرێت لێێ بێده‌نگ نابم

kurdistani 12:56 PM - 2014-09-14
"ده‌بێت هه‌مووان بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ ده‌ستور، ده‌ستور مه‌رجه‌عه‌‌"

"ده‌بێت هه‌مووان بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ ده‌ستور، ده‌ستور مه‌رجه‌عه‌‌"

لەچەند رۆژی ڕابردوودا کەناڵی ئاسمانیی کوردسات نیوز، دیدارێکی لەگەڵ د. فوئاد مەعسوم سەرۆک کۆماری عیراق سازکردبوو، کە تێیدا وەک دووەمین سەرۆک کۆماری کورد تێڕوانینی خۆی سەبارەت بە دۆخی هەنووکەیی سیاسیی‌و ئەمنیی عیراق‌و پەیوەندییەکانی بەغداو هەولێر‌، بەغداو وڵاتانی ئیقلیمی‌ دەخاتەڕوو، لەبەر گرنگیی ناوەڕۆکی دیدارەکەو بەئاگابوونی خوێنەران. کوردستانی نوێ پێی باشبوو کە دەقی دیدارەکە کە راسان موختار لەگەڵیدا سازی کردووە بڵاوبکاتەوە.
بینەرانی بەڕێز سڵاوتان لێبێت، گفتوگۆی تایبەتی ئەمجارەمان لەگەڵ  د.فوئاد مەعسوم سەرۆك كۆماری ‏عیراقی فیدراڵە، پیاوێكە زۆر لەچاودێران زۆر لەسیاسییەكان، بەپیاوێكی نەرم، بەڵام بەبەهێز ناوی ‏دەبەن، هەندێك پییانوایە كە ئەم پیاوە كەسێكی ئاسانە، بەڵام گیرە، ئەو لەكاتێكدا دەبێتە سەرۆك كۆمار ‏كە عیراق لەبەردەم كۆمەڵێك قەیرانی جدیدایە، پێمان باشە كە كۆمەڵێك پرسیاری تایبەت بەم دۆخە ‏لەبەڕێز سەرۆك كۆمار بكەین.‏
دەسەڵاتی فیدرالی زۆرجار هەژموونی نامێنێت
‏*بەڕێز د.فوئاد مەعسوم، سوپاس كە ئەم دیدارەت قبوڵكرد؟ رەنگە یەكەم پرسیار ئەوەبێت كە ئێستا ‏عیراق بەدۆخێكی ئێجگار جیاوازدا تێدەپەڕێت، عیراقی یەك پارچە نییە تا راددەیەك بەشێكی زۆر ‏لەخاكەكەی لەژێر دەستی هێزی توندڕەوی تیرۆریستدایە، جگە لەوەش پێشتریش لەگەڵ هەرێمی كوردستاندا ‏كۆمەڵێك كێشەی هەبوو، بەرێزتان دید‌و تێڕوانینتان بۆ عیراق چییە، وەكو سەرۆك كۆمار ئومێدت چییە ‏بۆئەوەی عیراق بگەڕێتەوە دۆخی جارانی؟
‏- بەخێربێن.. ئەوەی كە ئێستا وادەكات ئومێدم هەبێت كە عیراق بەرەو باشتر دەڕوات‌و لەو قەیرانەی كە هەیەتی رزگاری ‏دەبێت، ئەوەیە كە  یەكەم: داعش لەوكاتەی كە كارەساتێكی زۆر گەورەبوو، هاتە سەر عیراق، بەهەموو ناوچەكانییەوە، ‏وایكرد كە هەموولایەك هەست بكەن كە دەبێت یەكبگرن، چونكە هیچ لایەك بەتەنها ناتوانێت رووبەڕووی داعش ببێتەوە، ‏حكومەتێك كە حكومەتی هەمووان نەبێت، ناتوانێت رێگربێت لەپێشكەوتنی داعش، ئەوە خاڵێكی زۆر گرنگە.‏
دووەم: ئەمڕۆ عیراق چوارچێوەیەكە هەموو دنیا تەعامولی لەگەڵ دەكات وەك ئەو چوارچێوەیە، واتە ئەوە نییە هاتبێتە سەر ‏ئەوەی پارچە پارچە ببێت بەلایەكدا، رەنگە لەڕووی دەسەڵاتەوە جاری واهەیە دەسەڵاتی حكومەتی فیدراڵ لەهەندێك شوێن ‏نامێنێت، بەڵام وەكو واقیعێك عیراق هێشتا هەر دەمێنێت. واشدەزانم ئەگەر عیراق بەشێوەیەكی دیموكراتیانە‌و ‏هەموولایەك پابەندبن بەدەستوورەوە رەنگە كێشەكانمان زۆر زۆر كەمبێتەوە، ئەوەی دەمێنێتەوە زۆر شتی سادەو ساكارە، ‏كێشەكان زیاتر سیاسییەوە وەك ئەوەی كە دەستووریی بێت، بۆیە من پێموایە عیراق بەهەموو لایەكەوە بەئاگا هاتۆتەوە، ‏هەمووان هەوڵی ئەوە دەدەن یەكتریی بگرنەوە‌و بەرەو پێشەوە بڕۆن، یەكەم رزگارییان ببێت لەو مەترسییەی داعش كە ‏هەیە، بەتایبەتی كەئێستا هەڵمەتێكی گەورەی جیهانی هەیە بۆ یارمەتیدانی عیراق، دووەم: عیراق هەوڵی ئەوە بدات ‏نەكەوێتەوە ناو ئەو هەڵانەی كە دەكرا لەلایەن حكومەت‌و هەندێك لەدەزگاكانییەوە.‏
لەگەڵ یەك كەس رێككەوتن ناكرێت
‏*پرسیارێك دروست دەبێت ئەویش ئەوەیە كە بەڕێزت باس لەوە دەكەیت كە لایەنە عیراقییەكان ‏گەیشتوونەتە ئەو قەناعەتەی كە ئەو هەڵانە دووبارە نەكەنەوە كە پێشتر هەیانبووە، بەڵام ئەمە لەكوێدا ‏رەنگی داوەتەوە، بەتایبەتی ئەگەر مەترسییەكانی داعش لەبەرچاوبگرین كە عیراقییەكانی ناچار كردووە ‏بیر لەداهاتووی عیراق بكەنەوە، بەڵام رەنگدانەوەی ئەمە لەكوێدایە بەتایبەت لەناو پێكهاتە ‏سیاسییەكاندا؟
‏-رەنگدانەوەكەی لەوەدا دەردەكەوێت كە ئێستا گفتوگۆكان چڕوپڕ بۆتەوە لەنێوان هەموو لایەنەكان، هەموو لایەك بەجدی ‏دەیانەوێت بگەنە رێككەوتنێك كە شتێكی كاتی نەبێت رێككەوتنێك كە دەوام بكات. جگە لەوە جاران كۆبوونەوەكان كە ‏دەكرا، یەك كەس بەناوی حكومەتەوە رێككەوتنەكانی ئیمزادەكرد، بەڵام ئەمجارە واڕێككەوتوون هەموو لایەك كە هەموو ‏سەرۆكی فراكسیۆنەكان بەشداربن لەگفتوگۆو ئیمزای ئەو رێككەوتنەش بكەن كە ئەوە گەرەنتییەكی تێدایە، پێموابێت ئەو ‏رێككەوتنە بوو حكومەتەكە پێكهێنرا، رەنگە لەزۆرێك لەوڵاتانەوە پشگیریی لەبەرنامەی حكومەتەكەش بكرێت، ئەوە ‏دانانرێت بە دەستێوەردان لەكاروباری عیراق، بەڵكو دەبێتە پشگیریی بۆ سەركەوتن‌و پێشكەوتنی دۆخی عیراق.‏
هیچ لایەك ئەڵتەرناتیڤی نییە جگە لەبەشدارییكردن
‏*بەپێی ئەو ئەزموونەی بەڕێزت هەتبووە لەگەڵ بەشێكی زۆر لەسەركردە سیاسییەكانی عیراق، مێژوویان ‏دەناسیت‌و كارت لەگەڵ كردوون، بەتایبەتی چ ئەوكاتەی كە سەرۆكی ئەنجومەنی نیشتمانی بوویت‌و چ ‏ئەوكاتەش كە سەرۆكی فراكسیۆنی هاوپەیمانیی كوردستان بویت لەپەرلەمانی عیراق، هەندێك پێیانوایە ‏بەشێكی زۆر لەكێشەكان لەڕابردوودا دەگەڕێتەوە بۆ ئەو كێشانەی كە ئێمەی كورد بۆ نموونە لەگەڵ ‏كەسایەتییەكی وەك حەیدەر عەبادی هەمانبوو، بەپێی ئەوەی كە سەرۆكی لیژنەی دارایی بوو، پرسیارەكە ‏ئەوەیە بەم پاشخانەی ئەم سەركردانە هەیانبووە كە بەشێكی زۆری كێشەكانیان دروست كردووە، چ لەگەڵ ‏هەرێمی كوردستان‌و چ لەگەڵ سوننەكان، چ ئومێدێكت هەیە ئەم سەركردانە بەو پاشخانە فكرییەوە بەم ‏باكگراوندە فیكریی‌و سیاسییەوە بتوانن لەعیراقی داهاتوودا رۆڵێكی كاریگەر‌و پۆزەتیڤ ببینن؟
‏-ناتوانم بڵێم هەمووی خەتای یەكلایەن بووە، ئەوە نییە كەسیش تۆمەتبار بكەم بەڵام بارودۆخەكە وابوو كە ئەو ناكۆكییانە ‏دروستبوون‌و هەوڵ نەدرا زوو چارەسەر بكرێن، بەڵام پەندێكی كوردی هەیە دەڵێت «شەقی زەمانە» وادەكات كە رێكبكەون ‏لەنێوان خۆیاندا، نابێت لایەنێك وابزانێت كە مادام زۆرینەی هەیە، ئەوا دەبێت حوكمی عیراق بكات، شتی وا مومكین ‏نییە، ماوەیەك باسی ئەوە دەكرا كە حكومەتی زۆرینە پێكدێت، دەركەوت حكومەتی زۆرینە پێكنایەت، هەندێك هەبوو ‏وایان بیردەكردەوە كە وڵاتانی دەوروبەر پشتگیرییان دەكەن‌و دەتوانن بەئامانجەكانی خۆیان بگەن، بەڵام نەیانتوانی. بۆیە ‏هەموو بارودۆخەكەی ئێستا‌و پێویستیی پاراستنی عیراق وادەكات كە هەموو یەكبگرنەوە، چونكە هیچ لایەك ئەڵتەرناتیڤی ‏نییە. باشە ناتەوێت لەگەڵ عیراق بیت، چی دەكەیت؟ شتێكیتر هەیە؟ هەمووان پێویستیان بەیەكترییە بۆیە ئەو رابردووە ‏وایكردووە كە هەموویان دەبێت بزانن یەكبگرن بۆئەوەی عیراق رزگاربكەن لەو دۆخەی كە تێیدایە، هیچ جێگەیەك نییە ‏لەعیراق بڵی من دوورم لەو كێشانەی كە لەعیراقدا هەن، داعش هەڕەشەیەكی گەلێك گەورەیە بۆ سەر هەموو عیراق ‏بەهەموو بەشەكانییەوە، بەهەموو شوێنەكانییەوە نەك لەسەر عیراق، بەڵكو لەسەر هەموو وڵاتانی دەوروبەر، لەسەر وڵاتانی ‏جیهان، بۆیە من وادەزانم دەبێت لەناو خۆیاندا رێبكەون‌و لەكاتی دیاریكراودا حكومەتێك پێكبهێنن.‏
دەستوور مەرجەعە
‏*بەڕێزت بەئومێدن لەوەی كە ئەو نەغمە ناخۆشەی كە بەنموونە لەحكومەتی رابردووی مالكیدا دروست ‏دەبوو، بەتایبەت نەغمەیەكی نەشاز بەرامبەر هەرێمی كوردستان لەسەر دۆسێكانی نەوت لەسەر دۆسێی ‏دارایی، لەكاتێكدا ئێستا قسە لەسەر ئەوە دەكرێت كە ئەو لیستەی ئەم گرفتانەی  دروستكردووە، دووبارە ‏ئەو لیستە‌و ئەو وەزارەتانەی كە وەزارەتی كلیلین لەحكومەتی عیراقدا بەردەستیان دەكەوێتەوە، پێتوایە ‏ئەمجارە ئەدای ئەوان لەبەڕێوەبردنی ئەو وەزارەتانەدا ئەدائێك بێت بۆ كەمكردنەوەی كێشەكان؟ ‏
‏-ئەو كێشانەی كە هەبووە لەنێوان هەرێم‌و حكومەتی فیدراڵدا دەبێت هەمووی بەپێی دەستوور چارەسەر بكرێت، ‏هەموولایەك بگەڕێنەوە بۆ دەستوور‌و دەستوور مەرجەعە.‏
‏*بەڵام كێشەكە لەتەفسیری دەستوورایە، كورد دەڵێت: تەفسیری ئێمە بۆ دەستوور ئەمەیە، بەڵام شیعە ‏دەڵێت: نەخێر تەفسیری ئێمەش ئەمەیە؟
‏-حاڵەتی ئەوەی كە تەفسیر خۆی جیاوازە، هەر دەستوور خۆی میكانیزمێكی داناوە‌و دەكرێت پەنا بۆ داگای فیدڕاڵی ‏ببرێت‌و هەر بڕیارێك لەوێ دەربچێت بڕیارێكە هەڵناوەشێتەوە‌و تائێستا هیچ لایەك پەنای نەبردووە بۆ ئەو دادگایە.‏
‏*باشە ئەمە پرسیارێكە كە دەكرێت بەنموونە لەسەر مادەی 140، زۆرجار ئەو گلەییە كە كورد دەبوو دوای ‏تەواوبوونی ئەو سەقفە زەمەنییەی كە دانرابوو بۆ جێبەجێكردنی مادەی 140، پەنا بباتە بەر دادگای ‏دەستووری، بەڵام بۆچی پەنای بۆ نەبرد؟
‏-زیاتر هەوڵی ئەوە دەدرا كە لەڕووی سیاسییەوە چارەسەر بكرێت، جگە لەوەش بیر لەوە دەكرایەوە كە رەنگە ئەگەر وای ‏لێهات پەنا ببرێت بۆ داوەرێكی نێودەوڵەتی، بڕیاری ئەو داوەرە دوا بڕیارە، ترس لەوە هەبوو، بەڵام ئێستا پێموایە زۆر ‏گۆڕانكاریی بووە‌و  چارەسەركردنی مادەی 140 لەجاران ئاسانترە. كاتی خۆی نوێنەری نەتەوەیەكگرتووەكان بەڕێز ‏دیمستۆرا خۆی هەوڵێكی زۆری دا پڕۆژەیەكی پێكهێنا كە سێ بەش بوو، بەشی یەكەمی ئیعلانكرد، من خۆم لەگەڵی ‏دانیشتم‌و وتم: ناتوانیین رای خۆمانی لەسەر بدەین‌و رەزامەند بین، هەتا هەر سێیان پێكەوە تەرح بكەین، یەكەم دادەنێی  ‏پێدەچێت تۆ بڵێی تەنازول بكەین، بەڵام نازانم لەدووەم‌و سێیەمدا چیم لێ داوا دەكەیت، بەڵام ئەگەر هەر سێكیان پێكەوە ‏دابنێیت دەكرێت ئێمە وەك یەك مەسەلە بڵێین ئەو شوێنانە ئێمە تەنازولی لێدەكەین، بەڵام بەموقابیلی ئەوەی كە ئەوانە ‏بێنەوە سەر هەرێمی كوردستان، بەڵام تۆ دابەشی دەكەیت بەسەر سێ بەشدا، لەهەر بەشێكی دێیت گفتوگۆم لەگەڵ ‏دەكەیت ئەوە زەحمەتە بۆ ئێمە، بۆیە من پێموایە ئەو كێشەیە هەر دەبێت بەپێی دەستوور چارەسەر بكرێت. ‏
نابێت وەكالەت بمێنێت
‏*بەشێكی زۆر لەچاودێران پێانوایە گرفتی گەورەی عیراق چڕبوونەوەی دەسەڵاتەكان بوو بەتایبەت ‏دەسەڵاتی ئەمنی‌و سەربازیی‌و دارایی لەدەستی تاكە كەسێكدا، بەپێی ئەوەی جەنابت سەرۆك كۆماری ‏عیراقیت چەند سەرپەرشتی‌و ئاگات لەكۆبوونەوەكانە، كۆبونەوەكان لەژێر چاودێریی بەڕێزتاندا ‏بەڕیوەدەچن بۆ دروستبوونی حكومەت، ئیمكانی ئەوەیە كە ئیتر ئەم دۆسێیانە لەدەستی یەك لایەندا نەبێت ‏بەڵكو هەموو لایەنە عیراقییەكان هەست بكەن بەشێكن لەپێكهێنانی حكومەتی عیراق؟
‏-ئێستا وەك بنەما هەموو رێككەوتوون لەسەر ئەوەی كە دەسەڵاتەكان تێكەڵ نەكرێت، دەسەڵاتی یاسادانان، ‏جێبەجێكردن‌و دادوەریی، ئەوە خاڵێكی گرنگ بوو، چونكە هەندێك جار ئەو هێڵە نەدەما‌و تێكەڵ دەبوو، ئەمجارە دەبێت ‏وەكو قسەی لێدەكرێت هەموولایەك لەسەری كۆكن كە  دوای ئەوە ئەو وەزارەتەی بەوەكالەت‌و وەكیل وەزارەتی بەوەكالەت‌و ‏قائید فیرقەش بەوەكالەت، لەسەر ئەوەش لەسەر رێككەوتوون كە ئەوە نەمێنێت‌و نابێت ئەو شتانە هەبێت، چونكە ئەوە بۆ ‏نموونە راوێژكارە بەوەكالەت، وەكیل وەزارەتە بەوەكالەت، ئەو شتانە رێی تێناچێت‌و نامەعقولە.‏
‏*گرەنتی چییە بۆنموونە، ئەوەش لەدەورەی پێشوودا سازانی لەبارەوە كرا، سازان لەسەر كۆمەڵێك بابەت ‏كرا، بەڵام دووبارە ئەمری واقیع هەموو ئەمانەی ژێرپێ خستەوە‌و كەسێكی وەكو سەرۆك وەزیرانی پێشووی ‏عیراق توانیی وەزیری بەرگریی بێت بەوەكالەت، وەزیری ناوخۆ بێت بەوەكالەت چەند وەزارەتی بەوەكالەت ‏وەرگرت؟
‏-ئەوە هی ئەوە بوو كە رێككەوتن لەگەل یەك كەسدا كرا، بەڵام ئەمجارە رێككەوتن لەگەل یەك كەسدا ناكرێت، بەڵكو لەگەڵ ‏كوتلەكاندا دەكرێت لەنێوان خۆیاندا‌و نابێت كەس بێدەنگ بێت، ئەو بێدەنگییەش خراپە، منیش بەشبەحاڵی خۆم كە ‏سەرۆك كۆمارم لەهەر جێگەیەك سەرپێچییەكی دەستووریم بەدیكرد لێی بێدەنگ نابم‌و لێی دێمە وەڵام‌و هەقی خۆمە، نەك ‏هەقی خۆمە، بەڵكو ئەركی خۆمە‌و دەبێت بێمە دەنگ.‏
كەفەرماندە هەڵات، سەربازیش هەڵدێت
‏*ئومێدت بەوە هەیە ئەو دیاردەیە لەعیراقێكدا كە بەڕێز د.فوئاد مەعسوم سەرۆك كۆمارە بنبڕبكرێت؟
‏-قەناعەتم وایە‌و قەناعەتیشم بەخۆم هەیە كە وادەكەم، بۆئەوەش بەتەنها نابم‌و خەڵكی دیكەش پشگیریم دەكەن.‏
‏*لایەنە شیعەكان رەئیان لەسەر ئەمە چییە؟ ‏
‏-تائێستا هیچ رەخنەیەكیان نەگرتووەو لارییان نەبووە، ئەوانیش ئێستا داوای ئەوە دەكەن.‏
‏*بەڕێز سەرۆك كۆمار قسە لەسەر ئەوە دەكرێت یان پرسیار لەسەر ئەوە دەكرێت كە ئاخۆ هۆكاری ‏داڕمانی سوپای عیراق بەو شێوەیە لەبەردەم هێزێكی وەكو داعشدا چی بوو؟ بۆچی سوپای عیراق ‏بەبەردەوام هەرەسی هێنا لەبەردەم  داعشدا؟
‏-ئەوە دەگەڕێتەوە بۆئەوەی كە تائێستا لێكۆڵینەوەیەكی تەواو لەمەسەلەكەدا نەكراوە، من داوام كردووە كە دەبێت ‏لێكۆڵینەوە بكرێت، بەڵام لەهەر شەڕێك كە فەرماندەكە هەڵهات، دیارە ئەوەی دوای ئەویش هەمووی هەڵدێت هەتا ‏لەپێشمەرگایەتیش هەر وایە، لەهەر جێگایەك كە فەرماندە مەیدانییەكە هەڵهات، ئەوەی دیكەش خۆی ناگرێت، دەڵێت: ‏تازە ئەوە ئەزموونی زۆر هەیە لەو رووەوە، واتای ئەوەیە ئەوانەی كە بەرپرسی سوپا بوون لەو ئاستەدا نەبوون بڕوایان نەبووە ‏بەمەسەلەكە، كەموكوڕییەك هەبووە، بۆیە وایلێهات، دەبێت لێكۆڵینەوەی تێدا بكرێت، ئەگەرنا ئەو سوپایەو ئەو هێزەی ‏لەموسڵ بوو، هی ئەوە نەبوو لەبەردەم هەموو داعش ئەگەر كۆببێتەوە لەبەردەمی ئەواندا ئاوا بشكێت‌و هەڵبێت‌و بەجێی ‏بهێڵێت.‏
ئەنجومەنێكی باڵای سەربازیی
‏*پێت وایە ئەم دۆخەی سوپا لەحكومەتی داهاتوودا چارەسەردەكرێت؟
‏-دەبێت پێداچوونەوەیەك بەسوپادا بكرێت‌و سەرلەنوێ دابمەزرێتەوە‌و ئەو سوپایە هی هەموولایەك بێت‌و هی هەموو عیراق ‏بێت‌و من پێشنیازێكم پێشكەش كردووە كە دەبێت ئەنجوومەنێكی باڵای ئاسایش‌و بەرگریی هەبێت. ‏
‏*باشە بۆ سەرباز نەبوو؟ ‏
‏-هەرسێ سەرۆكایەتی تێیدابێت سەرۆكایەتی كۆمار، سەرۆكایەتیی پەرلەمان‌و سەرۆكایەتیی حكومەت، كۆمەڵێك وەزیری ‏تێدابێت واتە مەسەلەكە تەنها سەربازیی نییە لەنێوان خۆیاندا یەك كەس بڕیار بدات‌و هەركەس بیەوێت شتەكە وابڕوات، ‏چونكە مەسەلەكە زیاتر سیاسییە، چۆن سەرلەنوێ ئەو سوپایە دادەمەزرێنرێتەوە.‏
‏*بەرلەوەی كە باسی ئەم پڕۆژەیەی بەڕێزتان بكەم، باسی لێدوانێكی وەزیری پێشمەرگەتان بۆ دەكەم كە ‏باس لەوە دەكات كە بەڕێزتان باس لەوە دەكەی كە ئەبێت ئەمڕۆ عیراق عیراقێكی یەكگرتوو بێت‌و ‏لایەنەكان لێك تێبگەن‌و هەماهەنگییان لەگەڵ یەكتردا هەبێت. هەتا ئەمڕۆ وەزیری پێشمەرگەی كوردستان ‏باس لەوە دەكات كە مالكی رێگرە لەوەی كە چەك بگاتە هێزەكانی پێشمەرگەی كوردستان، رای ئێوە ‏چییە؟
‏-نازانم،  ئاگام لە وردەكارییەكانی نییە، بەڵام بێگومان ئەمە هەر دوو سێ رۆژێكی دیكەیەو حكومەت دەگۆڕدرێت‌و ‏كابینەی نوێ دادەمەزرێت.‏
‏*باشە پڕۆژەكەی بەڕێزت لەسەر ئەو ئەنجومەنە باڵایە بۆ بەرگریی یان بواری ئەمنی لەعیراقدا چەند ‏دەتوانێت پڕۆژەیەك بێت كە هەموو لایەنەكان داكۆكیی لێبكەن‌و پێگەی هەموولایەك‌و بەتایبەت ‏سوننەكان‌و كورد لەو پڕۆژەیەدا بپارێزرێت؟
‏-تائێستا ئەو لایەنانەی قسەم لەگەڵ كردوون‌و لەحكومەتدا بەشدار دەبن، پێیان شتێكی باشە، چونكە ناكرێت هەموو ‏سوپاو هێزە ئەمنییەكان رادەستی یەك كەس بكرێت‌و ئەو بەكەیفی خۆی بڕیاری لەبارەوە بدات. راستە بڕیار جێبەجێكردن ‏دەگەڕێتەوە بۆ سوپا، بەڵام نەك بۆ یەك كەس كە هەموو بڕیارێك لەلای ئەوەوە دەربچێت. سیاسەتەكە چییە، سیاسەتەكە ‏چۆن دادەڕێژی، ئەوە دەبێت بەشداریی هەر سێ سەرۆكایەتییەكەی تێدابێت‌و هەروەها چەندین وەزیر هەن كە هاوپەیوەندن ‏بەم مەسەلەیەوە، وەزیری بەرگریی، وەزیری ناوخۆ، وەزیری دارایی، وەزیری دەرەوەو وەزیری داد كە ئەمانە دەبێت تێیدا ‏بەشداربن.‏
داوای فریاگوزاریی خێرام كرد
‏*كێ سەرپەرشتیی ئەم ئەنجومەنە دەكات؟
‏-دیارە سەرۆك كۆمار سەرپەرشتیی دەكات.‏
‏*من حەز دەكەم دواجار باسی پێكهێنانی حكومەت بكەم‌و ئەو گفتوگۆیانەی كە لەگەڵ سوننەو كورد هەن، ‏بەڵام بەڕێزت وەكو سەرۆك كۆماری عیراق دەزانی‌و بێگومان ئاگاداری ئەوەی كە ئێستا دۆخێكی زۆر ‏سەخت‌و دژوار هاتۆتە ئاراوەو بەتایبەت ئەو شەڕەی داعش دروستی كردووە بۆ كوردانی ئێزدی‌و بۆ ‏ئاوارەكان، رۆڵی سەرۆك كۆمار لەكەمكردنەوەی ئەم كارەسات‌و مەینەتییانەی كە ئێستا ئاوارەكان هەیانە ‏چییە؟
‏-لەم بارەوە بۆ خۆم نامەیەكەم بۆ یەكێتیی ئەوروپا ناردو داوام لێكردن كە پێویستە بێنە ناو بابەتەكەوەو دەستبەجێ دوای ‏چەند سەعات كۆبوونەوەیەكان ئەنجامداو لەو كۆبوونەوەیەدا بڕیاردرا كە دەبێت لەڕووی مرۆییەوە چی دەتوانن بیكەن‌و ‏بەكردەوەش دەستیان پێكرد. تەنانەت وەزیری دەرەوەی سوید هاتە لام لەگەڵ ئەو خانمەی كە لەگەڵ یەكێتیی ئەوروپادا ‏بەرپرسی یارەمەتییە مرۆییەكانە، وتی كە نامەكەی تۆ هات، دوای دوو سێ سەعات بڕیارماندا دەبێ كۆببینەوەو لەوێ ‏بڕیار بدەین بۆ پشتگیریی لەئێزدییەكان‌و لەمەسیحییەكان‌و یەكەم هەنگاو یارمەتیی مرۆییان بۆ بنێرین‌و بەكردەوەش ‏دەستیان پێكرد. تەنانەت سەبارەت بەئەمریكا، لەگەڵ ئەمریكییەكانیش قسەم كرد، وابزانم رۆژی چوارشەممە بوو، كە وتیان ‏رۆژی هەینی هەوڵدەدەین هەندێك كۆمەكیان بۆ بنێرین‌و منیش وتم: هەتا رۆژی هەینی چەند هەزار كەس دەكوژرێت، یان ‏لەبرساندا دەمرن، بۆیە رەوا نییە هەتا رۆژی هەینی چاوەڕێ بكەن، چونكە دۆخەكە بۆ ئەوە ناشێت. دوایی ئاگاداریان ‏كردمەوەو وتیان لەكوێتەوە بە فڕۆكە شتمان ناردووەو بۆمان فڕیداون. ئەمە مەسەلەی ئێزدی‌و مەسیحییەكان كە بەو ‏شێوەیە دەستیپێكرد، دەبا بێدەنگ نەبین‌و بەكردەوەش هەموو هەوڵێكمدا، چونكە ئەوانە پێكهاتەی ئەو وڵاتەو بەتایبەتی ‏دوو كەمینەی ئایینین، نابێت رێگا بدرێت بەو شێوەیە هەڵسوكەوتیان لەگەڵدا بكرێت. تەنانەت ئەگەر داعشیش نەبوایەو ‏هەر لایەنێكی تر بەو شێوەیە لەگەڵیان بجووڵایەتەوە، دەبوو ئێمە تەدەخول بكەین. جا بۆیە من هەموو هەوڵێكم داوە لەم ‏بوارەداو لەم ماوەیەدا هەموو ئەوانەی كە بینیوومن‌و هاتوون‌و سەردانیان كردووم، یان ئەوانەی بەتەلەفۆن قسەم لەگەڵ ‏كردوون، بەتایبەتی سەرۆكی وڵاتان، ئەم بابەتەم هەمیشە ئاماژە پێكردووەو پێداگریم لەسەری كردووە.‏
مەرج نییە بەكوردی وتارم هەبێت
‏*لەڕاستیدا عیراق لەچەند ساڵی رابردوودا لەپەراوێزو گۆشەگیرییەكی تەوادابووە، چ لەگەڵ وڵاتانی ‏دراوسێ‌و  چ وڵاتانی ئیقلیمی‌و چ دنیای دەرەوەش، بەڵام ئێستا لەگەڵ ئەوەی كە بەڕێزت وەكو سەرۆك ‏كۆماری عیراق دەستبەركاربوویت، لەلایەن وڵاتانی دەوروبەرەوە پشتیوانییەكی زۆر هەیە، ئەم ‏پشتیوانیكردنانە چەندە گرنگە بۆئەوەی كە داهاتووی عیراق بگەڕێتەوە ناو كۆمەڵگەی جیهانی‌و كۆڕی ‏وڵاتانی دراوسێ؟
‏-خۆشبەختانە ئێستا بەشی هەرەزۆری لایەنەكان بڕوایان وایە كە ئەو دابڕانە لەوڵاتانی دەوروبەرو عەرەبی‌و دەرەوش، ‏شتێكی باش نەبووە، تەنانەت ئەوەی كە ئێستا كاندیدە بۆ ئەوەی كە حكومەت پێکبهێنێت، بەڕێز د.حەیدەر عبادی هەمان ‏لێدوانی داوەو باسی هەمان پرس دەكات، دوای ئەوەی یەكەم دیدارم لەگەڵ رۆژنامەی «شرق الاوسط» كرد، بەهەنگاوێكی ‏زۆر باش دانرا كە باسی ئەوەم كرد كە دەبێت پەیوەندییەكانمان بگەڕێتەوە ئاستی سروشتیی خۆی، بەتایبەتی لەگەڵ وڵاتانی ‏دەوروبەرو عەرەبی‌و باسی (كەنداو)م كردو وادەزانم ئێستا ئامادەییەكی باش هەیە لەو وڵاتانەو ئێمەش‌و ئەوانیش بۆ ئەوەی ‏هەنگاو بۆ هاوكاریی یەكتر بنێین. ئێستا بۆ ئەو كۆبوونەوەیەی كە لەنیویۆرك هەیە، واتە كۆبوونەوەی نەتەوە ‏یەكگرتووەكان، وابزانم بەرنامەیەك دانراوە بۆ ئەوانەی دەیانەوێت ئێمە ببینن‌و هەروەها ئەوانەی كە خۆم دەمەوێت ‏لەگەڵیاندا دابنیشم‌و گفتوگۆ بكەم. ‏
‏*وەك سەرۆك كۆماری عیراق چ پەیامێكی تازەت بۆ كۆبوونەوەی نەتەوە یەكگرتووەكان هەیە؟
‏-بێگومان ئەو وتارەی كە دەمەوێت پێشكەشی بكەم ئامادە دەكرێت.‏
‏*چ شتێكی نوێی تێدایە؟
‏-ئەو شتە نوێیانەی كە دەبێت باسی بكەین، وا نییە كە زۆر بەرچاوبێت، چونكە ئێمە وەك قەزافی‌و كەسانی دیكە ناكەین ‏شتێك بڵێین ئاخۆ دەبێت یان نا؟ ‏
‏*ئایا بەشێك لەپەیامەكەی بەڕێزت بەزمانی كوردی دەبێت؟
‏-مەرج نییە، چونكە ئێستا دۆخی كورد وانییە كە ئیتر نەناسرێت‌و ئیلا ئەگەر ئەمن دوو وشەم بەكوردی وت، بەوە كورد ‏بناسرێت، كورد تازە لەجیهاندا ناسراوەو لەم بارەشەوە یەكەم كەس كە رێچكەكەی شكاند، جەنابی مام جەلال بوو و من ‏بۆخۆم لەپەرلەمانی عیراق ئەوكاتەی كە سەرۆكی یەكەم ئەنجومەنی نیشتمانی بووم، هەموو نووسینەكان كرانە كوردی‌و ‏عەرەبی‌و لەوێ وتارم نیوەی بەكوردی‌و نیوەشی بەعەرەبی پێشكەش كرد. بەڵام ئێستا مەسەلەی كورد لەوە دەرچووە كە ‏ئەگەر دوو قسە نەكەم، مانای ئەوەیە كە من كورد نیم، هەموو كەس دەزانن من كوردم‌و لەوانەیە دابنرێ بەشتێك كە زۆر ‏گرنگیی دەبێت.‏
گفتوگۆكان باش رۆیشتوون
*بەس كورد حەز دەكات ئەم پرسی زمانی كوردییە بەفەرمی بچەسپێت؟
‏-نا ئەمە چەسپاوەو دەستوور چەسپاندووێتی، بڕۆ پەرلەمان‌و ئەنجومەنی وەزیران كە لەبەغدایە، هەموو شوێنەكان  ‏بەكوردی بەعەرەبی لەسەری نووسراوە. جارێ هێشتا لەمەیاندا بڕیارم نەداوە، بەڵام كە رۆیشتم دیارە ئەو بابەتانە باس ‏دەكەم كە پەیوەندییان بەناوخۆی عیراقەوە هەیەو ئەوەی پەیوەندیی بەناوچەكەوە هەیەو ئەوەی پەیوەندیی بەجیهانەوە هەیە، ‏چونكە هەندێك پرس هەیە بۆ نموونە باسی گەرمبوونی گۆی زەوی دەكرێت، كە تۆ دەبێت تێیدا بەشداربیت. ‏
‏*با بێینە سەر پرسی وەفدی دانوستانكار لەگەڵ سوننەكان‌و كورد بەسەپەرشتیی بەڕێز عەبادی، گرفتی ‏سوننەكان «بەشی زۆریان»، گرفتی مەسەلەی هەئیەی دەستەی دادوەریی‌و لێپرسینەوەبوو، مەسەلەی تاریق ‏هاشمی، یان مەسەلەی رافیع عیساوی یان سوڵتان هاشمە؟
‏-من بۆخۆم سەرپەرشتیی كۆبوونەوەكان ناكەم، بەڵام بەدواداچوونی رۆژانەم هەیە، بۆ نموونە بەڕێز د.سەلیم جبوری ‏هاتەلام‌و بەڕێز د.حەیدەر عەبادی -ش هاتەلام‌و ئاگام لێیە، جگەلەوەی كە لەڕێگەی وەفدی كوردستانەوە، ‏ئەوانیش پەیوەندیم پێوە دەكەن، ئاگادارم‌و بەدواداچوونم بۆی هەیەو بۆچوونی خۆشم دەردەبڕم‌و بۆ هەموولایەكی باس دەكەم ‏كەوا چۆن بێت‌و چی بكەین؟ من پێموایە هەتا ئێستا باش رۆیشتۆتە پێشەوە، بەڵام سرۆشتییە كە هەر گفتوگۆیەك كە ‏دەستپێدەكات سەرەتا كەمێك قورسە، وردە وردە بە پێكەوە دانیشتن‌و ئاڵوگۆڕی بیروبۆچون وای لێدێت لەكۆتاییدا دەگەنە ‏ئەنجام، ئومێدم وایە لەم یەك دوو رۆژەی داهاتوودا بگەنە ئەنجام.‏
‏*داواكاریی سوننەكان لەلایەنی شیعە چ داواكارییەكە كە شیعەكان پێی رازی بن، بەنموونە چوار ساڵ ‏لەمەوبەر باس لەوە كرا كە ئەنجومەنێكی باڵا بۆ سیاسەتە ستراتیژییەكان بۆ بەڕێز ئەیاد عەلاوی دروست ‏بكرێت، بەڵام دواجار شیعەكان لەوە پەشیمان بوونەوە، یان قسە لەسەر ئەوە كرا كە وەزارەتی بەرگریی ‏بدەن بەلایەنی سوننە، بەڵام دوایی لەوەش پەشیمان بوونەوە، واتە بەبەردەوامی كۆمەڵێك بەڵێن‌و بڕیار ‏دەدەرێت بەلایەنی سوننە لەعیراقدا، بەڵام دواجار نەك هەر بۆیان جێبەجی ناكەن، بەڵكو ‏لەڕەمزەكانیشیان دەدەن، واتا لەڕەزمێكی وەك رافیع عیساوی یان لەتاریق هاشمی دەدرێت. چ ئومێد هەیە ‏ئەم دۆخە لەگەڵ سوننەو كورددا كۆتایی پێ بێت؟
‏-من سەرەتا گوتم ئەمجارە پێكهاتەی فراكسیۆنەكان دەبێت هەموو ئەندامی فراكسیۆنەكان واژۆی بكەن. لەباتی ئەوەی كە ‏یەك كەس ئیمزای بكات، دەبێت شانزە یان حەڤدە كەس ئیمزای دەكات‌و هەمووشیان پابەندن بەجێبەجێكردنی ‏ئەركەكانیان.‏
‏*چ گەرەنتییەك لەلای حەیدەر عەبادی هەیە كە هەر سەر بەقوتابخانەكەی مالكی-یەو لەحزبی ‏‏»دەعوە»یەو كەسێك بووە كە تەرجەمەی سیاسەتەكانی مالكی دەكرد لەدۆسێی دارایدا؟
‏-ناتوانم بڵێم حەیدەر عەبادی سەر بەقوتابخانەی مالكی-یە.‏
‏*چ جیاوازییەكیان هەیە؟
‏-جیاوازییان زۆرە، راستە لەیەك حزبن، بەڵام ئەوە مانای ئەوە نییە وەك یەك بیردەكەنەوە، چونكە هەردووكیان بۆچوونیان ‏جیاوازیی هەیە، د.حەیدەر عەبادیش بینی كەوا ئەو سیاسەتەی پێشوو سەری نەگرت، دیارە دەبێت سیاسەتێكی تر ‏بگرێتەبەرو نابێت كەسیش بێدەنگ بێت، وەكو پێشتر ئاماژەم پێدا، لەهەر جێگایەك ببینم خەلەل‌و كەموكوڕییەك هەیە، ‏لادانێك لەدەستوور هەیە لێی بەدەنگ دێم.‏
حساب بۆ رای دۆستەكان ‏
‏*بەڕێزت پێتوانییە كە دووبارە لیستی دەوڵەتی قانوون هەژموونی بەسەر دەوڵەتدا بسەپێنێتەوەو ‏هەمدیسان هەژموونی بەسەر حكومەتدا هەبێت‌و وەكو كۆمەڵێك كێشەی گەورەو جەوهەری كە تائێستا ‏چارەسەر نەبوون، دووبارە بەچارەسەرنەكراوی بهێڵێتەوە؟ ‏
‏-دەبێت ئەزموون‌و كەڵكی لەحكومەتەكەی پێشوو وەرگرتنبێت.‏
‏*رۆڵی ئەمریكا لەم گفتوگۆیانەدا وەك ئەوەی قسە هەیەو باسی لێوە دەكرێت، كە باڵیۆزی ئەمریكا ‏گوشارێكی زۆری هەیە لەسەر حەیدەر عەبادی‌و وەفدی لایەنی شیعە بۆئەوەی لەگەڵ سوننەكان بەئەنجامێك ‏بگەن‌و قەناعەت بەسوننەكان بهێنن كە لەپڕۆسەی سیاسیدا بەشداربن؟
‏-نازانم، گوشار هەیە یان نا، بەڵام زۆر لەوڵاتان وەكو دۆست روانگەو بۆچوونی خۆیان دەردەبڕن‌و كەڵك لەو رەئیانەش ‏وەردەگیرێت، بەڵام رەنگە بەشێوەی گوشار نەبێت. چونكە مەسەلەی دەستێوەردان لەكاروباری ناوخۆی هەر وڵاتێك كەس ‏قەبووڵی ناكات، بەڵام دیارە ئەوان وەكو وڵاتی دۆست كە گرنگی دەدەن بەدۆخی عیراق‌و بەتایبەتی بەشدارن ‏لەرووبەڕووبوونەوە بەرامبەر بەداعش ئەوە گرنگییەكی زۆری هەیە. دیارە كە دۆستن دەبێ حیساب بۆ را‌وبۆچونەكانیشیان ‏بكرێت.  ‏
‏*ئومێد هەیە بۆئەوەی كە سوننە بەشداری حكومەت بكات‌و لەكۆتاییشدا بەشداریی لەپاككردنەوەی ‏عیراق لەداعش بكات؟
‏-شەڕی داعش بەبێ سوننە زەحمەتە. بەتایبەت لەو ناوچانەی كە سوننەن. لەكوردستان‌و هەندێك شوێنی ناوەند رێی ‏تێدەچێت، بەڵام لەناوچە سوننەنشینەكان زۆر زەحمەتە بێ بەشداریی سوننە شەڕی داعش بكرێت.‏
‏*بەڕای بەڕێزت، سوننە گەیشتۆتە ئەو قەناعەتە كە لەداهاتوودا بەشداریی لەدەرپەڕاندنی داعش بكات ‏لەعیراق؟
‏-ناكرێت تۆ بڵێی هەرچی سوننەیە داعشە، بەپێچەوانەوە، داعش بەقەدەر ئەوەی دژی شیعەو نەتەوەكانی ترە، دژی ‏سوننەشە. بەڵام رەنگە جارێ وەك تاكتیك بەكاریان بهێنێت‌و سوودیان لێ وەربگرێت. داعش دژی هەمووانە.‏
كەلێنێكی گەورە دروست دەبێت
‏*لەڕابردوودا سوننەكان زۆر پێداگرییان لەوە دەكرد كە ئەوانیش وەك هەرێمی كوردستان هەرێمێكیان ‏هەبێت، بەڵام هەمیشە رووبەڕووی وەڵامێكی زۆر سەختی نوری مالكی دەبوونەوە؟
‏-لەڕاستیدا دروستكردنی هەرێم هیچ پەیوەندییەكی بەحكومەتی فیدراڵەوە نییە. خۆیان لەناو خۆیاندا بڕیار دەدەن. ‏دەستوور دەستنیشانی كردووەو یاسای پارێزگاكانیش دەرچووە، ئەوان دەتوانن بۆخۆیان ئەو بڕیارە بدەن، بەڵام تائێستا ‏لەناوخۆیاندا نەگەیشتوونەتە ئەو بڕیارەی كە دەبێت پێكبێن، چونكە یەكلانەبوونەتەوە كە پێكهات ئاخۆ یەك پارێزگا ‏دەبێت یان زیاتر، شتەكە لەوێ وەستاوە، ئەگینا حكومەتی فیدراڵ ناتوانێت رێگەی لێ بگرێت. ‏
‏*قسە لەوە كراوە كە 33%ی پشكی حكومەتی عیراقی بەر سوننەكان بكەوێت. لایەنی شیعە تاچەند ‏ئامادەیە ئەو پشكە بداتە سوننەكان؟
‏-لەگفتوگۆدا هیچ شتێك بەشێوەیەكی رەها ناوترێت. دەبینی ئەمڕۆ لایەنێك زۆر ئاستی داواكارییەكانی بەرزە، بەڵام لەگەڵ ‏گفتوگۆ وردە وردە ئاستەكە دێتە خوارەوە، بەڵام بەگشتی دەبێ هەموولایەك تەنازول بۆ یەكتربكەن. ناكرێت یەك لایەن ‏تەنازول بۆ هەمووان بكات. سروشتی گفتوگۆ وایە دەبێ تەنازول لای هەمووان هەبێت. دانوستاندن وایە. ناكرێ لایەك ‏باڵادەست بێ‌و شتی خۆی بسەپێنێت‌و ناچاربیت لێی قبوڵ بكەیت. ئەگەر گەیشتە ئەو حاڵەتە تۆ دەڵێی بەشدار نابم، كە ‏وتیشت بەشدارنابم، لێرەدا كەلێنێكی گەورە دروست دەبێت. ‏
‏*هیچ ئاسۆیەك هەیە بۆ ئەوەی گفتوگۆكانی وەفدی كوردی و لایەنی شیعە لەبەغدا بگاتە ئەنجام؟
‏-دیارە ناكرێت چاوەڕێی ئەوە بین هەموو ئەو كێشانە لەماوەی هەفتەیەكدا چارەسەرببن. هەمووی كاتی دەوێت. گرنگ ‏ئەوەیە كاتی بۆ دابنرێت‌و چۆنێتی جێبەجێكردنیشی دیاریی بكرێت. ئەمە دوو خاڵی گرنگە‌و لەگفتوگۆكانیشدا باس لەوە ‏دەكرێت. ‏
چاوەڕوانی حكومەتی نوێ-م
‏*لەدوا دیداری بەڕێزت لەگەڵ حەیدەر عەبادی باسی گەڕانەوەی مووچە كراوە؟
‏-ئێمە وەفدمان هەیەو وەفدەكان ئەو مەسەلانە باس دەكەن، بەڵام من هانی دەدەم بۆئەوەی كە ئەو مووچانە بدات، چونكە ‏پێویستەو مافێكی یاساییە. كێشەی نەوت‌و غازت هەیە لەگەڵ هەرێم، ئەوە جێگەی خۆی هەیە بۆ چارەسەركردنی، دەتوانن ‏رێكبكەون. پێش ئەوەی كە زانیم ئەو داواكارییە دەخرێتەڕوو، یان لەڕۆژی خستنەڕووی داواكارییەكە ئەو قسانەم لەگەڵ ‏كردووە. ‏
‏*بەپێی دەستووری عیراق، كە جەنابیشت ئەندامی لەدەسەڵاتی جێبەجێكردندا، چۆن قبوڵی ئەوەت كردووە ‏كە تائێستا مووچە ببڕدرێت‌و كۆمەڵێك پێشێلكاریی دیكەش لەلایەن بەغداوە بكرێت بەرامبەر ‏بەكوردستان؟
‏-وەك وتم، ئەمانە بەشێكن لەو بابەتانەی كە لەگەڵ ئەو حكومەتە نوێیەدا باس دەكرێت. دەتوانم بڵێم گفتوگۆكان بەرەوپێش ‏چوون. ئەوەی ئێستا حكومەتێكی كاربەڕێكەرەو من ناتوانم ئێستا هیچ كۆنترۆڵێكم لەسەری هەبێت. هەر قسەیەك كە ‏بیكەم دەبێتە شتێك بۆ راگەیاندن، چونكە ئەو حكومەتەی پێشوو كە لەسەر هەڵوێستەكانی خۆی سوور بوو ماوەی ‏بەسەرچووە. دەبێ چاوەڕوانی حكومەتی نوێ بم.‏
‏*بەڵام گومانێكی وا هەیە كە ئەو دۆسێیە هەر لای ئەو لیستە سیاسییە بمێنێتەوە كە پێشتر لەسەر ‏مەسەلەی نەوت‌و پێشمەرگەو دارایی لەگەڵ كورد كێشەی هەبووە؟
‏-من ناتوانم لێرە قسە لەسەر ئەوە بكەم، لەبەرئەوەی لەمیدیاكان دەنگۆیەكی وا بڵاوكراوەتەوە. خۆی وەفد هەیەو وەفدەكان ‏ئیش‌و كارەكان دەكەن. وەفدیش كە خەریكی گفتوگۆیە ناتوانێت هەموو شتێك بڵاوبكاتەوەو بڵێ بەمەو بەوە گەیشتووین. ‏چونكە كە كەوتە سەر زاری راگەیاندن، مانای وایە تازە تێكچوو. ئەو گفتوگۆیانە پێویستی بەپاراستنی هەندێك نهێنی ‏هەیە. بۆیە گونجاو نییە ئەو شتانە بووترێت. ئەوەی راگەیاندنەكانیش دەیكەن، هەندێكیان زۆر رەشبینن، هەندێكیان زۆر ‏زۆر گەشبینن. هیچی راست نییە، بەڵام لەو باوەڕەدام دەگەنە ئەنجام.‏
مژدە بەخەڵك دەدەم
‏*جەنابت لێرەوە ئەو مژدەیە بەخەڵكی كوردستان رادەگەیەنیت كە دەگەنە چارەسەرو بودجەو مووچەش ‏دەنێردرێت؟
‏-بەڵێ دەگەنە چارەسەرو، وەفدەكەشمان چوون لەگەڵ سەركردایەتی سیاسیی لایەنەكان كۆببنەوە. بزانین راو بۆچوونی ‏ئەوانیش چییە.‏
‏*مەسەلەی بودجەی پێشمەرگەو پڕچەككردنی پێشمەرگە بابەتێكی گەرمە. ئەمە تاچەند لەناو ‏گفتوگۆكاندا جێی بۆتەوەو لەسیستمی نوێدا چۆن مامەڵە لەگەڵ مەسەلەی پێشمەرگەدا دەكرێت؟
‏-مەسەلەی پێشمەرگە ئێستا زۆر جیاوازە لەگەڵ جاران. بەتایبەت دوای ئەوەی كە پێشمەرگە ئەو رۆڵەی بینی لەخەباتی دژی ‏داعش. نەك هەر لەچەند ناوچەیەكی دیاریكراو، بەڵكو لەزۆربەی ناوچەكانی عیراق. ئێستاش هەموو ئەو لایەنانەی كە من ‏دەیانبینم‌و باسی دەكەن، ئێستا رایان تەواو لەسەر پێشمەرگە گۆڕدراوە. ‏
‏*ناوچە كێشە لەسەرەكان ئێستا وەكو دیفاكتۆیەكی لێهاتووە، بەڵام تاچەند لەڕووی یاساییەوە دەكرێت ‏بەشێك بێت لەیارمەتیدانی جێبەجێكردنی مادەی 140 لەلای حكومەتی عیراق؟ ‏
‏-ئەمە دەگەڕێتەوە بۆ گفتوگۆكان.
‏پڕۆژەكەی بایدن بۆ دابەشكردن نییە
‏*گوێبیستی پڕۆژەكەی جۆ بایدن دەبین لەسەر عیراق. لەسەر مەسەلەی دابەشكردنی عیراق بۆ سێ هەرێمی ‏جیاواز. بەڕێزت وەكو سەرۆك كۆماری عیراق، لەسەر ئەو پڕۆژەیە رات چییە؟
‏-پڕۆژەكەی بەڕێز بایدن باسی دابەشكردنی عیراق نییە، هەر لەچوارچێوەی عیراقدایە. بەڵام لەباتی ئەوەی چەند هەرێمێك ‏هەبێت، ئەو دەڵێت سێ هەرێم هەبێت. هەرێمی سوننە، هەرێمی شیعەو هەرێمی كورد. دەستوور ئەوە قبووڵ دەكات. ‏هەڵبەت لەدەستووردا نەوتراوە هەرێمی سوننەو شیعەو كورد. دەڵێت چەند پارێزگایەك دەتوانن ببنە هەرێمێك. ئەوانەی كە ‏دژی دەوەستن، وای تەماشا دەكەن كە ئەوە دابەشكردنی عیراقە. بەپێچەوانەوە ئەمە دابەشكردنێكی ئیدارییە، بەڵام ئایا ‏ئەمە دەكرێت؟ رێككەوتنی لەسەر دەكرێت؟ پارێزگاكان لەنێو خۆیاندا رێكدەكەون؟ ئەمانە هەمووی مەسەلەن. ئەوە تەنها ‏بیرۆكەیەكە ئەو باسی كردووە، بەڵام دەبێ سەیر بكەین ئاخۆ ئەوە دەكرێت، 9 پارێزگا ببێتە هەرێمێك؟ 4 لەولا ببێتە ‏هەرێمێك؟ ئەمە ئاسان نییەو كاتی دەوێت. لەلایەكی دیكەشەوە، لەو ناوچانەی پێی دەوترێت ناوچەی شیعە، سوننەشی ‏تێدایە. لەو ناوچانەی كە دەوترێت زۆرینەی سوننەیە، شیعەشی تێدا دەژی. ‏
‏*پێت وایە ئەو پڕۆژەیە دۆخەكە ئاڵۆزتر دەكات؟
‏-پڕۆژەیەكە لەڕووی تیۆرییەوە هیچ كێشەیەكی نییەو دژ بەدەستوور نییە، بەڵام لەڕووی كردارییەوە چۆن جێبەجێی دەكەی، ‏لەوەدا كێشەكان دەست پێدەكات. دروستكردنی هەرێم شتێكی ئاسان نییە. زەحمەتە بەو شێوەیە بكرێتە سێ هەرێم. ‏لەبەرچی بەزەحمەتی دەزانم؟ نەك لەڕووی دەستووریی‌و یاساییەوە، بەڵكو لەبەر ئەو دۆخەی كە ئێستا هەیە. لەوانەیە دوای ‏ماوەیەكی دیكە زۆر ئاسان بێت. ‏
دروستبوونی هەرێمەكان پەیوەندیی بەناوەندەوە نییە
‏*ئەگەر لەداهاتوودا چەند پارێزگایەكی دیكە داوای بەهەرێمبوونی خۆیان بكەن، حكومەتی عیراقی هێز ‏نانێرێتە سەریان؟
‏-نەخێر، پەیوەندیی بەناوەندەوە نییە. حكومەتی فیدراڵ بەهیچ شێوەیەك مافی دەستوەردانی لەو مەسەلەیەدا نییە. ‏
‏*بەڕێزت پارێزگاری لەو مافە دەكەیت؟
‏-بێگومان.‏
‏*ئەمرێكا لەپێناوی چیدا هاوكاریی عیراق دەكات‌و هێزی ئاسمانی خۆی دەنێرێت بۆ عیراق؟
‏-هێزی خۆیان نارد، لەبەرئەوەی هەستیان بەمەترسی داعش كرد. بەتایبەتیش لەبەرچاوی دنیا نیشانیدا بەرگریی لەدوو ‏كەمینە دەكات كە خەریكە رووبەڕووی لەناوچوون دەبنەوە. بۆ نموونە ئەو رۆژە ژەنەراڵێكی ئەمریكی هات باسی ئامرلی-م ‏لەگەڵیدا كرد. وتم حەقوایە لەمەسەلەی ئامرلی-شدا دەستوەردان بكەن، چونكە ئەوانیش كەمینەیەكن لەوێ، توركمانن. ‏ناكرێت چاوپۆشییان لێ بكەین. بۆ ناوچەكانی تریش چاوەڕوانی ئەوەن حكومەت پێكبێت، ئەوكات لەگەڵ حكومەت ‏رێكبكەون. بینیشمان لەئامرلی بەكردەوە لەڕێگەی فڕۆكەوە هاوكارییان كردو كارەكەیان ئاسان كرد. لەهەمان كاتدا ‏بەریتانیا، فەرەنساو وڵاتانی دیكەش ئازوقەیان بۆ خەڵكەكە فڕێدا. ئەوەش شتێكی باش بوو. جا بۆیە مەسەلەی داعش ‏بۆتە مەسەلەی هەموو دنیا. ئەگەر داعش لەعیراق سەربكەوێت، لەسوریا سەربكەوێت، خۆیشی كە داوای دەوڵەتی عیراق‌و ‏شام دەكات، مەبەستیشی لەشام سوریاو لوبنان‌و فەلەستین‌و ئوردن هەموویەتی، ئەگەر بەو مەرامەی گەیشت، ئەوكات ‏مەترسییە بۆ هەموو دنیا، بۆ هەموو كەنداو، كە هەموو سەرچاوە نەوتییەكان دەكەوێتە بن دەستیان. ئەمە جگە لەكاری ‏تیرۆریستی كە بڵاودەبنەوە لەهەموو وڵاتانی ئەوروپاو ئەمریكا. دیارە لەم حاڵەتەشدا ئەمریكا شەڕی ئەو تیرۆریستانە ‏دەكات لەهەر شوێنێكی دنیابن.‏

*تێنینی: ئەم دیدارە بەر لە چەند رۆژێک لە پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەتی عیراق کراوە.

 

PUKmedia له‌ كوردستانی نوێ-ه‌وه‌

ئەمانەش ببینە

زۆرترین خوێنراو

هەواڵەکان دەنێرین بۆ مۆبایلەکانتان

ئەپڵیکەیشنی

app دابەزێنە

Play store app store app
The News In Your Pocket