با رێگە نەدەین 51%ی كورسییەكانی حكومەتی عیراق ببێتە هی یەك فراكسیۆن ‌

سەعدی ئەحمەد پیرە

سەعدی ئەحمەد پیرە ئەندامی مەكتەبی سیاسیی یەكێتیی نیشتمانی كوردستان رایگەیاند:  ئێستا كورد بەیەكدەنگ چۆتە بەغدا بۆ وەرگرتنی مافەكانی، بۆیە لایەنی كوردی لەپێكهێنانی حكومەتی نوێی عیراقدا پشكی سەرەكی بەردەكەوێت و بەبێ كوردیش پێكهێنانی حكومەتی نوێی عیراق مەحاڵە، وتیشی: لەسەر ئاستی جیهان لەهیچ رووداوێكدا كاردانەوەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی وەكو ئەوەی لەسەر ئەو دۆخەی ئێستای كوردستان هەیە قەت بەو خێراییە نەبووە.

سەعدی ئەحمەد پیرە لەدیدارێكدا لەگەڵ كوردستانی نوێ و pukmedia ، تیشكی خستەسەر قۆناغی نوێی پرۆسەی سیاسی لەعیراق و پەیوەندییەكانی كوردستان لەگەڵ لایەنەكانداو وتی: ئەگەر ئێمە گفتوگۆی نەخشەی سیاسی بكەین و  لەگەڵ سەقفی داخوازی‌و شێوەی داڕشتنەوەی پەیوەندییەكانماندا لەگەڵ باقی عیراق‌و وڵاتانی دەوروبەر، دەبێ باسی دوای نۆی حوزەیران بكرێت، چونكە پێش نۆی حوزەیران شتێكی تر بوو، دوای نۆی حوزەیران چەند دیاردەیەكی تر هاتۆتە ئاراوە، یەكێكیان ئەوەیە كە ئەم جوڵان‌و خرۆشانەی كە لەناو كۆمەڵگەی كوردەواریی هەیە لەبەرگری، بۆ نمونە سێ مانگ چوار مانگ مووچەی وەرنەگرتووە، بەڵام ئەوەی ئێستا لەخەیاڵیدایە بەرگرییە لەكوردستان، ئەم پشتیوانییە بەرفراوانە لەهێزی پێشمەرگە، ژمارەیەكی زۆر لەپێشمەرگە دێرینەكانیش چوونەتەوە مەیدان‌و سەنگەرەكانی بەرگری، مەسەلەیەكی گرنگ‌و گەورەیە، مەسەلەی دووەمیش ئەوەیە كە لەسەر ئاستی جیهان لەهیچ رووداوێكدا كاردانەوەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی وەكو ئەوەی لەسەر ئەو دۆخەی ئێستای كوردستان هەیە قەت بەو خێراییە نەبووە، كاردانەوەیەكی یەكجار  خێرابوو.

گفتوگۆكانی كوردستان و بەغدا
سەبارەت بەگفتوگۆكانی كوردستان و بەغداش، وتی:  ئێستا لەو گفتوگۆیەی كە ئێمە لەگەڵ عیراق دەیكەین، بەتەئكید ئەو گفتوگۆیەمان گفتوگۆیەكی جدییە، گۆڕانكاری لەعیراقدا روویداوە، بەڵام كورد بەهێزترە، بەو پێیەش پشتیوانییەكی نێودەوڵەتی زۆر گەورەی هەیە، كورد تا ئەم ساتەش بەبراوە لەشەڕ لەقەڵەم دەدرێت، خەڵك لەهەموو ناوەندەكانی دەسەڵات، لەهەموو كۆڕو كۆبوونەوەكان‌و لەناو هۆڵی پەرلەمانەكان بەزمانێكی رەوان دەڵێن پێشمەرگە ئێستا لەبری هەمووان شەڕ بۆ ئێمەو بۆ هەمووان دەكات، چونكە ئەگەر داعش شەڕەكانی لەشاخەكانی كوردستان كۆتایی پێنەهێنرێت، شەڕ دەكەوێتەوە پاریس‌و بەرلین‌و ئەستانبوڵ‌و...هتد، ئەو كاتەش رەنگە 11ی سێپتەمبەرێكی دیكە دووبارە ببێتەوە، بۆیە دەڵێن پێشمەرگە بەنوێنەرایەتی ئێمە ئەو شەڕە دەكەن‌و ئەوەش بۆتە قسەی رۆژانەو بەشێك لەبیركردنەوەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، من پێم وایە ئێستا ئێمە ئەگەر خۆمان هەڵەی گەورەو كوشندە نەكەین هیچ هێزێك لەدنیادا نییە كارێكی ئەوتۆ لەئێمە بكات كە بتوانێت خۆی لەداخوازییەكانمان بدزێتەوەو ئامانجەكانمان لەبیر بباتەوە، بۆیە من كە باسی ئەوە دەكەم، ئەوە ناڵێم كە بێین موبالەغە بكەین‌و سەقفی داخوازییەكانمان بەپێچەوانەی واقیع‌و مەنتیق بێت،  ئەگەر بمانەوێت لەناو عیراقێكی فیدراڵدا بمێنینەوە، دەبێ عەمەلی بیربكەینەوە، بەڵام ئەوە بەمانای ئەوە نییە كە حەنان فەتلاوییەكان تێنەگەن، ئەبێ ئەوان تێبگەن كە كورد پشتیوانی‌و دۆستی هەیە‌و كورد لەئاستێكی بەهێزدایە، لەناوەوە جەماوەرەكەی پشتیوانیی دەكات، لەدەرەوەش كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پشتیوانی دەكات و  قەزیەكەی بەڕەوا دەزانێت، هەروەها ئێمە بەنوێنەرایەتی عیراقیش ئەم شەڕەی ئێستا دەكەین، ئەو شەڕەی كە ئەوان 21 فیرقەی سوپایان بەشەڕەكانی كۆن‌و ئەو دواییە لەناوچوون، ئێمە ئێستا هەقی خۆمانە كە بپرسین‌و بڵێین ئێوە هەشت ساڵە سوپایەك بەخێو دەكەن‌و دەیان ملیار دۆلارتان تێیدا خەرج كردووە، ئاخر بەرگەی هەشت سەعات یەرگری نەكرد؟، ئەی باشە ئەوكاتەی سەرۆك تاڵەبانی باسی ئەوەی دەكرد، كە با رێككەوتننامەی سۆفا ئیمزا دەكەین با ئیمزای بكەین بەڵام، سوپای عیراقی، دەزگای ئاسایشی عیراقی كەفائەتی پاراستنی سنوورەكان‌و هاووڵاتییانی عیراقی نییە، ئەوان دەیانوت نا ئێمە ئامادەین بۆ پاراستنی سنوورەكانی عیراق، سەرەنجام ئەوە ئاشكرابوو كە بۆچوونەكەی سەرۆك مام جەلال واقیعی بوو، ئەوەی ئەوان وانەبوو، بۆیە من پێم وایە ئێمە گفتوگۆكانمان راستە لەسەر ئەو بەرنامەیەیە كە ئێستا گفتوگۆی لەسەر دەكرێت، بەڵام دەبێت ئەو پرسیارە لەعیراق بكرێت كە ئەم شەڕە شەڕێك نییە پەیوەست بێت بەپرسی ناوخۆی وڵاتەوە، داعش هێزێكی ناوخۆیی نییە، سەرەڕای ئەوەی كە مووچەی خەڵكت بڕیوە، بودجەی هەرێمی كوردستانت بڕیووە، لەهێرش‌و پەلامارەكانی دەرەوەش نایپارێزی، واتە تۆ نەلەبرسییەتی دەیپارێزی، مووچەت بڕیوە، بودجەت بڕیوە، نە ئەمنییەتیشی دابین دەكەیت، ئەی باشە ئەو میللەتە دەبێت وەلائی بۆتۆ چی بێت؟ بۆ هەیبێت؟، بۆیە دەبێت ئیعادە نەزەر بەو هەڵوێستانەدا بكەنەوە.

پێكهێنانی حكومەتی نوێ
لەبارەی پرسی پێكهێنانی حكومەتی نوێی عیراقیشەوە، سەعدی ئەحمەد پیرە وتی: پێم وایە كورد ئەمڕۆ پێویستی بەكۆدەنگی هەیە، كۆدەنگییەكەش هەیە، ئەمڕۆ كورد لەهەموو كاتێك یەكگرتووترە، من لەدنیادا نەم بینیووە لەهیچ شوێن‌و وڵاتێكی فرە حزبیدا، حزب‌و هێزە سیاسییەكان هێندەی كورد كۆك‌و یەكدەنگ بن، وتیشی: ئێمە چوار پرسمان هەیە كە لەگەڵ عیراق گفتوگۆی لەسەر بكەین، یەكێكیان مادەی 140-ە، مادەی 140 بەڕاستی عەمەلییەن تەقریبەن جێبەجێكراوە، ئەوەی كە پەیوەندیی بەڕاپرسییەوە هەیە، ئەوە سێ چوار هەڵبژاردنە لەو ناوچانە كورد زۆرینەی هێناوە، خۆ راپرسیش هەروا دەكرێت، هەروەها لەڕووی سەربازییەوە ئەو ناوچانە ئیداراتی كوردستانی لێیە، من پێم وایە ئەوەی كە دەمێنێتەوە مەسەلەی ئاساییكردنەوەیە كە بەتەواوەتی جێبەجێ نەبووە، واتا گەڕانەوەی خەڵك بۆ زێدی باوو باپیرانی خۆیان، بۆیە پێویستە قەناعەت بەلایەنەكانی تریش بكرێت كە ئەو مادەی 140-ە مادەیەكی گرنگەو پێویستە جێبەجێبكرێت.
پرسی دووەمیش مەسەلەی نەوت‌و غازە، نەوت‌و غاز لەدەستووری عیراق لەمادەكانی 111 و 112 زۆر بەڕوونی باسی لێوەكراوە، بەڵام ئێمە یاسامان نییە،  چونكە لەو دوو مادەیە باسی ئەوە كراوە كە مەسەلەی نەوت‌و غاز بەیاسا رێكدەخرێن، بەڵام یاساكەمان نییە، مسوەدەیەكمان هەیە، كە لەمانگی شوباتی 2007 دراوە بەئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق‌و ئەو مسوەدەیە ئیمزای لەسەر كراوە، دراوە بەشورای دەولە، شورای دەولە لەجیاتی ئەوەی سیغەیەكی یاسایی بداتێ ناوەڕۆكەكەی گۆڕیوە، بۆیە كورد ناڕەزایی دەربڕی‌و دادگایی دەستووریش بڕیاریداو وتی: ناوەڕۆكەكەی گۆڕاوە، ماوەتەوە تاكو ئێستا، رێككەوتنێكی دیكەمان هەیە لەو زەمانەوە كە 17%ی بودجە بۆ كوردستان خەرج بكرێت تاكو پڕۆسەی سەرژمێریی بەڕێوەدەچێت‌و رێككەوتنێكیش هەیە كە كوردستان نەوت بفرۆشێت.
ئێستا ئێمە لەسنووری شەش بۆ حەوت كەشتی پاش ئەوەی كە عیراق بودجەی كوردستانی بڕی نەوت نێردراوە بۆ دەرەوە، لەهەموو ئەو جێیانەی كە كەشتییەكان بۆی رۆیشتوون، دادگای لێگیراوەو سەرەنجام بڕیاردراوە كە فرۆشتنەكەی یاساییە، هەر كەشتییەكە رۆیشتووەو نەوتەكە فرۆشراوە.
ئەمە خۆی لەخۆیدا هێزێكی گەورە ئەدات بەكورد لەوەی كە یاساكانی نێودەوڵەتی رێگە لەمن ناگرێت نەوت بفرۆشم، دەمێنێتەوە ئەوەی كە ئایا ئێمە چەند بەرمیل نەوت بفرۆشین رۆژانە؟ تاكو رێژەی ئەو 17%یەمان بۆ پڕدەكاتەوە كە خۆمان وەریدەگرین، چونكە ئێمە بودجەی خۆمان لەسەر ئەو 17%یە داڕشتووە، ئەو خەرجی‌و مووچەی فەرمانبەران‌و بودجەو ئاوەدانكردنەوەیەی كەهەمانە لەسەر بنەمای ئەو بڕەیە، ئایا تاچەند سەردەكەوێت؟ ئەوەیان پێویستە چاوی پێدابخشێنرێتەوە، چونكە دەبێت عیراقیش لەوەدا لەگەڵمان تەبا بێت، ئێمە هەتا عیراق گرەنتییەك نەدات لەوەی كە جارێكی تر مەسەلەی بودجە بەكارناهێنێت وەكو كارتێكی سیاسی‌و گوشار لەسەرمان، ئێمە مافی خۆمانە كە بیر لەفرۆشتنی نەوت بكەینەوە.
هەروەها بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی كە لەنێوانماندایە، لیژنەیەكی باڵا پێكبێت لەهەرێم، نوێنەری ئەوانیشی تێدابێت، لەساڵی 2005-ەوە تائەمڕۆ چی كێشەیەكی مادیی هەیە لەنێوانمان بەتایبەتی لەمەسەلەی نەوت فرۆشتن، فەرموو با چارەسەری بكەن، بەڵام لەوەی كە ئێمە بێین بەبێ مەرج ‌و بەبێ گرەنتی واز لەبیرۆكەی فرۆشتنی نەوت بهێنین شتی وا مومكین نییەو نابێت.

چارەسەركردنی كێشەكان
سەبارەت بەچارەسەركردنی كێشەكانیش، سەعدی ئەحمەد پیرە رایگەیاند: دەبێت ئەوە بزانین كە لەماوەی تەنیا چەند مانگێكدا هەمووی چارەسەر نابێت، ئێمە موشارك نین لەحكومەت، بەڵكو ئێمە شەریكین لەحكومەت، بۆیە پێم وایە ئەگەر كورد بیەوێت سەركەوتوو بێت لەئیش‌وكارەكانی دەبێت هەمووان بزانن كە كورد ئیستحقاقی ئینتیخابی‌و نەتەوەیی خۆی هەیە، ئیستیحقاقی  ئینتیخابی كافییە بۆ گرەنتی، بۆیە ئێمە لەمەسەلەی وەزیری فڵان وەزارەت سێ خاڵەو  فڵان وەزارەت شەش خاڵە، زەرەر دەكەین، ئێمە كە باسی یەكێك لەوەزارەتەكانی سیادی دەكەین، ئەوە ئیستیحقاقی سەنگ‌و شەراكەت‌و نەتەوەیی بێت، عیراق لەدوو نەتەوەو پێكهاتەی سەرەكی پێكهاتووە، كە كوردو عەرەبە، ئەوە یەكیان، دووەمیان من پێم وایە هەڵەیە ئەگەر رێگە بدەین لە51%ی كورسییەكانی حكومەت ببێتە هی تەنیا یەك فراكسیۆن، پێم وایە ئەوە هەڵەیە، چونكە نابێت زۆرینەی موتڵەقی وەها بێت، چونكە لەوكاتەدا دەبێت بەسیستمی زۆرینە.
سەبارەت بەپشتیوانی نێودەوڵەتی لەكوردو كاریگەریی لەسەر داواكارییەكانی كورد لەپێكهێنانی حكومەتی نوێی عیراق، سەعدی ئەحمەد پیرە ئاماژەی بەوەدا كە(ئەو پرسە پەیوەستە بەهونەری گفتوگۆ لەسەر مێزی گفتوگۆ، چونكە ئەو پشتیوانییە نێودەوڵەتییە لەپێشمەرگە، كوردی بردۆتە چوارچێوەیەكی زێڕینەوە، پێم وایە ئەوە لەهونەری گفتوگۆ دەتوانرێت باش سوودی لێ ببینرێت بۆ دەستكەوت و گرەنتی زیاتر).

PUKmedia تایبه‌ت